Türkiye?nin ekonomik, siyasal ve kültürel alanlarda radikal bir dönüşüm yaşadığı 1965-2000 döneminde ortalama nüfusunun yarıya yakın bir bölümünün, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının da zorlamasıyla, yaşadıkları yerleri terk ederek daha iyi bir gelecek umuduyla, başka bir ile göç ettiği belirlendi.
1965-1970 döneminde 3 milyon 244 bin 724, 1970-1975?te 3 milyon 421 bin 25, 1975-1980 arasında 2 milyon 700 bin 977, 1980-1985 döneminde de 2 milyon 885 bin 873 kişi başka ile göçtü. İller arası göç eden nüfus sayısı, 1985-1990 döneminde hızlanarak 4 milyon 65 bin 173?e ve 1995-2000 döneminde de 4 milyon 788 bin 193?e yükseldi. Böylece 35 yılda iller arası göç yaşayan yurttaş sayısı 21 milyon 105 bin 965?e ulaştı.
Türkiye nüfusunun söz konusu dönemlerde 5-6 milyon artarak 67.8 milyonu aştığı belirtilen 35 yılda, ortalama nüfus yaklaşık 48 milyon kişi olarak hesaplandı. Buna göre anılan dönemde ortalama nüfusun yarısına yakın sayıda yurttaş iller arası göç yaşadı.
İÇ GÖÇLERLE KENT NÜFUSU 38.7 MİLYONA ÇIKTI
Özellikle 1970?li yıllarda kırdan kente hızlanan göçler sonucu, kent nüfusunun hızla büyüdüğü belirlendi. Raporda yer alan verilere göre, 1975 yılında 13.3 milyon kişi ile toplam nüfusun yüzde 33?ünü oluşturan kent nüfusu, 2000 yılında 38.7 milyona yükselerek toplam nüfusun yüzde 60?ına yaklaştı. Anılan 35 yıllık sürede kent nüfusu yaklaşık üçe katlandı.
Rapora göre, 1970-1975 yüzde 2.5 olan yıllık ortalama nüfus artış hızı, 1990-2000 döneminde yüzde 1.8?e düştü. Anılan dönemlerde kent nüfusundaki yıllık ortalama artış ise yüzde 5.22?den yüzde 2.9?a geriledi.
İstanbul, Ankara ve İzmir illeri 1970-2000 döneminde, nüfusu en fazla olan 10 il arasında ilk üç sırayı hiçbir zaman diğer illere bırakmadı. Konya, Adana ve Bursa, 1970-2000 döneminde sıraları değişmekle birlikte, nüfus bakımından en büyük diğer üç ili oluşturdu. 1990 öncesinde yeni illerin oluşturulması sonucunda illerin nüfus büyüklükleri değişime uğradı. Bu nedenle nüfusu az olan illerin nüfus büyüklüklerindeki değişimin eğilimiyle ilgili sağlıklı yorum yapılması mümkün olmadı. Bu durum, yeni kurulan illerin doğal olarak en az nüfuslu illerin başında yer almasından kaynaklandı. 1980 öncesi nüfus artış hızlarının yüksekliği bakımından iller belli bölgelerde yoğunlaşmazken, 1980-2000 döneminde Antalya hariç, nüfus artış hızı yüksek olan iller Marmara ve Doğu Bölgelerinde yoğunlaştı.
İSTANBUL, ANKARA VE İZMİR EN ÇOK GÖÇ ALAN İLLER
İller, beşer yıllık dönemler itibarıyla illere göç eden nüfusun büyüklüğüne göre sıralandığında, 1975-2000 dönemde İstanbul, Ankara ve İzmir aldığı göçün büyüklüğü itibarıyla daima ilk sıralarda yer aldı. Bu illerden sonra aynı dönemde en fazla göç alan diğer il grubunu Bursa, Kocaeli, Adana, İçel ve Konya oluşturdu. Antalya ili ise en fazla göç alan iller grubuna 1985-2000 döneminde dahil oldu. Buna karşılık nüfusun büyüklüğü bakımından, 1975-1985 döneminde Hakkari, 1985-2000 döneminde ise Bayburt en az göç alan iller durumunda oldu.
İller, illerden göç eden nüfusun büyüklüğüne göre sıralandığında, 1975-2000 döneminde İstanbul ve Ankara illeri verdiği göç itibarıyla ilk sıralarda yer aldı. Bu iki ilden sonra Kars, İzmir, Erzurum, Sivas, Konya, Adana, Kocaeli ve Diyarbakır illeri, zaman zaman sıraları değişmekle birlikte en fazla göç veren iller grubunu oluşturdu. Buna karşılık 1975-1990 döneminde Hakkari, 1995-2000 döneminde ise Kilis en az göç veren iller durumunda oldu.
NÜFUSU 1 MİLYONUN ÜSTÜNDEKİ İL SAYISI 18?E ÇIKTI
Türkiye?de nüfus hareketlerinin yönü daha çok sosyal ve ekonomik imkanların yoğun olduğu büyük şehirlere yöneldi ve nüfusu büyük illerin sayısı zaman içinde hızla arttı. Nüfusu 1970 yılında 1 milyonun üstünde 5 il bulunurken, 2000 yılında nüfusu 1 milyonun üstündeki il sayısı 18?e yükseldi. 1970 yılında 1 milyonun üstündeki illerin nüfusu toplam nüfusun yüzde 24.73?ünü oluştururken, bu oran 2000 yılında yüzde 57.66?ya çıktı.
Rapora göre, Türkiye genelinde toplam nüfus içinde göç eden nüfusun payı 1975-2000 döneminde artış eğilimi gösterdi. 1975-1980 döneminde nüfusun yüzde 9.3?ünü oluşturan 3.6 milyon kişi iller arası ya da ili içinde göç ederken, 1995-2000 döneminde nüfusun yüzde 11?ini oluşturan 6.7 milyon kişi göç etti.
İLLER ARASI GÖÇTE AZALIŞ, İL İÇİ GÖÇTE ARTIŞ
İller arasındaki göçlerin toplam nüfus içindeki payının değişimi incelendiğinde, 1965-2000 döneminde yılda 2.7 ile 4.8 milyon kişi arasında olmak üzere, bu dönemde toplam 21.1 milyon kişinin iller arasında ikametgahlarını yerleşim birimleri bazında değiştirdikleri belirlendi. 1965-1970 döneminde her yüz kişiden 10.7'si iller arasında göç ederken, zaman içinde göç hızlarında azalmalar gözlendi ve 1980-1985 döneminde bu oran yüzde 6.5'e düştü. Ancak 1985-2000 döneminde göç oranında 1970'li yıllar seviyesi kadar olmasa da bir yükselme gözlendi, 1995-2000 döneminde her yüz kişiden 7.9'u iller arasında ikametgahını değiştirdi.
1975-1980 döneminde toplam nüfus içinde il içi göçlerin payında artışlar kaydedildi. Bu dönemde toplam nüfusun yüzde 2.3?ünü oluşturan 884 bin kişi, 1995-2000 döneminde ise yüzde 3.1?ini oluşturan 1.9 milyon kişi il içi yerleşim yerleri arasında göç etti. Toplam göçler içinde iller arasındaki ve il içi göçlerin payının değişimi incelendiğinde, toplam göç edenler içinde iller arası göç edenlerin payının azaldığı, il içi göçlerin payının arttığı belirlendi. 1975-1980 döneminde göç edenlerin yüzde 75.3?ü iller arasında göç ederken 1995-2000 döneminde yüzde 71.5?i iller arasında göç etti. Dolayısıyla iki dönem arasında il içi yerleşim yerleri arasında göç edenlerin payı da yüzde 24.7?den yüzde 28.5?e çıktı.
ANKA
