TRT Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğünün yazılı açıklamasına göre, Türkiye saatiyle 07.00'den itibaren TRT INT ve TRT TÜRK kanallarında gerçekleştirilecek yayınlarda, Srebrenitsa'da yaşanan acılar bir kez daha gözler önüne serilecek.
''Mavi Kelebeğin İzinde'' adı verilen ve 24 saat boyunca devam edecek yayınlarda, Ankara Arı Stüdyosu ve Srebrenitsa'dan çok sayıda canlı bağlantı gerçekleştirilecek. Ayrıca Srebrenitsa Potocari Şehitliği'ndeki anma töreni ve son bulunan toplu mezarlardan çıkarılan katliam kurbanları için düzenlenecek cenaze töreni de ekrana gelecek.
Uluslararası adalete ifade veren katliamdan kurtulan kişiler, Srebrenitsa'da BM'nin Hollandalı askerlerinin kent çıkışındaki üssünün çevresinde, ormanlarda ve çevre yollarda Sırp güçlerinin Boşnakları katlettiğini anlattı.
Katliamdan, çoğunluğu kadın ve çocuklardan oluşan yaklaşık 15 bin kişi kurtulmayı başardı. Katliamdan sağ çıkanların büyük bölümü Boşnak Hırvat Federasyonu'nda mülteci olarak yaşıyor.
Srebrenitsa'da ne oldu?
11 temmuz 1995 günü Srebrenitsa'ya giren Sırp güçleri II. Dünya Savaşı'ndan sonra en büyük etnik kıyıma imza attı.
1993'te BM 'güvenli bölgesi' ilan edilen ve BM'nin koruması altında bulunan Srebrenitsa, Bosna-Hersek savaşından kaçan birçok müslüman Bosnalının akınına uğradı.
Daha sonra Bosnalı müslümanları silahsızlandıran Hollandalı askerlerin yönetiminde ve korumasında olan Srebrenitsa'da temmuz 1995'te yaşları 14 ile 75 arasında değişen 8 bini aşkın müslüman Bosnalı erkek ve çocuk katledildi. Bölgede konuşlanmış BM barış güçleri ise katliamı önleyemedi.
Ölü sayısı tam olarak bilinmiyor
Srebrenitsa'da 13 yıl önce işlenen katliamda öldürülen Boşnakların kesin sayısı bilinmiyor.
BM'nin eski Yugoslavya Savaş Suçları Mahkemesi savcısı, 7 ile 8 bin kişinin öldürüldüğünü belirtirken, Bosna Sırplarının hükümetinin hazırladığı bir raporda ölü sayısı 7 bin 779, Boşnak hükümetinin raporunda ise 8 bin 374'den fazla olarak gösteriliyor.
13 yıl içinde Srebrenitsa ve çevresinde bulunan toplu mezarlarda binlerce kişinin cesedi çıkarıldı. Bosna Hersek'in tamamında ise 300'den fazla toplu mezarda 16 bin 500 kişinin cesedi çıkarıldı.
Şimdiye kadar 2 bin 70 kurbanın kesin kimlik tespiti yapıldı. 7 binden fazla ceset torbasında ise parçalanmış ceset parçaları kesin kimlik tespiti için bekletiliyor.
Cesetler toplu mezarlara atılırken buldozerler tarafından parçalandığı için kimlik tespiti çok zor. Ayrıca Sırplar katliamı gizlemek için bazı cesetleri ilk gömüldükleri toplu mezarlardan çıkarıp, başka yerlere tekrar gömmüşler.
Şimdiye kadar 19 kişi tutuklandı
Bosnalı Sırpların lideri Radovan Karadziç
BM'nin eski Yugoslavya Savaş Suçları Mahkemesi'nde açılan davada şimdiye kadar katliamla ilgili olarak 19 kişi suçlandı. Bunlardan altısı hakkında mahkumiyet kararı verildi.
10'u ise hala yargılanıyor veya yargılanmayı bekliyor. Mahkemede mahkum olan en üst düzey Sırp yetkili, Sırp ordu komutanlarından Radislav Krstic.
Krstic 2004'de, 'soykırıma yardım etmek ve soykırıma katılmak' suçlarından 35 yıl hapse mahkum oldu. Soykırımla suçlanan, savaş sırasında Bosnalı Sırpların lideri Radovan Karadziç ve Genelkurmay Başkanı Ratko Mladiç dahil üç kişi hala aranıyor.
Kurtulanlar hala adalet bekliyor
Genelkurmay Başkanı Ratko Mladiç
Bosna-Hersek'te iç savaş sırasında Birleşmiş Milletler'in 'güvenli bölge' ilan ettiği Srebrenitsa'da 13 yıl önce katledilen 8 bin kişi anılırken, katliamdan kurtulanlar hala adalet bekliyor.
Srebreniça katliamından kurtulan Boşnaklar hala, BM Savaş Suçları Mahkemesi tarafından Srebreniça katliamı ve 43 ay süren Saraybosna'nın kuşatmasındaki savaş suçlarından haklarında dava açılan Karadziç ve Mladiç'in tutuklanmasını bekliyor.
Katliamdan kıl payı kurtulan Mevludin Oriç, ''hala nasıl oluyor da onları yakalayamıyorlar. 13 yıl uzun bir süre'' diye tepki gösterdi.
Katliam günü olay yerinde Mladiç'i bizzat gördüğünü belirten Oriç, acılarının devam ettiğini söyledi ve ''eğer bir gün Lahey'de yargılanırsa Mladiç'ten toplu mezarların nerede olduğunu söylemesini istiyorum. Çünkü babam hala kayıp'' dedi.
Srebrenitsa katliamının ve Bosna'daki diğer savaş suçlarının sorumlusu Sırpların eski siyasi lideri Radovan Karadziç ve Genelkurmay Başkanı Ratko Mladiç ise hala özgür.
Srebrenitsa'da neler oldu?
Üzerinden 13 yıl geçen Srebrenitsa katliamına kadar olaylar şöyle gelişti:
Nisan 1992:
Bosna-Hersek'te savaş başladı. Sırp ordusu doğuya doğru hızla ilerledi ve nüfusun yüzde 75'ini Müslümanların oluşturduğu 36 bin nüfuslu Srebrenitsa'yı ele geçirdi. Birkaç ay sonra Boşnaklar kasabayı geri aldı.
Ocak-Mart 1993:
Sırplar Boşnakların elindeki bölgelere karşı saldırıya geçti. Srebrenitsa ve Zepa, Sırpların elindeki bölgenin oldukça içlerinde, düşman birlikler tarafından kuşatılmış bölgeler haline geldi.
Çevre bölgelerden kaçan Boşnakların göçü sonucu Srebrenitsa'nın nüfusu 60 bine çıktı. Su, gıda ve tıbbi malzeme kıtlığı başladı.
Nisan 1993:
Birleşmiş Milletler, Srebrenitsa, Zepa ve Gorazde'yi, diğer üç bölge ile birlikte BM koruması altındaki 'güvenli bölge' ilan etti.
BM Barış Gücü, bu bölgelere asker sevk etti ve Sırp saldırıları durdu. Ancak Srebrenitsa etrafındaki Sırp kuşatması devam etti ve sonraki iki yıl içinde çok az sayıda insani yardım konvoyunun kasabaya girmesine izin verildi.
Mart 1995:
Karaciç, Srebrenitsa ve Zepa'nın tamamen dış dünyadan koparılmasını emretti ve yardım konvoylarının bu kasabalara ulaşması engellendi.
9 temmuz 1995:
Karaciç, Srebrenitsa'nın alınması emrini verdi. Sırplar kasabayı ele geçirmek için 'Krivaya 95 Operasyonu'nu başlattı.
Srebrenitsa'yı kuşatan Sırplar, BM Barış Gücü'ndeki Hollanda askerlerinin gözetleme mevzilerine saldırdı ve 30 kadar Hollanda askerini rehin aldı.
10 temmuz 1995:
Sırp ordusu Srebrenitsa'ya top ateşine başladı. Hollanda güçleri Sırplara, sabaha kadar geri çekilmezlerle NATO'nun hava saldırısı düzenleyeceği tehdidinde bulundu.
11 temmuz 1995:
NATO savaş uçakları Srebrenitsa etrafındaki Sırp tanklarını bombaladı.
Sırp ordusu kasabaya bombardımana yeniden başlayacağı ve rehin Hollanda askerlerini öldüreceği tehdidinde bulundu. Aynı günün akşamı Sırp Genelkurmay Başkanı Ratko Mladiç Srebrenitsa'ya girdi.
11-18 temmuz 1995:
Aynı akşam 15 bin kadar Boşnak askeri ve sivil, dağları aşarak Srebrenitsa'yı terk etti.
Birçok Boşnak bu sırada topçu ateşi ve keskin nişancı ateşiyle öldürüldü. Sırp askerleri yakalayabildiklerini de öldürdü.
Srebrenitsa içindeki Sırp askerleri ise kadın ve çocukları ayırarak, otobüsler ve kamyonlarla Boşnakların elindeki bölgelere gönderdi.
16 yaş ile 70 yaş arasındaki yaklaşık 8 bin Boşnak erkek, depolara, okullara ve ambarlara dolduruldu ve kurşuna dizilerek toplu mezarlara gömüldü.
