Gümrüklerde Amerika-MİT kavgası

Ülkesine gidecek her şeyi çıkış noktasında denetlemek isteyen Amerika, Türkiye'deki limanlarda kendi gümrüğünü kurmak için 2 yıl önce talepte bulundu. Ancak casusluk faaliyetlerinden endişe eden MİT, projeye itiraz etti. Gümrük ve Dış Ticaret müsteşarlıklarına yazı yazan istihbarat, uygulamayı engelledi.

Türkiye ile ABD arasında gümrükler üzerinden önemli bir mücadele yaşanıyor. Alınan bilgilere göre, 11 Eylül saldırılarının ardından konsept değiştiren Amerika, yabancı ülkelerdeki gümrükleri kontrol altında tutmaya yöneldi. 'Konteyner Güvenlik Sistemi' adı verilen uygulama çerçevesinde limanlara kendi gümrüğünü kurmak isteyen Amerika, ülkesine gidecek tüm eşyaları daha çıkış noktasında denetlemek istiyor. Gerekçesi de, konteynerler içerisinde nükleer bomba ya da konvansiyonel silahların ülkeye sokulmasını engellemek. Bu amaçla 2 yıl önce Türkiye'den talepte bulunuldu. ABD'nin yerleşmek istediği ilk liman İzmir'di. Ardından İstanbul ve diğer limanlar gelecekti. Ancak Milli İstihbarat Teşkilatı, projeye karşı çıktı. Gümrük Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'na yazı yazan MİT, Türkiye'nin egemenlik haklarının ihlal edilebileceğini belirtti. Amerika'nın limanlarda casusluk faaliyetinde bulunmasından endişe ediliyor. Bu direnç sebebiyle proje 2 yıldır uluslararası anlaşma haline getirilemedi.

Zaman'ın sorularını cevaplayan İzmir Gümrük Muhafaza Başmüdürü Nazım Bütün, konunun sürüncemede olduğunu söyledi. Kurumların farklı görüşlere sahip olduğunu belirten Bütün, bazı bürokratların, 'Biz sömürge miyiz?' diyerek projeye karşı çıktığını vurguladı. Ancak kendisi farklı düşünüyor. Amerika'nın isteğini makul bulan gümrük müdürü, bu sayede dış ticaretin hızlanacağını savunuyor. Tek bir şartı var; yapılacak anlaşmada denetimin şekli ve çerçevesinin çok net biçimde çizilmesi.


Anlaşmanın Türkiye'nin istediği ölçüde ve istediği kadar uygulanacağını savunan Bütün, herhangi bir zorlamanın olmadığını söylüyor. Bütün, projenin aralarında Kanada, Hollanda, Almanya, Fransa, İtalya ve Japonya'nın da bulunduğu 34 ayrı ülkedeki 51 limanda uygulandığını savunuyor.

Gümrük Muhafaza Başmüdürü Bütün, birçok bürokratın projeye, 'Biz sömürge miyiz?' diyerek karşı çıktığını ancak kendisinin projeyi makul bulduğunu ifade ediyor. Amerikan istihbarat örgütü CIA'in projeye önem verdiğine dikkat çeken Bütün, gümrükle ilgili bir casusluk faaliyeti olmayacağını savunuyor. Bütün, 'Onlar sadece kendi ülkelerine gidecek kargolarla ilgili bilgi sahibi olacak. Mutlaka bir Türk refakatçiyle limana girecekler. Üstelik biz, buna dair güvenliğini alamayacak kadar aciz bir ülke değiliz.' diyor.

Projeye göre, ABD gümrükçüleri İzmir'e bir ünite kuracak. Liman dışında ayrı bir binaları olacak. ABD'ye gidecek konteynerlerin acenteleri 24 saat önceden e-postayla bu birime müracaat edecek. ABD'li gümrük görevlileri kargodaki ürün üzerinde inceleme ve risk analizi yapacak. Ne tür bir güvenlik testi yapılacağı belirlenecek. Ardından İzmir Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğü'ne müracaat edecek. Denetimi yine Türk gümrük memurları yapacak. Eğer eşya denetimden geçerse üzerine güvenlik bandı veya mührü konulacak. Gemi ABD limanına vardığında direkt bu mühre bakılacak ve ikinci bir denetimden geçmeden piyasaya girecek.

Bu arada, ABD, Türkiye'nin dış ticaretinde önemli bir yere sahip değil. İhracattaki payı da Avrupa ülkelerine nazaran oldukça düşük. Ayrıca İstanbul'daki limanlardan Amerika'ya giden konteyner sayısı İzmir'den gidenlerin 3 katı kadar. Buna rağmen neden İzmir'in pilot liman olarak seçildiği bilinmiyor.


Kaynak: Zaman