Asıl işverenle alt işveren arasındaki anlaşmaların yazılı olmasını, 50'den fazla işçi çalıştıranların, yüzde 3 oranında özürlü istihdam etmesini de içeren istihdam paketine ilişkin düzenleme, TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
İş Kanunu ve bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına ilişkin kanun tasarısıyla, asıl işveren ile alt işveren (taşeron şirket) arasında kurulan ilişkinin yazılı yapılması şartı getiriliyor.
Buna göre, iş alan alt işveren, kendi iş yerinin tescili için asıl işverenden aldığı yazılı işverenlik sözleşmesi ve gerekli belgelerle, çalışma bölge müdürlüklerine bildirimde bulunacak.
Bölge müdürlüğünce tescili yapılan bu iş yerine ait belgeler gerektiğinde iş müfettişlerince incelenecek. İnceleme sonucunda muvazaalı işlemin tespiti halinde tescil işlemi iptal edilecek ve bu durumda alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılacak.
Bu işleme karşı tebliğ tarihinden itibaren 6 iş günü içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilecek. Bu itiraz, kararın uygulanmasını durdurmayacak, itiraz üzerine verilen kararlar kesin olacak.
Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulması, bildirimi ve iş yerinin tescili ile yapılacak sözleşmede bulunması gerekli diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.
Özürlü çalıştırma zorunluluğu
Tasarıyla, İş Kanunu'nun özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarının çalıştırılma zorunluluğuna yeni düzenleme getiriliyor. Daha önce işçi sayısının yüzde 6 oranında özürlü çalıştırma şartı, yüzde 3'e indiriliyor.
İşverenler 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde 3, kamu iş yerlerinde yüzde 4 oranında özürlüyü meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştıracaklar.
Aynı il sınırları içinde birden fazla iş yeri bulunan işverenin çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanacak.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınacak. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülecek.
İş yerinin işçisi iken sakatlananlara öncelik tanınacak. İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları özürlü işçileri, Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlayacak.
Malullüğü ortadan kalkanların pirimleri Hazine'den
Bir iş yerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler, eski iş yerlerinde çalışabilecekler. Maluliyeti ortadan kalkıp da eski iş yerinde çalışma talebinde bulunanlar, eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe başlatılacak.
Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye 6 aylık ücret tutarında tazminat ödeyecek.
Bu madde kapsamında özel sektör işverenlerince çalıştırılanların, belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı Hazinece karşılanacak.
Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmayacak. Bu maddeye aykırılık hallerinde tahsil edilecek cezalar, özürlülerin mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyonu, kendi işini kurmaları gibi projelerde kullanılacak.
İşyeri kurma izni kaldırılıyor
Tasarıya göre, ILO sözleşmesinde belirtildiği şekilde, işyerlerinde sağlığa zararlı risklerin tanımlanması ve değerlendirilmesi zorunluluğu getiriliyor.
İş yerinin açılmasına izin vermeye yetkili belediyeler ile diğer ilgili makamlar bu izni vermeden önce, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca verilmesi gerekli işletme belgesinin varlığını araştıracak.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca işletme belgesi verilmemiş işyerlerine belediyeler veya diğer ilgili makamlarca işyeri açılma izni verilemeyecek.
Böylece, işyerlerinin kurulmasıyla ilgili prosedürleri hafifleterek, işyerlerinin kurulmasını özendirmek amacıyla kurma izni alma mecburiyeti kanun metninden çıkarılıyor. İşletme belgesi alınması konusu ise yönetmelikle belirlenecek.
İş sağlığı ve güvenliği
İşverenler, devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, iş yerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre; bir işyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla, bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gerektiğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle, sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlü olacak.
İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilecek.
Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmayacak. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştırılmakta olan hekimler, çalışmakta oldukları kurum ve kuruluşların çalıştırdıkları işçilerin işyeri hekimliği hizmetlerini yürütecek. Bu kurum ve kuruluşların diğer personel için oluşturulmuş olan sağlık birimleri, işyeri sağlık ve güvenlik birimi olarak da kullanılabilecek.
Ağır ve tehlikeli işlerde çalışmaya mesleki eğitim şartı
Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacaklara mesleki eğitim alma zorunluluğu getiriliyor. İşyerini muvazaalı olarak bildiren asıl işveren ile alt işverene ayrı ayrı 10 bin YTL ceza verilecek.
İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği için önlem almayanlarda 1000 YTL cezaya çarptırılacak.
Tasarıya göre, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacaklara, mesleki eğitiş şartı getiriliyor. Buna göre, mesleki eğitim almamış işçiler, 16 yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar gibi ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamayacak.
İşyerlerinde kreş
Kreş kurma zorunluluğu bulunan işletmeler, bu hizmeti dışarıdan alabilecek. Dışarıdan bu hizmeti veren işletmelerle hizmet alımı yapabilecekler. Daha önce yönetmelikle belirtilen dışarıdan kreş hizmeti alımı, kanuna da konuluyor.
Böylece, gebe veya çocuk emziren kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi şartlar ve usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım yurdu (kreş) kurulması gerektiği veya hangi hallerde dışarıdan hizmet alınabileceği Sağlık Bakanlığı'nın görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilecek.
Muvazaalı bildirime 10 bin YTL ceza
Yaptığı işle ilgili bölge müdürlüklerine bildirimde bulunmayan alt işverene, çalıştırdığı her işçi için 150 YTL, 16 yaşını doldurmamış genç işçiler, çocuklar ve mesleki eğitim almamış kişileri, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştıranlara her işçi için 1000 YTL, iş yerini muvazaalı olarak bildiren asıl işveren ile alt işveren veya vekillerine ayrı ayrı 10 bin YTL idari para cezası verilecek.
İş yerinde alınmayan her iş sağlığı ve güvenliği önlemi için işverene 100 YTL ceza verilecek. Önlemlerin alınmaması halinde bu ceza her ay birer defa alınmaya devam edilecek.
Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılan işçiler ile çalıştırılan 18 yaşından küçükler için doktor raporu almayan işverene, her işçi için 200 YTL ceza verilecek.
İş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almayan, araç ve gereçleri noksansız bulundurmayan işverenlere, işletme belgesi almadan iş yeri açanlara, faaliyeti durdurulan işi izin almadan devam ettiren veya kapatılan iş yerlerini izinsiz açanlara, iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca alınan kararları uygulamayanlara 1000'er YTL ceza uygulanacak.
16 yaşını doldurmamış genç işçiler, çocuklar ve mesleki eğitim almamış kişileri ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlara işçi başına 1000 YTL ceza verilecek.
Para cezaları, gerekçesi belirtilmek şartıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürü tarafından kesilecek. Özürlü çalıştırma şartına uymayanlar ile izin almadan iş arayanları işe yerleştirenlere uygulanacak ceza, Türkiye İş Kurumu İl Müdürü tarafından verilecek.
İşsizlik Sigortası Fonu'nun neması GAP'a
Bu yıl yapılan özelleştirmelerden elde edilecek 1 milyar YTL ile 1 Ocak 2009-31 Aralık 2012 tarihleri arasında yapılacak 2.5 milyar YTL'lik özelleştirme geliri; 1 Haziran 2000'den 31 Aralık 2007 tarihine kadar İşsizlik Sigortası Fonu'na aktarılan devlet payı ve nemasının 2008-2012 yılları arasındaki faizi Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) için kullanılacak.
Tasarıya göre, kurumlar arasında sigortasız çalıştırılmaya karşı koordinasyon ve ortak hareket sağlanması amacıyla, sürekli veya geçici olarak çalışanlara ait kimlik bilgileri, genel kolluk kuvvetlerince ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı il müdürlükleri veya merkez müdürlüklerine bildirilecek.
İş gücü piyasasına yeni girenler ile iş gücü piyasasında daha önce bulunmakla birlikte halen işsiz olanların da aktif istihdam faaliyetleri çerçevesinde İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamına alınması öngörülüyor.
Buna göre, işsizlik sigortasının amacı, işsizlik sigortasına ilişkin kuralları ve uygulama esaslarını düzenlemek ve bu kanunda öngörülen hizmetlerin verilmesini sağlamak olacak.
Sigortalı işsizlerin doğrudan veya elektronik ortamda da İŞKUR'a başvurabilmelerine olanak sağlanıyor, işverenler tarafından tanzim edilmesi gereken işten ayrılma bildirgelerinin fiziki ortamla birlikte elektronik ortamda da verilip-alınabilmesi için düzenleme yapılıyor.
Kurumca bu kanuna göre yapılacak işlemlere ilişkin elektronik ortamda bilgi ve belge istenebilecek ve veya bilgi ve belge verilebilecek.
Ayrıca, sigortalı işsizler ile kuruma kayıtlı diğer işsizlere; iş bulma, danışmanlık hizmetleri, mesleki eğitim, iş gücü uyum ve toplum yararına çalışma hizmetleri verilecek ve iş gücü piyasası araştırma ve planlama çalışmaları yapılacak.
Bu kapsamda yapılacak giderler İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanacak. Bu giderlerin yıllık miktarı, işsizlik sigortası primi olarak bir önceki yıl içinde Fon'a aktarılan devlet payının yüzde 30'unu geçemeyecek.
Bu oranı yüzde 50'ye kadar çıkarmaya Bakanlar Kurulu yetkili olacak. Ancak, işsizlik ödeneğinden yararlanmakta olanlara yönelik hizmetler için bu sınırlama dikkate alınmayacak.
İşsizlik ödeneğinde artış
İşsizlik ödeneğinin miktarı, ödeme süreleri ve zamanı ile sigorta primleri, günlük işsizlik ödeneği; sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde ellisi olacak.
Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, İş Kanunu'na göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarını geçemeyecek.
Böylece, işsizlik ödeneği miktarının hesaplanmasında asgari ücretin neti yerine brütü baz alınacak ve böylece sigortalı işsizlerin halen almakta oldukları işsizlik ödeneğinde yaklaşık yüzde 40 oranında artış sağlanacak.
Kuruma kayıtlı tüm işsizlere, İşsizlik Sigortası Fonu'ndan aktif istihdam faaliyetleri kapsamında hizmet verilebilecek.
1 Haziran 2000'den 31Aralık 2007 tarihine kadar fona aktarılan devlet payı ve nemasının 2008-2012 yılları arasındaki faizi, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) için kullanılacak. 18-29 yaşları arası gençlerin ve kadınların istihdamını teşvik amacıyla uygulanan prim indirimi İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanacak.
Ücret Garanti Fonu
Sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin; konkordato ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması, iflası veya iflasın ertelenmesi nedenleriyle işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan 3 aylık ödenmeyen ücret alacaklarını karşılamak amacı ile İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında ayrı bir Ücret Garanti Fonu oluşturulacak.
Yapılacak ödemelerde; işçinin, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde aynı iş yerinde çalışmış olması koşulu esas alınarak temel ücret üzerinden ödeme yapılacak.
Bu ödemeler, Sosyal Sigortalar Kanunu uyarınca belirlenen kazanç üst sınırını aşamayacak. Ücret Garanti Fonu, işverenlerce işsizlik sigortası primi olarak yapılan ödemelerin yıllık toplamının yüzde 1'i olacak.
Mevcut düzenlemede, Ücret Garanti Fonu ve Kısa Çalışma Ödeneği'nden sadece İş Kanunu'na tabi işçi ve işverenler yararlanıyor, İş Kanunu kapsamı dışında kalanlar bu ödemelerden yararlanamıyordu.
Yapılan düzenleme ile bu ödemelerin kapsamı genişletiliyor ve böylece, Deniz İş Kanunu ile Basın İş Kanunu'na tabi olarak çalışanlardan İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamına girenler, Ücret Garanti Fonu ve Kısa Çalışma Ödeneği'nden yararlanma hakkını kazanıyor.
İşçilere kısa çalışma ödeneği verilecek
İşyerinde geçici olarak en az 4 hafta işin durması veya kısa çalışma hallerinde işçilere çalıştırılmadıkları süre için işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği ödenecek.
Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve 3 ayı aşamayacak. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarını yerine getirmesi şartı aranacak.
Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneği miktarı kadar olacak. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler, başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülecek.
Türk vatandaşı olma şartı aranmayacak
İl İstihdam Kurulları'nın işleyişinin etkinleştirilmesi, daha dinamik bir yapıya dönüştürülmesi, iş gücü piyasasındaki değişme ve gelişmelerin yakından ve etkin izlenebilmesi için kurul üyelerinin sayısı azaltıldı.
Buna göre, valinin başkanlığında toplanan il istihdam kurulları, 'Belediye Başkanı, büyükşehir belediyesi bulunan illerde Büyükşehir Belediye Başkanı veya yardımcısı, İl Özel İdaresi Genel Sekreteri, Milli Eğitim Müdürü, İŞKUR İl Müdürü, Ticaret Odası Başkanı, Sanayi Odası Başkanı, Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı ve bir öğretim üyesinden' oluşacak.
Hükümet programında da yer alan özel istihdam bürolarının açılmasının özendirilmesi amacıyla; büro açabilmek için gerekli olan şartlardan 'Türk vatandaşı olmak şartı' artık aranmayacak.
İdari para cezaları
Mevzuata aykırı hareket eden özel istihdam büroları ve basın kuruluşlarına çeşitli idari para cezaları uygulanacak. Buna göre, iş arayanlara ve açık işlere ilişkin bilgileri, iş ve işçi bulma faaliyeti dışında başka bir amaçla kullanan bürolara 2 bin YTL; iş arayanlardan her ne ad altında olursa olsun menfaat temin eden bürolara 10 bin YTL idari para cezası uygulanacak.
İş arayanlardan ücret alınmasına veya herhangi bir menfaat teminine yönelik sözlü ya da yazılı anlaşmalar, iş gücünün sigortasız çalışması veya sendikaya üye olmaması ya da asgari ücretin altında ücret ödenmesi koşullarını taşıyan anlaşmalar, iş arayanın, diğer özel istihdam bürolarından veya kurumdan hizmet almalarını engelleyen anlaşmalar yapılması halinde 2 bin YTL idari para cezası verilecek.
İş ve işçi bulmaya aracılık faaliyetinin bir iş yerinde veya radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın, elektronik bilgi iletişim araçlarıyla işlenmesi halinde bu suçu işleyen gerçek ya da tüzel kişilere 10 bin YTL, suçun tekrarında da 20 bin YTL idari para cezası uygulanacak.
Kurumdan izin belgesi almadan iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyeti gösteren kişiler ile kurumdan izin almadan yurtdışına işçi götürmek isteyen kişilere ait iş ve işçi bulma ilanını yayınlayan gerçek ve tüzel kişilere 5 bin YTL, çalışma izni almayanlar için aracılık faaliyetinde bulunan özel istihdam bürolarına kişi başına 5 bin YTL idari para cezası kesilecek.
5 puanlık indirime gidiliyor
İşsizliğin azaltılması, yatırımların istihdam odaklı arttırılması amacıyla sigorta primleri işveren hissesinde 5 puanlık indirime gidiliyor. Buna göre, sigortalıların, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanacak.
İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için; işverenlerin, çalıştırdıkları sigortalıların aylık prim ve hizmet belgelerini Sosyal Güvenlik Kurumu'na vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumu'na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şartı aranacak.
Ancak bu hüküm, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurtdışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmayacak.
Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamayacak.
2008 yılında yapılan özelleştirmelerden elde edilecek gelirlerden, Özelleştirme Fonu'nun idari giderleri düşüldükten sonra kalan 1 milyar YTL'lik kısmı ile 1 Ocak 2009-31 Aralık 2012 tarihleri arasında yapılacak özelleştirmeler sonucu elde edilecek gelirlerden, Özelleştirme Fonu'nun idari giderleri düşüldükten sonra kalan 2.5 milyar YTL'lik kısmıda GAP için kullanılacak.
Mesleki eğitim alma şartı
Ağır ve tehlikeli işlerde, mesleki eğitim almış kişilerin çalıştırılması zorunluluğuna ilişkin madde, 1 Ocak 2009'da; işsizlik ödeneği miktarının hesaplanmasında, asgari ücretin neti yerine brütünün baz alınmasına ilişkin madde kanunun yayımından sonraki ayın sonunda; Deniz İş Kanunu ve Basın İş Kanunu'na tabi olarak çalışanlardan İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamına girenlerin Ücret Garanti Fonu ve Kısa Çalışma Ödeneği'nden yararlanmasını sağlayan madde 1 Ekim 2008'de; diğer maddeler ise yayımı tarihinde yürürlüğe girecek.
Kaynak: CNN ve Ajanslar
