Oğuz ESER / TIMETURK
Gürcü kuvvetlerin ayrılıkçı Güney Osetya?nın başkentine saldırmasının ardından Rus kuvvetleri, Gürcistan?ın içlerine kadar girmiş ve Gori?ye kadar olan koridoru ele geçirmişlerdi. Özellikle ABD?nin sert tepkilerine neden olan Rusya?nın ?orantısız? güç kullanımını, Amerika eski başkanlarından Carter?ın danışmanı Zbigniew Brzezinski, TIME için değerlendirdi.
Rusya?nın Gürcistan?a saldırısının ?istisnai bir durum? olarak görülmemesi gerektiğini, ?Putin ve avenesinin pos-imparatorluk çağında yeni bir imparatorluk? kurmak istediğini iddia eden yazar, Kremlin?e olimpiyat boykotundan, Rus oligarşisinin Batı?daki ?yüzlerce milyar dolarını? dondurmaya kadar çeşitli tedbirler önerdi.
?Soğuk Savaş?ın duayenlerinden Brzezinski?nin bu önemli yazısını TIMETURK okurlarının istifadesine sunuyoruz.
RUSLARIN ÜSTESİNDEN GELMEK
ZBIGNIEW BRZEZINSKI*
Soğuk Savaş?ın sona ermesiyle, büyük güçlerin komşularına işlerini nasıl idare edeceklerini artık dikte etmeyecekleri yeni bir çağ başlayacağı sanılıyordu. Bu nedenle Rusya?nın Gürcistan?ı işgali bu kadar trajik ve potansiyel olarak uğursuzdur/kaygı vericidir. Rusya izlenmektedir: Emperyalist amaçlarına ulaşmak için baskıya/zorlamaya bel bağlamaya devam edecek mi, yoksa işbirliğine ve uzlaşmaya değer veren uluslararası sistem içinde çalışmaya istekli mi?
Moskova?nın bu bağımsız demokrasiyi ayartmak/kışkırtmak, zorla kontrol altına almak/hizaya getirmek ve emrine tabi kılmak için yaptığı acımasız teşebbüs Stalin zamanlarını anımsatıyor. Gürcistan?a yapılan saldırı, Stalin?in Sovyetler Birliği?nin 1939?da Finlandiya?ya yaptığının benzeridir: her iki durumda da, Moskova, daha zayıf demokratik bir komşusu üstünde egemenlik kurmak için ihtiyari, vahşi/acımasız ve sorumsuz bir şekilde güç kullanmıştır. Buradaki soru küresel toplumun Kremlin?e anakronik/çağdışı emperyalist amaçlar için arsız/kaba/küstah güç kullanmanın bedelleri olduğunu gösterip gösteremeyeceğidir.
?GÜRCİSTAN PUTİN?İN KİŞİSEL TAKINTISI?
Bu çatışma yıllardır kaynatılıyor. Rusya kasıtlı olarak Gürcistan toprağının bölünmesini körükledi. Moskova, Gürcistan?ın çeşitli bölgelerindeki ayrılıkçıları destekledi: Abhazya, Acarya ve tabi ki Güney Osetya. Bu bölgelerdeki isyancı hükümetlere sponsor oldu, güçlerini silahlandırdı ve hatta ayrılıkçılara Rus pasaportları ihsan etti. Bu çabalar, Gürcistan?da Batı yanlısı, demokratik bir hükümetin ortaya çıkmasından beri yoğunlaştı. Rusya Başbakanı Vladimir Putin?in Gürcistan?a ve ABD-eğitimli Başkan Mihail Saakaşvili?ye gücenikliği, görünen o ki kişisel bir takıntısı haline geldi.
Uluslararası kamuoyu püskürtmek/karşılık vermek için elinden geleni yapmamıştır. Yakın haftalarda, Gürcistan toprağını ortadan kesen kırılgan ateşkes hatları boyunca Gürcistan?ın başarısız/prematüre 70 bin nüfuslu küçük bir bölge Güney Osetya?nın ?hükümetini? devirme çabası da dahil bir takım olaylar serisi, şiddeti körükledi. Gözü kara/düşüncesiz/cüretkâr saldırı belki akıllıca değildi ancak Moskova?nın güç kullanmak için bahane/kulp olması için böylesi bir hareketi beklediği Rusya?nın verdiği askeri karşılıktan apaçık ortadadır. Büyük Rus birlikleri hızlıca Güney Osetya?ya, oradan Gürcistan?a girdiler, Gori?ye tanklar gönderdiler, Gori?yi ve başkent Tiflis?i bombaladılar.
?ESKİ SOVYETLER BİRLİĞİ ÜLKELERİNİ RUSYA TEHDİT GÖRÜYOR?
Rusya?nın Gürcistan?a saldırganlığı istisnai bir olay olarak görülmemelidir. Gerçek, Putin ve Kremlin?deki avenesinin Sovyetler-sonrası realiteleri kabul etmedikleridir. Putin, az bir zaman önce Sovyetler Birliği?nin dağılmasının ?20?nci yüzyılın en büyük jeopolitik felaket? olduğunu düşündüğünü söylediğinde samimiydi. Gürcistan ve Ukrayna gibi bağımsız demokrasiler Putin rejimi için, sadece tarihsel anomaliler değil aynı zamanda doğrudan bir tehditlerdir.
Ukrayna pekâlâ yeni bir parlama noktası olabilir. Rusya liderliği hâlihazırda açık şekilde Ukrayna?nın toprak bütünlüğüne saygı duymaya ihtiyacı olup olmadığını sorgulamıştır. Rus liderler, Ukrayna?nın bir parçası Kırım?ın, yeniden ve eskiden olduğu gibi Rusya?ya bağlanması gerektiğini söylemişlerdir. Benzer şekle Rusya?nın Moldova üzerindeki baskısı bu küçük eski Sovyet Cumhuriyeti?nin ayrılmasına neden olmuştur. Moskova, Asyalı komşuları Kazakistan ve Özbekistan?ı ekonomik olarak izole etmeye çalışmaktadır. Ve Lituanya, Letonya ve Estonya gibi Baltık ulusları ekonomik yaptırımlar ve bölücü siber savaş gibi Rusya?nın çeşitli tehditlerinin hedefi olmaktadır.
BATI?NIN BÖLGEDEKİ ÇIKARLARI
Bahisler yüksektir. İlahi nihayette Sovyetler sonrası devletlerin bağımsızlığı risk altındadır. Rusya, eski Sovyetler bölgelerinin ekserisini denetleyecek Kremlin?den yönetilecek bir devletler üstü bir tür varlık olması gerektiği düşüncesine kendisini adamış görünmektedir. Bu yaklaşım şimdilerde Rusya?nın politik elitine nüfuz etmiş yoğun milliyetçi ruh halinin bir bölümünü yansıtmaktadır. Eski Cumhurbaşkanı şimdi Başbakan Vladimir Putin, siyasi olarak sömürdüğü ve Rus halkına yaydığı bu milliyetçi dalganın üzerindedir. Hatta bazıları şimdilerde Sovyetler sonrası devletlerin bağımsızlığına destek veren ABD?ye bir nispet olarak Küba?daki yenilenmiş Rus askeri varlığından söz etmektedir.
Batı, özellikle ABD için, Rusya ve Gürcistan arasındaki çatışma ahlaki ve jeostratejik meydan okumalar içermektedir. Ahlaki boyutu zaten aşikârdır; neredeyse 2 yüzyıl Rus egemenliğinden sonra yeni bağımsızlığını kazanmış küçük bir ülke, basit sempati açıklamaların ötesinde uluslararası desteği hak etmektedir. Arkasından jeostratejinin soruları gelir. Bağımız bir Gürcistan uluslararası petrol akışı için kritiktir. Hazar Denizi?ndeki Azerbaycan?ın Bakü?sünden, Gürcistan üzerinde Türk sahillerine ulaşan bir ham petrol hattı vardır. Bu hat Batı?nın Orta Asya?nın enerji kaynaklarına ulaşmasını sağlamaktadır. Eğer bu erişim kesilirse, Batı dünyası enerji kaynaklarını çeşitlendirmede önemli bir fırsatı kaybedecektir.
RUSYA?YA ALINACAK ÖNLEMLER
Batı, Rusya?nın saldırganlığına açık ve kararlı bir şekilde karşılık vermelidir. Bu güç kullanma anlamında değildir. Ya da Rusya?yla yeni bir Soğuk Savaş?a düşmemelidir. Ancak Batı, özellikle ABD, uluslararası toplumu Rusya?nın davranışını kınamak için harekete geçirmeye devam etmelidir. Başkan adayları Barack Obama (desteklediğim) ve John McCain, Başkan George W. Bush?un Rusya?nın eylemlerine karşılık verme ve bu konuda iki partili bir duruş oluşturma çabalarına destek vermelidirler. Bazı adayların destekçilerinin Gürcistan krizindeki yekdiğerinin açıklamalarını anlamsız şekilde eleştirmeleri çok talihsizdir. Bu, bundan çok daha önemlidir.
Batı?nın tam olarak ne tür önlemler alması gerektiğini söylemek için erken. Ancak Rusya?nın uluslararası olarak sürgün edilme tehlikesi altında olduğunu anlaması sağlanmalıdır. Bu Rusya?nın küresel finansal baskı karşısında hassasiyeti artan yeni iktisadi eliti için ciddi bir endişe kaynağı olmalıdır. Rusya?nın güçlü oligarşi patronlarının Batılı banka hesaplarında yüzlerce milyar dolarları vardır. Bir Soğuk Savaş- benzeri dondurma durumunda kaybedecek çok şeyleri vardır.
Bir noktada, Batı Olimpiyat seçeneğini de değerlendirmek zorunda. Eğer Gürcistan?ın toprak bütünlüğü gerektiği gibi çözülmezse (örneğin, Rus birlikleri yerine Güney Osetya ve Abhazya?ya gerçekten bağımsız uluslararası güvenlik güçlerinin konuşlandırılması), ABD 2014 Kış Oyunları?nda çekilme niyetinde olmalıdır. Bunun daha önce bir örneği de vardır. Rusya?nın Afganistan?ı işgalinin ardından Moskova?daki Yaz Oyunları?ndan çekilerek 1980?da Olimpiyat meşalesini sembolik bir silah olarak savuran Carter Hükümeti?ndeydim. Sovyetler Birliği, 1936 Berlin Olimpiyatları?nda Hitler?i anımsatan bir propaganda planlamıştı. Amerika?nın boykotu, Başkan Leoniz Breznev?e ve komünist sistemine büyük bir darbe olmuştu ve Moskova?ya dünya-sınıfında bir zafer yaşatma zevkinden mahrum etmişti.
Gürcistan krizi Rusya için kritik bir sınavdır. Eğer Putin silahlarına ve Gürcistan?daki astlarına yapışır ve özgürce seçilen başkanını indirirse- Putin?in Dışişleri Bakanı açıkça istemiştir- Moskova?nın Ukrayna ve diğer bağımsız ancak korunmasız Sovyetler-sonrası devletlerde ateşi yükseltmesi bir an meselesidir. Batı dikkatli ancak ahlaki ve stratejik merkezli bir karşılık vermeli. Amacı egemenliğe, kanuna ve demokrasiye saygılı bir küresel sistemde yapıcı paydaş olarak demokratik bir Rusya olmalıdır. Ancak bu amaca eğer dünya Moskova?ya tiz sesli milliyetçi Rusya?nın pos-imparatorluk çağımızda yeni bir imparatorluk yaratmakla ilgili herhangi bir çabasının başarılı olamayacağını açıkça ifade ederse ulaşılabilir.
*Başkan Carter?a Ulusal Güvenlik Uzmanı olan Brzezinski, Eylül?de çıkacak ?Amerika ve Dünya? adlı kitabın Brent Scowcroft?la eş yazarıdır.
