Anlayıştan Arta Kalan
Karma Nabulsi*
Oryantalizm (Şarkiyatçılık, Doğu Bilimi), 70?lerin, tam bir Filistin yazısıdır. Fakat onun insancıl bir yalvarışı bugün halen yankıları devam etmektedir.
Özgürlük için mücadele etmek, topluluklar kadar tek başına önemli şahısları da meydana getirerek dikkat çekmiştir. Hiç olmayan yerlere açılan ufuklar, kavgacı dinamizmin yaratıcı gücünü serbest bırakır, erdemin politik işleri için yeni platformlar ile ortak ve evrensel iyiliklere hasredilmiş girişimler için alanlar tedarik eder.
70?lerin uçsuz bucaksız Filistin siyasi ve kültürel yaratıcılık duygu selini, doruk noktasında olan, capcanlı özgürlük hareketine müracaat etmeyen anlayamaz. Her şey hayattan daha büyüktür; özgürlük savaşçıları destanı, bir nesli hareke geçiren etkili güzel sözler, kurnazca ve kabaca siyasi tartışmalar, yüce kuvvetin şiirleri.
Oryantalizm ya da Terry Eagleton?un sözleriyle ?amirane oryantalizm?, muntazam Filistin hareketinin yaratılış sürecinin bir ürünüdür. Modern edebi eleştirinin kuruluş metni olarak kaldığı kadar, politik söylemler, batı edebiyatındaki Filistin inkârının nedenleri ve bu inkârların aldığı şekil üzerine tam bir araştırmadır. Edward Said?in söylediği ?kendi tecrübelerim.. bana bu kitabı yazdıran etkenlerin içindedir?. Batıdaki bir Filistinli Arabın bilhassa Amerika?dakinin hayatı moral bozucudur. Siyasi açıdan var olmadığı yününde nerdeyse aynı fikirde ittifak vardır ve onun var olmasına izin verildiğinde de O, ya bir baş belasıdır ya da doğulu.?
Hiç şüphesiz, her şeye meydan okuma, beyanların önündeki engellere karşı koyaktı. Mülteci kampları ve benzer yerlerde, dernekler, yayınlar ve muhalif guruplar birleştiler ve Filistin Kurtuluş Örgütü ıslah edildi. Filistinli varlığı ve hikâyeleri üzerindeki kültür kuşatmasının yıkılmasına müteveccih, Kültürel ve siyasi teşebbüsler başladı.
Sömürge gösterimlerinin analizlerine, son derece keskin ve özgürce tercüman olmanın teorik olarak en harika olanı Oryantalizmdir. Said?in tartıştığı Oryantalizmin (Filistin ve diğer sömürgelerin göründüğü objektiften) dünyayı nasıl ?doğu ? batı? ve ?biz ? siz? diye ayırdığıdır.
Said, Oryantalizmi bireyselleştirilmiş batılı düşüncelerin sınırlarını zorla kabul ettiren, kolektif bir loca kültürü olarak tanımlar. Oryantalizm, yozlaşmış bir başkasının durağan ve sürekli imgeleri ile bireylerin önüne set çekerek, anlayış ya da empatinin tüm imkânlarını yok eder. Oryantalizm ?Yahudi düşmanlığının sırdaşı? olduğu gibi aynı şekilde, gerçekte insanlık karşıtıdır. Bunun aksine Said, cebri olmayan insancıl bilginin alternatifini kendi taklitsiz zarif ve zeki tarzında öne sürmektedir.
Anti sömürgeci harekete ait olarak, Said; metropollerde bulunan geçmiş ve mevcut sömürgelerdeki kültürü sömürülmekten kurtarma dışında hiçbir şey istememektedir.
Filistinli entelektüel çevrelerde Oryantalizmin etkileri güçlü ve sürekliydi. Bu etkiler, söz konusu çevrelerin, İsrailli ya da oryantalist söylemlerden bağışık kalma çabalarını destekledikleri eğitimli ve bilgin bir nesli etkilemiştir. Kendisi de kabul ettiği gibi Oryantalizmin tercümesi bile bir sorundu. Kamal Abu Deep Avrupa-Amerikan konseptinin öncülüğünü ele geçirmek için, herhangi bir şeyin etraflıca çalışmış ve tartışılmış Arapça tercümesinin ustalığını yapmak olan klasik Arap terimlerini çekinmeden kullanır. Oryantalizm, yayım tarihi olan 1981?den bu güne sayısız baskıya doğru giderken, Filistin ve Arap dünyasında yüzlerce yayım ve konferans üretmiştir.
Oryantalizmin en çok takdir edilen amacı, ikisi arasındaki karşılıklı muhalefet fikrini yarıştırmaktır, oysa yanlış okunan bazı yerlerinde ?Batı?nın ?Doğu?ya karşı savunması olarak görünür. Bunlar hep Oryantalizmin 70?lerin mükemmel bir Filistin yazısı olduğu hakkındadır. Fakirlik içinde yaşayan azınlık mahallerine köprü yapmaya, sömürge sapıklıkları ve aşırı milliyetçilik tuzaklarının aynı anda farkına varmak denir. Ve halen bizimle olan, Edward Said?in büyük bir yardım için yazdığı bu kitap, Filistinli sanatçılarla, aydınlarla ve benzer eylemcilere, bugün yüzleştikleri savaşta yankılarına halen devam etmektedir.
* Oxford?lu akademisyen ve eski FKÖ sözcüsü.
Bu makale Muzaffer Demirkılınç tarafından TİMETURK için tercüme edilmiştir.
