Dünyada yüzyılı aşkın süredir kutlanan 1 Mayıs?lar, ülkemizde de 1905 yılından itibaren kutlanmasına rağme hala tartışma konusu olmayı sürdürüyor.
1 Mayıs ilk kez Osmanlı döneminde, 1905 yılında İzmir?de kutlandı. İstanbul?daki ilk 1 Mayıs kutlaması ise 1910?da yapıldı. 1935 yılında çıkarılan ?Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun? adıyla çıkarılan düzenleme ile 1 Mayıs ?Bahar ve Çiçek Bayramı? olarak genel tatil günlerine dahil edildi. 12 Eylül 1980 darbesine gelinceye kadar resmi tatil olarak kaldı.
II. Enternasyonal 1889?da Paris?te düzenlediği kongrede, Amerikan işçilerinin mücadelesini desteklemek amacıyla dünya çapında gösteriler düzenlemiş ve 1890?dan başlamak üzere 1 Mayıs?ı ?Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü? olarak kabul etmişti. Aradan geçen yüz yılı aşkın sürede dünya ülkeleri 1 Mayıs?ı bayram havasında kutlamayı gelenek haline getirdikleri halde, ülkemizde 1 Mayıs?lar hala tedirginlik içinde kutlanıyor. Türkiye?nin son yüzyıl içindeki 1 Mayıs kutlamaları tarihi şöyle:
TÜRKİYE?DE 1 MAYIS?LAR
1 Mayıs ilk kez Osmanlı döneminde, 1905 yılında İzmir?de kutlandı. Bunu 1909 Üsküp kutlaması izledi. İstanbul?da ilk 1 Mayıs kutlaması 1910?da yapıldı.
1920 yılının 1 Mayıs?ında işgal idaresinin ve Osmanlı hükümetinin yoğun baskılarına karşın 1 Mayıs İşçi Bayramı olarak kutlandı. İşçiler Haliç?ten başlayarak Karaköy üzerinden Beyoğlu?na kadar bir yürüyüş yaptılar ve ?Bağımsız Türkiye? yazılı bir pankart taşıdılar.
1921?in 1 Mayıs?ında İstanbul?un hemen tüm işçileri, özellikle şirket-i Hayriye, Seyrü Sefain, Haliç İdaresi ve Tramvay şirketi çalışanları 1 Mayıs?ı kutladılar.
1923 yılının 1 Mayıs?ında çok sayıda yerli ve yabancı işletmede çalışan işçiler greve çıktı. İşçi taleplerinin arasında yabancı şirketlere el konulması, 1 Mayıs?ın resmen işçi bayramı olarak tanınması, sekiz saatlik işgünü, hafta tatili, serbest sendika ve grev hakkı vardı ve birçok işçi tutuklandı.
CUMHURİYET DÖNEMİNDE 1 MAYIS?LAR
1924: 1 Mayıs?ını ?İşçi Bayramı? olarak kutlayan işçilerin bu eylemi engellenmek istendi. Sekiz saatlik işgünü için bildiri dağıtan birçok işçi tutuklandı.
1925: yılında çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu sonrasında kutlamalara izin verilmedi ve 1935 yılına kadar hemen hemen her yıl gizli kutlanabildi. 1 Mayıs?ın bundan sonraki tarihi ?yasak? larla yazıldı.
1935: yılında çıkarılan ?Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun? adıyla çıkarılan düzenleme ile 1 Mayıs ?Bahar ve Çiçek Bayramı? olarak genel tatil günlerine dahil edildi.
1960: 27 Mayıs 1960?dan sonra da yasaklar yaşandı. Toplu Sözleşme, Grev ve Lokavt Kanunu?nun kabul tarihi olan 24 Temmuz, işçi sınıfına 1 Mayıs?ın yerine bayram olarak dayatıldı. Ancak bu girişimlerin hepsi, kararlı mücadeleler sonucu geri döndü.
1976: En kitlesel 1 Mayıs, 1976?da kutlandı. Bu miting DİSK?in öncülüğünde Taksim Meydanı?nda yapıldı. O gün Taksim Meydanı?nı 400 bin emekçi doldurdu.
1 MAYIS?A KAN BULAŞTI: 36 KİŞİ YAŞAMINI YİTİRDİ
1977: Bu yüzden 1977 yılındaki gösterilerin daha bir görkemli kutlanması bekleniyordu. Taksim Alanı?na 500 bin emekçinin akması engellenemedi. Saat 14.30?da başlayacak olan kutlamalar için alan, sabahın erken saatlerinde itibaren dolmaya başladı. İşçiler, emekçiler, öğrenciler, kadınlar, çocuklar, yaklaşık 500 bin kişi toplandı.
Dönemin DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler?in konuşmasının sonlarına doğru, çevredeki binalardan halkın üzerine ateş açıldı. Yaşanan paniğin ardından 36 kişi yaşamını yitirdi ve 200?den fazla kişi yaralandı.
1978: Önceki yıl yitirilen 37 insanın acısını içinde yaşayan yüzbinler yine Taksim Alanı?ndaydı...
1979: Sıkıyönetim Komutanlığı İstanbul?da mitinge izin vermedi. 1 Mayıs, İzmir Konak Meydanı?nda kutlandı.
1980 sonrası: 12 Eylül Askeri darbesinin yasaklar zincirinde 1 Mayıs da yer aldı. Yasaklara rağmen; kısa süreli iş bırakmalar, bayramlaşmalar ve bildiri dağıtılması gibi etkinlikler yapıldı...
1987: 7 yıllık aradan sonra sendikalar öncülüğünde bazı milletvekilleri, aydın, sanatçı ve bilim adamları ile birlikte yaklaşık 1000 kişilik bir grup Taksim Anıtı?na 1 Mayıs şehitlerini anmak üzere çelenk bırakmak istediler. Polis yalnızca milletvekillerinin araçla anıta ulaşmasına izin verdi.
1989: Taksim?de biraraya gelen topluluğa yapılan saldırı sonucunda Mehmet Akif Dalcı isimli bir işçi yaşamını yitirdi.
1990: Yine Taksim?e yürümek isteyenlere izin verilmedi. Çıkan çatışmada İTÜ Öğrencisi Gülay Beceren, felç oldu.
1996: 1980 sonrasının en kitlesel mitingi gerçekleştirildi. Kadıköy?de yaklaşık 150 bin insan toplandı. Açılan ateş sonrasında 3 kişi yaşamını kaybetti.
2007: İşçi örgütleri 1 Mayıs?ı, 1977 yılının 1 Mayıs?ının 30. yıldönümü nedeniyle Taksim Meydanı?nda gerçekleştirmek istedi.Olaylarda 900'e yakın gösterici tutuklanırken 2 tabanca ve çok sayıda molotof kokteyli yakalandı.
