Nelson Mandela 90 yaşında

Bu hafta Johannesburg'daki Fransız okulunda, Mandela çocuk vakfı tarafından düzenlenen doğum günü etkinliklerinden birine katıldı. Çocukların hepsi Mandela onuruna, göğsünde 'Çocukların Savunucusu' yazılı tişörtler giymişlerdi.

Mandela, artık alâmetifarikası haline gelen o nefis gömleklerinden birini giymişti. Altın sarısı ve beyaz desenli, yakası düğmeli bir gömlek. Kırmızı bir koltuğa oturttular.

Çevresini yüzlerce çocuk sarmıştı. Konuşmaları dinlerken, makin bir şekilde en yakınındaki çocukları inceliyor, arada onlara başını sallayıp, gülümsüyordu. Her biri tek tek bu beyaz saçlı yaşlı adamın selamını alıp sevindi.

Bir saat kadar sonra dev doğum günü pastasını kesip dağıtmak üzere okul bahçesine çıkıldı. Mandela'nın yanında on yıl önce, 80 yaşındayken evlendiği eşi Graca Machel vardı. Törene katılan bütün öğrenci, öğretmen, veli ve basın mensuplarını bir fotoğraf çekme heyecanı sarmıştı.

90. yaş gününü kutlayan Nelson Mandela'yı izlerken, hapishane yıllarını, hayatının, ırk ayrımcısı apartheid rejiminin insafına kaldığı o günleri düşündüm. Evde 'Güney Afrika'da kim kimdir' başlıklı bir ansiklopedi var. 1986 baskısı. Mandela'nın adının yanında siyah bir boşluk var fotoğraf yerine. Üzerinde, 'fotoğrafının basılması Güney Afrika yasalarına göre yasaktır' yazıyor.

Hapiste Mandela

O günlerde, Mandela'nın yüzünü bilen yok gibiydi. Yirmi yıldır hapisteydi ve çok az kişinin onu ziyaret etmesine izin veriliyordu.

Kendisi de bu yıl 90 yaşına giren tecrübeli liberal politikacı Helen Suzman, bu kişilerden biriydi. Apartheid rejimi sırasında altı yıl boyunca, parlamentodaki tek kadın milletvekili olmakla kalmayıp, tek gerçek muhalif ses olmuştu.

Bu hafta yeniden buluştuk. Bana Nelson Mandela ile ilk karşılaşmasını anlattı. 1967ydi. Onu Robben adasındaki cezaevinde ziyarete gitmişti. 'Daha o zaman Mandela'nın doğal bir lider olduğunu hemen anlamıştım' diyor.

Helen Suzman Mandela'nın ve diğer siyasi tutukluların yaşam koşullarının iyileştirilmesi için kampanyalar yürüttü fakat Mandela'yı ikinci kez görme izni alabilmesi için yedi yıl beklemesi gerekmişti.

Nelson Mandela, sonunda, 1990 yılında serbest bırakıldığı zaman, Güney Afrika büyük bir duygusal çalkantı yaşamıştı. Bir yandan büyük bir sevinç kuşkusuz, ama bir yandan da bir kaygı...

Ömrünün 27 yılını demir parmaklıklar arkasında geçiren bir adamın, Nobel barış ödüllü Güney Afrikalı başpiskopos Desmond Tutu'nun deyişiyle 'geçmişe saplanıp kalmış, kaskatı biri' olması ihtimali yüksekti.

Yıllar yılı ırk ayrımcı rejimin propagandalarıyla beslenmiş birçok beyaz Güney Afrikalı çok daha kaygılıydı. Onlara yıllarca Mandela'nın Güney Afrika'da komünist bir rejim kurmak isteyen tehlikeli bir terörist olduğu anlatılmıştı.

Mandela'nın bu kaygıları yatıştırması çok uzun sürmedi.

Cezaevi ardından

Cezaevinden çıktıktan iki hafta sonra, Zambia'nın Lusaka havaalanına inen uçağının önüne kırmızı halı serilip, renkli karşılama ve kutlama ekipleri gösterilere giriştiğinde oradaydım. O günlerde partisi Afrika Ulusal Kongresi hala sürgündeydi ve bu Mandela'nın partisiyle tarihi buluşması olacaktı.

Mandela'yı havaalanında, kamuoyu önünde duygularını gizlemeye pek gerek görmeyen ve elinde daima koca bir beyaz mendille gezen Zambia devlet başkanı Kenneth Kaunda karşıladı. Sonra Mandela, eski yoldaşlarıyla kucaklaştı birer birer. Aralarında kurtuluş mücadelesinin devlerinden Joe Slovo da vardı.

O günlerde Slovo'ya, 'Mandela, 27 yıllık aradan sonra yeniden kucaklaştığınızda size ilk ne dedi' diye sormuştum.

Slovo, 'üç kızım var, onların nasıl olduğunu sordu sadece' dedi. Nelson Mandela'nın insanlığını çok iyi yansıtıyor.

Son yıllarda, Mandela'nın Kofi Annan'dan, Manchester United futbol takımının oyuncularına kadar herkesi nasıl etkilediğini gözlemliyorum.

90 yaşında bir insandan beklenebileceği üzere kendisini fazla yormamaya çalışıyor. Kamuoyu önüne çok daha az çıkıyor ve öyle rahatça her yerde konuştuğu günler maalesef geride kaldı.

Ama Güney Afrikalıların, Mandela'ya, ya da ona verdikleri kabile ismiyle Madiba'ya duydukları sevgide bir azalma yok. Daha geçen gün 20'li yaşlarındaki, beyaz bir güney Afrikalı kadın olan berberimle sohbet ediyordum. Mandela hapisten çıktığında daha çocukmuş, hatırlamıyor. Ama, 'hayranım ona, idolüm benim o' diyor hiç tereddüt etmeden.

Robben adasının ağır mahkûmu, eski cumhurbaşkanı bu tarihi acılı ulusun gönlünde siyasetin üzerine çıktı demektir.


Kaynak: BBC / Peter Biles / Güney Afrika