Nepal'de 239 yıllık monarşi sona eriyor

Ülkede yeni seçilen kurucu meclis bugün başkent Katmandu?da ilk oturumunu yaparak monarşiyi sona erdirecek ve yeni bir anayasa hazırlayacak.

Meclisin yemin ederek göreve başladığı dün, başkentte bir bombanın patlaması sonucu iki kişi yaralanmıştı.

575 kişilik meclis oturumunu ve törenleri kurucu meclisin yaşlı bir üyesi yönetti.

Milletvekillerinin birçoğunun geleneksel kıyafetler giydiği ve zengin bir etnik çeşitliliğe sahip ülkede anadillerini konuştukları gözlendi.

Meclis için 26 üyenin daha, partiler tarafından aday gösterilmesi gerekiyor.

Geçtiğimiz yıl 10 Nisan?da yapılan ve Maocu partinin zaferi elde ettiği seçimlerden önce siyasi partiler 601 üyeli kurucu meclisin ilk oturumunda monarşiyi sona erdirilmesi ve Nepal'de cumhuriyet ilan etmesi konusunda anlaşmıştı.

Krala saraydan çıkması, aksi takdirde 'gerekirse zorla çıkarılacağı' uyarısından bulunan Nepal hükümeti, monarşinin resmen ilga edilmesinin öncesinde kralın sarayı ve özel evi ile başbakanlık konutu ve meclisin ilk oturumunu yapacağı Uluslararası Kongre Sarayı civarındaki gösterileri yasakladı.

Maocu partinin başkan yardımcısı Baburam Bhattarai, ?Kralın başka bir seçeneği yok ama eğer sarayı terk etmeyi reddederse, onu oradan zorla çıkarmak için kanunlara başvuracağız? şeklinde konuştu.

Cumhuriyetin alt yapısı hazır değil

BBC?nin Katmandu?daki muhabiri Charles Haviland?a göre, monarşinin sona ermesi gibi tarihi bir dönemi yaşayan Nepal sokaklarında, bu tarihi gelişmelere eşlik eden bir coşku henüz gözlenmiyor.

Haviland, kraliyet yanlısı bazı militan Hindu grupların, monarşinin sona erdirilmesi ve devletin Hindi statüsünden ayrıştırılmasına karşı çıktığını belirtiyor.

Cumhuriyetin nasıl bir anayasal zemin üzerinde kurulacağı henüz kesinleşmiş değil.Ancak yeni kurulacak cumhuriyetin mekanizmalarının ayrıntıları üzerine henüz net bir karar verilebilmiş değil.

Ayrıca, birçoklarının, cumhuriyet ilan edilmeden oluşturulmasını gerekli gördüğü hükümet de henüz kurulamamış durumda.

Kral Gyanendra'da henüz sarayından ayrılıp başka bir ikametgâha taşınıp taşınmayacağını açıklamış değil.

Bu belirsizliklere rağmen, cumhuriyetin yeni meclis oturumunun yapılacağı bugün ilan edilmesi bekleniyor.

Hanedanın son kralı

Halk nezdindeki popülaritesi iktidara zorla el koyduğu 1 Şubat 2005'ten bu yana düşen Kral Gyanendra, bölgesel bir yöneticinin 1769'da Katmandu'yu ele geçirip Nepal'i birleştirerek kurduğu monarşinin sonuncu kralı oldu.


1951 yılında meşruti monarşiye geçilen Nepal'de 1962 yılında yeni anayasa ilan edildi. 2 Mayıs 1980'de ise partisiz yönetim kabul edildi.

1990'da Kral Birendra Bir Bihram Şah Deva iktidar tekelini gevşetti. 19 Nisan 1990'da başbakanlığa Krişna Prasat Bhattanai'nin getirilmesiyle otuz yıldır ilk kez bağımsız bir hükümet kuruldu.

1990 baharında çok partili sisteme geçilerek Nisan 1991'de seçimler yapıldı, ilk demokratik hükümet Mayıs 1991'de göreve başladı.

1 Şubat 2005 tarihinde Kral Gyanendra, yönetime zorla el koydu ve olağanüstü hal ilan etti.

Ancak başkent Katmandu'da 19 gün süren kanlı gösterilerden sonra kral, 24 Nisan 2006'da yetkilerinden vazgeçti ve feshedilen parlamentonun yeniden açılmasını kabul etti.

Maocularla, geçici hükümeti oluşturan 7 parti arasında 21 Kasım 2006'da iktidarın paylaşımını öngören tarihi bir barış anlaşması imzalandı ve Şubat 1996'dan bu yana 13 bin kişinin ölümüne yol açan iç savaş sona erdi.

Nepal hükümeti, 24 Temmuz 2007'de Kral Gyanendra ve ailesinin yaşadığı Katmandu'daki kraliyet sarayını kamulaştırarak, monarşinin tamamen kaldırılması yönünde bir adım daha attı.

Nepal geçici meclisi ise, 28 Aralık 2007'de yaptığı oylamada, monarşiyi feshetti.

Ocak 2008'de geçici meclis Nepal'i resmen laik bir devlet olarak ilan etti ve kralın portreleri bütün resmi dairelerden kaldırıldı.

Ordunun ve diğer resmi kurumların isminden 'Krallık' ibaresi çıkarıldı, Kral Gyanendra'yı öven eski milli marş yerine kabul edilen yeni milli marş 3 Temmuz 2007'de halka duyuruldu.

Maocu yeni hükümet

24 Mayıs 2008'de Nepal Başbakanı Girija Prasad Koirala, nisandaki seçimleri kazanan Maoculardan yeni hükümeti kurmalarını istedi.

Maocular, 10 Nisanda yapılan seçimlerde 601 üyeli mecliste 220 sandalye kazanmıştı. Kurucu meclisin en az 2 yıl süren bir çalışmadan sonra yeni anayasayı hazırlaması bekleniyor.

ABD Dışişleri Bakanlığının Orta ve Güney Asya'dan sorumlu yardımcısı Evan Feigenbaum, dün yaptığı açıklamada, Maocu Nepal Komünist Partisinin lideri Prachanda ve yardımcısı Baburam Bhattarai ile önceki gün Katmandu'da yaptığı görüşmede, hükümetinin Maocuların çoğunluğu oluşturacağı yeni Nepal yönetimiyle işbirliği yapmaya devam edeceği garantisini verdi.

Zengin etnik yapıya federal hükümet

Yeni Nepal'in, etnik gruplarla hükümet arasında varılan anlaşma gereği federal bir yapıda olacağı belirtiliyor.

Nepal İçişleri Bakanı Krişna Sitaula, yaklaşık bir aydır süren müzakerelerin ardından tarafların sekiz maddelik anlaşmaya imza attığını söyledi.

Bakan Sitaula, anlaşmanın özerk bölgeler oluşturulmasını içerdiğini söylemiş, ancak ayrıntıların 10 Nisanda kurucu meclisin seçilmesinden sonra belirleneceğini açıklamıştı.

Etnik gruplar, mecliste sandalyelerin yüzde 30'unun kendilerine ayrılmasını, ordu ve kamu işyerlerinde nüfuslarına oranla iş verilmesini istiyor.

Kültürel özellikleri ve dilleriyle, komşu Hindistan'a yakın olan ve 26 milyonluk nüfusun yaklaşık yüzde 30'unu oluşturan Madhesilerin, parlamentoda sadece yüzde 15 oranında temsil edildikleri için yaklaşık iki hafta süresince düzenledikleri şiddetli protesto gösterilerinde 9 kişi ölmüştü.


BBC