Sudan?da Yeni Abyei Anlaşması

Haber Merkezi / TİMETURK

Sudan Hükümeti ile Sudan Halk Kurtuluş Hareketi (SPLM) Nifaşa Barış Anlaşmasının bozulmasından sonra yeniden alevlenen krize çözüm bulmak amacıyla Pazar günü yeni bir anlaşma imzaladı. Taraflar Kuzey Sudan?la güneyini ayıran sınırı ve Abyei bölgesinin sınırlarını belirlemek için uluslararası tahkime gitmek ve daha önce üzerinde ittifak edilen Abyei Protokolu?ne yeniden işlerlik kazandırmak konusunda görüş birliğine vararak ?Yeni Abyei Anlaşması? imzaladı. Anlaşma hem kuzey hem güney Sudan?da büyük bir memnuniyetle karşılandı.

Ancak Kuzey Sudan?daki siyasi gözlemcilere göre güneydeki SPLM hareketinden niyetinden ve Sudan?ın toprak bütünlüğüne yönelik tutumlarından dolayı kuşku duyduklarını zira güneyin geleceğinin belirleneceği referandumun yapılacağı geçici dönemin sona ermesine daha üç yıl varken SPLM?nin Abyei?nin aidiyetini belirlemekte bu kadar ısrar etmesi ve görüşmelerde sanki farklı bir devleti temsil ediyor gibi davranması SPLM?nin ayrılıkçı niyetlerinin olduğunu açıkça ortaya koyuyor.

Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir, birinci yardımcısı güneyli Silva Kiir Miyardit ve ikinci yardımcısı kuzeyli Ali Osman Muhammed Taha?dan oluşan Sudan Başkanlık Kurumu, taraflar arasında iki haftadan beri sürdürülen zorlu görüşmelerin ardından Pazar günü zengin petrol yataklarına sahip olan ve Sudan?ın % 1?ni teşkil eden Abyei?deki krizi sona erdiren anlaşmaya imza attı.

YENİ BİR SAYFA

Öte yandan Güney Hükümeti Bakanı Luca Bunoq Sudan Cumhurbaşkanlığı?ndan Abyei?ye ilgili yayınlanan açıklamanın SPLM ile Ulusal Kongre Partisi arasındaki iktidar ortaklığın geliştirilmesi ve Sudan Halkı?nın umutlanması açısından yeni bir sayfa açacağını vurgularken iktidardaki Ulusal Kongre Partisi kurmaylarıysa anlaşmanın içeriğinden memnun olduklarını ve anlaşmanın bölgeye kalkınma ve istikrar getirmesi temenni ettiklerini söyledi.

Öte taraftan iki taraf yetkilileri de özellikle görüş ayrılıkların olduğu konuları görüşme ya da tahkim yoluyla çözüm yoluna gitme konusunda yeni bir çözüm mekanizmasını oluşturulmasıyla yeni anlaşmadan yana iyimser olduklarını açıkladı..Ancak yekililer iki tarafın şahinlerinin Kuzeyi Güneyden ayırmayı hızlandırmak için olaya müdahil olmasından korktuklarını zira kuzeyin de güneyin de şahinlerinin ortak hedeflerinin bu olduğunu ileri sürdü.

Bu arada Sudan?ın Kahire büyükelçisi İdris Süleyman timeturk?e yaptığı açıklamada güneydeki kabilelerin anlaşmayı ihlal edeceği ve uluslararası tahkimden çıkan sonuçtan zarar gören tarafın bunu kabul etmeyeceği şeklindeki iddiaları reddetti.

?Anlaşmadan önce bölgedeki kabilelerle görüş alışverişinde bulunduklarını ve bu kabilelerin anlaşmadan memnun olduklarını? söyleyen Süleyman anlaşmanın yürürlükte kalacağını zira daha önce üzerinde anlaşılan Abyei Protokolu?nde yer alan maddelerin aynısını içerdiğini ve tüm tarafların ihtiyaçlarına cevap verdiğini? vurguladı.

Güney Hükümeti Kahire Sorumlusu Salah el-Melih ise timeturk?e verdiği demeçte iki tarafı memnun ettiği için anlaşmadan yana iyimser olduğunu söylerken krizin ancak anlaşmanın uygulanmasıyla aşılabileceğini vurguladı.

El-Melih kendi ifadesiyle iktidardaki Ulusal Kongre Partisi?ndeki ?şahinlerin? olaya müdahil olmasından endişe ettiğini çünkü bu ?şahinlerin? başka bir gündemi? olduğunu zira bunların güneyi ayırmaya çalıştıklarını ileri sürdü. Öte yandan adını vermek istemeyen kuzeyli bir yetkili I. Abyei Anlaşmasının başarısız olmasının nedeninin Güney Hükümeti?nde ve SPLM?deki şahinlerin müdahaleleri ve kuzeyle birleşmek istememeleri olduğunu iddia etti.

Bazı gözlemcilerin Güney Hareketi?nin anlaşmayla ilgili niyetlerine yönelik duydukları kuşkulara değinen el-Melih ?Abyei?nin kuzeye veya güneye aidiyeti konusunda bölgenin kaderini belirlemek amacıyla bir referandum yapmak için Abyei?nin aidiyetini belirlemek için ısrarcı olmanın gerekli bir durum olduğunu? ileri sürdü.

ANLAŞMANIN DETAYLARI

Timeturk?e konuşan kuzeyli ve güneyli yetkililer imzalanan anlaşmanın tümüyle yeni olmadığını, 2005?te sürdürülen Nifaşa barış görüşmelerinde üzerinde anlaşılan hususların aynısını kapsadığını yeni olan tek şeyin üçüncü bir taraf uluslararası tahkim gibi yeni bir mekanizmaya başvurmak olduğunu söylüyor. Zira taraflar kuzey ve güneyin sınırlarını 1905 sınırlarına göre çizmede başarısız oldular. Uluslararası tahkimden sonra bölgenin kuzeye mi yoksa güneye mi ait olduğu belli olacak ayrıca atıl olan anlaşmanın maddeleri yeniden yürürlüğe girecek.

Timeturk?un edindiği bilgiye göre iki taraftan uzmanların hazırladığı anlaşma zengin petrol yataklarına sahip Abyei, el-Miram ve Heglig gibi yerlerin sınırları ortak komisyon toplantılarının başlamasından itibaren birkaç ay içerisinde uluslararası tahkime götürmeyi ön görüyor.

Anlaşma ayrıca ortak kuvvetler için Abyei?de geçici bir yönetim kurmayı, her iki tarafa ait silahlı güçlerin bölgeden çekilmesi ve Sudan ordu güçleriyle SPLM arasında meydana gelen son çatışmalardan dolayı yerlerini terk eden insanların yurtlarına dönmeyi ayrıca iki taraf arasında meydana gelen son çatışmaları araştırmak üzere bir araştırma komisyonun kurulmasını öngörüyor. Hatırlanacağı gibi sözkonusu bu çatışmalarda en az 20 asker öldürülmüş onbinlerce insan da evlerini terk etmek zorunda kalmıştı.

Yeni anlaşmanın barış anlaşmasında yer alan bölge protokolu gereği oluşturulacak ortak siyasi yönetim sayesinde geçici de olsa Abyei krizini çözeceği tahmin ediliyor. Sınır anlaşmazlıkları konusuysa uluslararası tahkime havale ediliyor