Exxon ile petrol arama anlaşması tehlikede

Petrol devi, açacağı kuyuların boş çıkması halinde zararı Türk Petrolleri ile paylaşmak istiyor. Ancak şirket yönetimi buna karşı çıkıyor. Çünkü uluslararası anlaşmalarda, petrol aramalarında kuyu açmak ile ilgili bütün riski, talip olan taraf üstleniyor. TPAO yetkilileri, 'Eğer Exxon Mobil'in şartına evet dersek, kendi karasularımızda yabancı şirket durumuna düşeriz.' ifadelerini kullanırken, ABD'li şirket de çalışmak için bu şartının yerine getirilmesinde ısrar ediyor.

Altında, Hazar petrollerinin bulunduğu havzanın uzandığı düşünülen Karadeniz'de petrol aramaları son dönemde artırıldı. Buradaki projeler yabancı devlerin de büyük ilgisini çekiyor. Derin denizlerde arama işinde usta Brezilyalı Petrobras ile bu çerçevede yeni aramalara başlanırken, petrol devleri de arama çalışmalarına katılmak için Türk Petrolleri ile masaya oturmaya devam ediyor. Son olarak Exxon Mobil'in bu yöndeki niyetini, Zaman, 26 Temmuz'da 'Amerikalı petrol devi de Karadeniz'de petrol arayacak' başlığı ile duyurmuştu. Ancak aradan geçen zamanda herhangi bir somut adım atılmaması dikkat çekerken, iki tarafın zarar konusunda anlaşamadığı ortaya çıktı.

Enerji Bakanlığı'na yakın çevrelerden edinilen bilgiye göre Amerikalı şirket, petrol arama sözleşmesine 'zararın tazmini' konusunda hükümler koymak isteyince görüşmeler kilitlendi. Denizlerde yapılan petrol aramaları karadakilere nazaran daha pahalı. Petrol bulmama oranı da daha yüksek. Ancak uygulamada, petrol arama için gelen şirket, yerli eşdeğeri ile ortaklık kurarken, arama ve sondaj masraflarını tek başına üstleniyor. Eğer petrol çıkarsa, gelir anlaşma hükümlerine göre paylaşılıyor. Dolayısıyla Türk Petrolleri, şimdiye kadar yaptığı anlaşmalara dayanarak Exxon Mobil'in şartını kabul etmiyor. Ancak Karadeniz'de petrol aramak isteyen bir diğer şirket olan İngiliz BP de masrafların paylaşılması konusunda anlaşmaya varılamadığı için projeden vazgeçmişti. TPAO'nun diğer bir çekincesi de, yeni çıkacak petrol kanunu ile kamu hisselerinin yüzde 10'dan yüzde 2'ye düşürülecek olması.

Petrol aramalarında her ülke rezerv miktarına göre devlet hissesi belirliyor. Üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye, kıyılarında petrol arama konusunda şimdiye kadar ciddi bir varlık gösteremedi. Kıta sahanlığında petrol aranan yerlerin oranı sadece yüzde 5. Bundaki en önemli sebep, denizde petrol aramanın 50 milyon dolara mal olması olarak gösteriliyor. Ancak son dönemde petrol fiyatlarındaki artış ve teknolojinin ilerlemesi denizdeki aramaların da önünü açtı. Türkiye'nin 10 yılda petrole ödeyeceği faturanın 400 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. Dolayısıyla Karadeniz'deki aramalara büyük önem veriliyor.

Öte yandan Karadeniz'de petrol aramak isteyen bir diğer kuruluş ise Amerika'nın ikinci büyük petrol şirketi Chevron. Chevron, 1989'da da Karadeniz'de petrol arama ihalesine katılmış ancak yeterli bulunmamıştı. Şirket, Türkiye'de 1989'dan beri petrol arıyor. Van-Silopi bölgesinde 5 saha için ruhsat almıştı. İlk kuyu bundan bir süre önce açıldı. Karadeniz'de petrol arama görüşmelerini ise Amerika'daki merkez yürütüyor.

Petrolün ateşi çıktı, borsa düştü

ABD'de büyük bir bankanın batacağı yolundaki açıklamalarla düşüşe geçen borsalar dün de petrole bağlı hareket etti. Petrol fiyatlarındaki yaklaşık 3 dolarlık yükseliş nedeniyle dış borsalarda oluşan olumsuz havadan etkilenen İMKB, dün de yüzde 0,58 değer kaybetti. Ulusal 100 Endeksi 39.569,58 puandan kapandı. İşlem hacmi önceki güne göre yaklaşık yüzde 14 azalarak 840,5 milyon YTL seviyesine geriledi. Dünya borsaları ve dolar, ABD'li mortgage şirketleri ve genel olarak finans sektörünün durumu hakkındaki endişelerin artmasının ardından düştü. Zayıf dolar ise petrol ve emtianın yükselişine yardım etti. Fiyatı önceki gün 111 dolara kadar düşen Londra Brent ham petrolü ve ABD ham petrolünün varil fiyatı dün, gün içinde 3 doların üzerinde artışla 119 dolara kadar yükseldi. Saat 18.00 itibarıyla Brent petrolü uluslararası piyasada yüzde 4,30'luk primle varili 119,28 dolardan, ABD ham petrolü de yüzde 4,43'lük artışla 119,52 dolardan işlem görüyordu. Aynı saat itibarıyla Arjantin ve Brezilya borsaları yüzde 0,4, İngiltere yüzde 0,2 civarında artıştaydı. Almanya ve Fransa ise yüzde 1,2 düşüşteydi.

Uzmanlar, İMKB'deki düşüşü kâr realizasyonu olarak görüyor. Finansal Strateji Müdürü Gökhan Uskuay, 'Anayasa Mahkemesi'nin AK Parti kararı öncesi alınan hisseler, ağustos ayında realize ediliyor. İMKB'de yurtdışı piyasalardaki olumsuz havanın da etkisiyle kâr realizasyonu yaşanıyor.' değerlendirmesinde bulundu. İMKB 100'de bugün 38.500 ve 39.000 puanda destek seviyeleri oluşmasını beklediğini, bu seviyelerden gelecek tepki alımlarının endeksi, 40.800'e yükseltebileceğini de sözlerine ekledi. Meksa Yatırım Araştırma Müdürü Tuncay Turşucu'nun yorumu ise şöyle: 'Yönsüz bir seyir var. Piyasalara olumsuz bir hava hakim. Dar bir bantta sıkışık bir seyir yaşıyoruz. Endeks 50 günlük ortalaması olan 39.450 puanın üzerinde tutundu. AK Parti'yi kapatma davasında Anayasa Mahkemesi'nin kararı öncesinde ve sonrasında, yani temmuz ayında piyasada yaklaşık yüzde 20'lik çok sert bir ralli yaşanmıştı. Ağustos ayına hisseler fiyatlanmış olarak girdi; şimdi realizasyon yaşanıyor. Ayrıca ortada önemli bir beklenti de kalmadı. Beklentisizlik piyasadaki ivmeyi azaltıyor.'


Kaynak: Zaman