Haber Merkezi / TİMETURK
Siyasi analizciler Sudan?ın Uluslararası Ceza Mahkemesi?nin kendisini soktuğu labirentten çıkabilmesi için en az üç aya ihtiyacı olduğunu ifade etti. Bu sürenin sonunda mahkeme savcısı Lewis Moreno Ocampo, Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir başta olmak üzere bir çok Sudanlı yetkiliyi, Darfur?da toplu kıyım ve insanlığa karşı işlenmiş savaş suçları nedeniyle yakalanmalarını isteyebilecek.
Uzmanlar Sudan?ın şu an için çok zor bir dönemeçten geçtiğini, bu çıkmazdan kurtulabilmek için her alanda derhal harekete geçmesi gerektiğini belirtiyor. Mahkemenin savcı Ocampo?nun iddianamesini kabul ettiği taktirde bunun peşinden Sudan?a karşı yaptırımlar uygulanmaya başlanacağını, bunun ise Sudan?daki rejimin meşruiyetinin sorgulanmasını, birlik ve beraberliğinin bozulmasını beraberinde getireceği ifade edildi.
Ocambo, Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir?in Sudan?ın Darfur bölgesindeki üç etnik grubu bütünüyle yok etmeyi hedefleyen saldırı kampanyalarının organizatörü olduğunu iddia etmişti.
Beşir ise yaptığı açıklamada mahkemenin, Sudan?ın bu mahkemeye üye olmaması nedeniyle Sudan üzerinde herhangi bir yaptırım yetkisinin olmadığını ve öne sürdüğü iddiaların tamamen gerçek dışı olduğunu söyledi.
Uluslararası Ceza Mahkemesi?nin kuruluş bildirgesinde, bir davanın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından mahkemeye tevdi edilmesi durumunda, söz konusu devletin Roma Anlaması?na imza atıp atmadığına bakmaksızın, mahkemenin verdiği kararlar ve yaptığı faaliyetler kanuni kabul ediliyor.
2005 yılında Güvenlik Konseyi 1593 sayılı karar uyarınca Uluslararası Ceza Mahkemesi?ni Darfur?da işlenmekte olan öldürme, tecavüz ve yağma suçlarıyla ilgili araştırma yapmakla görevlendirmişti.
Güvenlik Konseyi
Afrika konusunda uzman olan isimlerden Hani Raslan, Sudan?ın üç ay içerisinde uluslararası toplumla ciddi ve aktif bir işbirliğine gitmesi durumunda bu krizden kurtulmasının mümkün olduğunu ifade etti.
Raslan, mahkemenin bu süre içerisinde savcının hazırladığı iddianameyi kabul ya da reddedeceklerini dile getirdi.
Raslan?a göre sorun, Hartum?un Uluslararası Güvenlik Konseyi üzerinde baskı kurmak için elinde herhangi bir kartın bulunmaması. Bu ise Raslan?a göre Sudan?ın şu anki krizden çıkmasını daha da zorlaştıran bir unsur.
Savcının iddianamesini kabul etmesi durumunda, Mahkeme?nin bir sonraki aşamada tıpkı Kuveyt?i işgalinden sonra Saddam?a yapıldığı gibi ekonomik ve siyasi yaptırımlara başvurmasının en büyük tehlike olduğunu belirten Raslan, bir sonraki sürecin de BM önderliğindeki uluslararası güçlerin müdahalesi olduğunu kaydetti.
Sudan Dışişleri sözcülüğünden yapılan açıklamada, Sudan?ın Güvenlik Konseyi?ndeki dost ülkeler olarak kabul ettiği Çin ve Rusya?yı devreye sokacağının ima edildiği belirtildi.
Afrika uzmanı Raslan, savcının iddianamesinde Beşir?in yapmaya kalkıştığından ya da bazı şeyleri yapma niyetinden bahsettiğini, uluslararası hukukta ise niyetlerin yargılanamayacağını, Sudan?ın bu fırsatı ve iddianamedeki boşlukları iyi değerlendirmesi gerektiğini kaydetti.
İnsan hakları örgütlerinin rolü
Öte yandan Mısırlı uzman Vahîd Abdülmecid, bu sorunun yetkililerin uluslararası hukuktaki yeni araçları ve insan hakları örgütlerinin uluslararası siyasetteki rolünü tam kavrayamamaktan kaynaklandığını ifade etti.
Abdülmecid,: ?Burada krizin meydana gelmesine ve Uluslararası Ceza Mahkemesi?nin harekete geçmesine neden olan olgu, daima isyancıların sözlerine kulak veren ve onların aktardıkları yalanları dinleyen insan hakları örgütleridir? şeklinde konuştu.
Uzmanlar Sudan?ın mahkemenin kararlarını yok saymak yerine, insan hakları örgütleri ve mahkeme üyeleriyle irtibata geçerek kendi davasını anlatmaya çalışması gerektiğini ifade etti.
Uluslararası toplumun tutumu
Öte yandan mahkeme savcısının kararına yönelik tepkiler sürüyor. Fransa, Almanya gibi Avrupa ülkeleri ile BM, Sudan?ın karar saygı göstermesini isterken, Rusya, İran, Çin ve Güney Afrika gibi ülkeler ise bu kararı reddetti.
ABD ise mahkemenin tutumuyla ilgili açık ve net kararını ileriki bir dönemde açıklayacağını ifade ederken George Bush Washington?da yaptığı açıklamada, mahkeme savcısının müzekkeresine ilişkin tepkileri ve gelişmeleri beklemeyi tercih ettiklerini bildirdi.
Ancak Bush, Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir?i uyararak, Darfur konusunda şayet iyi niyetli bir yaklaşım sergilemediği taktirde Sudan?ın daha fazla yaptırımlarla karşı karşıya kalacağını söyledi.
İran Dışişleri Bakanı Mehuçehr Muttaki ise, Uluslararası Ceza Mahkemesi?nin Sudan ve Darfur konularında çifte standart tutumunu eleştirerek, ülkesinin Sudan?daki meşru hükümete olan desteğini yinelediğini bildirdi.
İranlı Bakan, Hartum üzerindeki uluslararası baskıların Sudan?daki sıkıntıları daha da artıracağını belirterek, Sudan hükümetinin krizi, konuyla ilgili çevrelerle diyalog içerisinde halledebileceğini ifade etti.
Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü ise, Salı günü yaptığı basın toplantısında Uluslararası Ceza Mahkemesi?nin kararı konusunda duyduğu endişe ve kaygıları dile getirmişti.
Mahkeme krizi kuzeylileri birleştirdi
Sudan?da faaliyet gösteren siyasi partilerin ezici çoğunluğu, Uluslararası Ceza Mahkemesi?nin Sudan hükümetiyle ilgili aldığı karar konusunda Devlet Başkanı Beşir?i ve onun iktidardaki Milli Kongre Partisi?ni destekledi.
Gözlemciler, Sudan?ın kuzeyinde faaliyet gösteren siyasi partiler arasındaki bu dayanışmanın, Sudan halkının ülkenin Arap ve Müslüman olarak kalması noktasında ne kadar hassas olduklarını ortaya koyduğunu ifade etti.
Sudan?da yayınlanmakta olan el-Ahdas gazetesinin haberine göre, Demokratik Birlik Partisi başkanı Muhammet Osman el-Mirgani, gerek Milli Kongre Partisi başkan yardımcısı İbrahim Ahmet Ömer ve Devlet Başkanı yardımcısı Nafi Ali Nafi ile bir görüşme yaparak mahkeme savcısının Devlet Başkanı Beşir hakkındaki iddianamesini reddettiklerini bildirdi. Daha önce bu partiler, Darfur bölgesindeki isyancı hareketlerden Adalet ve Eşitlik hareketinin Omdurman?a yaptığı silahlı baskından sonra da Ömer el-Beşir?i desteklediklerini açıklamışlardı.
Ömer el-Beşir?in bugün Sudan?ın en güçlü muhalefet partisi olan Halk Kongresi?nin de içinde bulunduğu etkili muhalefet partilerine vereceği bir yemekte biraraya geleceği söylendi.
Bu arada Sudan?ın tanınmış simalarından ve muhalefetteki Ümmet Partisi Başkanı Sadık el-Mehdi, Ömer el-Beşir?in Lahey?deki Uluslararası Adalet mahkemesine sevk edilmesinin keskin bir kutuplaşmaya neden olacağını belirterek, kendilerinin son tahlilde ülkenin çıkarları neyi gerektiriyorsa o şekilde hareket edeceklerini kaydetti. Mehdi, bu konunun araştırılması ve takibi için bir komisyon kuracaklarını ifade etti.
