Vitaminlere yeni düzenleme

Bakanlık, Türkiye'deki kayıtlı pazar büyüklüğü 150 milyon doların üzerinde olduğu tahmin edilen 'takviye edici gıdalar' konusunda hazırladığı tebliğ taslağını, kamuoyunun görüşüne açtı.

AB'ye uyum amacıyla hazırlanan tebliğ ile AB'den farklı olarak, gıda takviyesi ürünler kapsamında günlük alımına izin verilen vitamin ve mineral doz limitleri belirlenirken, bu tür ürünlerin etiketinde, önerilen günlük alım dozu ile 'Takviye edici gıdadır. Normal beslenmenin yerine geçmez' ve 'İlaç değildir, hastalıkların önlenmesi veya tedavi edilmesi amacıyla kullanılmaz' uyarıları yer alacak.

Takviye edici gıdalar, 'Normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asitler gibi besin ögelerinin ve/veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri olan bitki, bitkisel kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstrelerinin tek başına veya karışımlarının, kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzer sıvı veya toz formlarda hazırlanarak doz halinde sunulan ürün' olarak tanımlandı.

Tebliğ ile takviye edici gıdaların, tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlanmasını sağlamaya yönelik esaslar düzenlenecek.

Tebliğde, takviye edici gıdalarda kullanılmasına izin verilen vitamin ve mineraller belirlenirken, tebliğde yer almayan iz minerallerin ürünlerde kullanılmasına, tek başına veya sadece bunların karışımı şeklinde olmamak şartı ile izin verilecek.

Takviye edici gıdalarda kullanılacak vitamin ve minerallere ait maksimum günlük dozlarlar da tebliğ taslağı ile belirlenirken, takviye edici gıdalarda kullanılan vitamin ve minerallerin formları da tebliğe uygun olacak.

Takviye edici gıdalarda, bakanlık tarafından oluşturulan bitki listesi içinde yer alan pozitif bitkiler kullanılabilecek. Tebliğ kapsamında yer alan ürünler, Türk Gıda Kodeksi'nin, katkı, renklendirici, kalıntı ve hijyen ile ilgili düzenlemelerine uygun olacak.

Etiketteki uyarı ifadeleri

Takviye edici gıdaların etiketinde; ürüne özelliğini veren besin ögeleri ve/veya diğer bileşenlerin gruplarını tanımlayan veya bunların kaynağını belirten ifade, tavsiye edilen günlük alım dozu belirtilecek.

Ayrıca, etiketler üzerinde, 'Takviye edici gıdadır. Normal beslenmenin yerin geçmez', 'Tavsiye edilen günlük dozu aşmayınız', 'Çocukların ulaşamayacağı yerde saklayınız', 'İlaç değildir, hastalıkların önlenmesi veya tedavi edilmesi amacıyla kullanılmaz', 'Hamilelik, emzirme dönemi veya ilaç kullanılması durumlarında doktorunuza danışınız' uyarı yazıları da yer alacak.

Olması halinde, üreticinin diğer uyarıları da etiket üzerine konabilecek. Takviye edici gıdaların etiketinde, sunumunda ya da reklamında, 'besin ögelerinin yeterli ve dengeli bir beslenme ile karşılanamayacağını' belirten, ima eden veya vurgulayan ifade bulunamayacak.

Tebliğ kapsamındaki ürünlerde, etikette, beslenme yönünden bilgilere de zorunlu olarak yer verilecek. Enerji ve besin öğeleri tablosu, tavsiye edilen günlük alım dozu üzerinden gösterilecek.

Beslenme referans değerleri (RDA) belirtilirken, hem yetişkinlere hem de çocuklara tavsiye edilen ürünlerin etiketlemesinde, 'Yetişkinler için yüzde RDA değeridir' ifadesi kullanılacak.

RDA'sı olmayan besin ögeleri ve diğer bileşenler için 'RDA değeri belirlenmemiştir' ifadesi, etiket üzerinde açıkça belirtilecek.

Üretici tarafından hamilelik, menopoz ve yaşlılık dönemleri ile yetişkin kadın ve erkeklere yönelik tavsiye edilen ürünlerin etiketinde, ürünün, adı geçen kullanıcı grubu için üretildiğini belirten ifade yer alabilecek.

Ürünlerin bileşen türü ve/veya bileşen miktarlarının artırılması durumunda, ürün adı ile birlikte 'geliştirilmiş', 'artı' ve benzeri ifadeler; ürünlerin ağırlıklı olarak vitamin ve minerallerden oluşması durumunda, ürünün bileşiminde bulunan vitamin ve minerallerin en az yüzde 70'inin RDA'nın en az yüzde 100'ünü karşılaması halinde ise 'maksimum', 'yüksek', 'süper' ve benzeri ifadeler etikete konabilecek.

Tebliğ taslağı AB'nin direktifine uyum sağlamak amacıyla hazırlanmasına karşın, günlük alım limitleri ve dozların belirlenmesinde ülke inisiyatifi kullanıldı.

Tebliğ ile halen söz konusu ürünleri üreten ve satan işyerlerine, 'takviye edici gıdalarda kullanılmasına izin verilen vitamin ve mineraller ile bunların formlarına' uyum konusunda 31 Aralık 2009'a, diğer hükümlere uyum konusunda ise 2 yıl süre verilmesi öngörülüyor.

'Doktora veya diyetisyene danışın'

Sağlık üzerindeki etkisi nedeniyle, vitamin, mineral gibi beslenme destek ürünleri ile ilgili düzenlemenin Sağlık Bakanlığı mı yoksa Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından mı yapılacağı bir süre tartışma konusu olmuştu.

'Bu ürünlerin ilaç olarak kullanılamayacağı' değerlendirmesinden sonra, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, piyasayı düzenlemek için daha önce bir talimat yayımladı. AB direktiflerine uyum amacıyla da bu tebliğ taslağı hazırlandı.

Hızla büyüyen sektöre disiplin getirmek amacıyla 2004 yılında, sektörde faaliyet gösteren Amway Türkiye, Farmatek İç ve Dış Ticaret, GNC Türkiye, Herbalife Türkiye, Nutrifarma, Sifar, Solgar ve Taymed gibi önemli firmalar tarafından, 'Beslenme Destek Ürünleri Üretici ve İthalatçıları Derneği-BESDESDER' kuruldu.

BESDESDER Başkanı Eren Kale, halen derneğe 14 firmanın üye olmasına karşın 120'nin üzerinde firmanın bu alanda faaliyet gösterdiğini belirtirken, en önemli sorunun kayıtdışılık olduğuna işaret etti.

Kale, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, sektördeki kayıtlı ticaretin 150 milyon doların üzerinde olduğunu tahmin ettiklerini, ancak özellikle Doğu Asya'dan kayıtdışı şekilde getirilen ürünlerin piyasada yaygın olarak bulunabildiğini ve dernek olarak bunlarla mücadele ettiklerini söyledi.

Bakanlığın AB'ye uyum amacıyla tebliğ taslağı hazırlarken AB'nin de ilerisine geçerek, günlük kullanım doz ve limitleri getirdiğini belirten Eren Kale, 'Tebliğde belirtilen limit ve dozlar, henüz AB'de tartışılan ve 2010'da görüşülüp karara bağlanacak rakamlar. Bakanlık, şimdiden bunu bizden istiyor. Bu konuda görüşlerimizi bildireceğiz' dedi.

Bu ürünlerin reklamlarında 'ilaç olmadığını' vurgulamalarına karşın, bakanlığın yeni düzenleme ile bu ifadelerin ürünlerin üzerine de konması uygulaması getireceğini, bunu uygun bulduklarını kaydeden Kale, yaygın olarak eczanelerde satılan ürünlerin her yerde satılabileceğini hatırlatarak, insan sağlığına etkisi dikkate alınarak, bu işi ciddi yapan firmaların, tüketicilere 'doktor veya diyetisyene danışarak ürün almaları' uyarısında bulunduğunu vurguladı.

Bu ürünlerin sonuçta belli bir gelir ve bilinç seviyesindeki insanlar tarafından alındığına, nüfusun ortalama yüzde 5'inin bu ürünleri kullandığına işaret eden BESDESDER Başkanı Eren Kale, zayıflama ve afrodizyak etkili ürünlerin toplam satışlar içindeki payının ise yüzde 5 bile olmadığını söyledi.

Kale, tüketimin artmasına bağlı olarak bu ürünlerin fiyatının son 4-5 yılda artmadığını, hatta gerilediğini belirtti.

Gıda takviyelerinde kullanılabilecek vitamin ve mineraller

Bakanlığın tebliğ taslağına göre, gıda takviyelerinde kullanılacak vitamin ve minerallerler şöyle:

Vitaminler: 'A (mcg RE), D (mcg), E (mg ?-TE), K (mcg), B1 (mg), B2 (mg), B6 (mg), B12 (mcg), C (mg), Pantotenik asit (mg), Folat (mcg), Biyotin (mcg), Niasin (mg NE)'

Minerallar: 'Kalsiyum (mg), Magnezyum (mg), Demir (mg), Bakır (mcg), İyot (mcg), Çinko (mg), Manganez (mg), Fosfor (mg), Potasyum (mg), Selenyum (mcg), Krom (mcg), Molibden (mcg), Flor (mg).'

Tebliğde ayrıca, 4-10 yaş arası çocuklar ile 11 yaş üzeri çocuk ve yetişkinler için günlük alımına izin verilen vitamin ve mineral dozları da belirtildi.

AA