Teknoloji yatırımlarında rakiplerinin çok gerisinde kalan Türkiye, bu kısır döngüyü kırmak için Ar-Ge teşviklerinde radikal kararlar aldı. Yüzde 100'e varan vergi indirimi öngören Ar-Ge Yasası'nın, yeni buluşlara milyarlarca do-lar harcayan dev şirketleri Türkiye'ye çekmesi bekleniyor.
Türkiye'nin yükte hafif pahada ağır ürünlerin ihracatından daha fazla pay alması amacıyla çıkarılan Ar-Ge Kanunu, yatırımlar için yeni bir kapı aralıyor. Otomotivden ilaca, telekomünikasyondan tekstile kadar pek çok sektörde araştırma geliştirme faaliyetlerine verilecek teşvikler, şimdiden şirketlerin ilgi odağı oldu. Vestel, Arçelik ve Profilo Telra'nın LCD teknolojisinde pazarı rakiplerine kaptırdığına işaret eden uzmanlar, Türk şirketlerinin artık daha cesur hareket edeceğini söylüyor. Yine milyarlarca dolarlık bütçeyi Ar-Ge'ye tahsis eden dünya devlerinin, çalışmalarının bir bölümünü Türkiye'ye kaydırması bekleniyor. Bunun ilk örneğini, Kanadalı telekom ekipmanları firması Nortel verdi. Söz konusu yatırımı değerlendiren Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Başkanı Alpaslan Korkmaz, '10,5 milyar dolarlık cirosu ve 30 bin çalışanı olan şirketin yatırımı niye önemli? Cevabı, CEO'su Mike Zafirovski'nin şu sözlerinde saklı: 15 sene önce General Electric'in üst düzey yöneticisi iken bilgi işlem merkezini Hindistan'da kurmuştuk. 350 kişilik kadro şimdi 15 bine ulaştı. Türkiye'ye Nortel'in mükemmeliyet merkezini açtık. 750 kişi çalışıyor. Gideceğimiz yeri siz hesaplayın.' diyor. Kütahya'da da 500 milyon Euro'luk bir 'insülin' yatırımının önümüzdeki günlerde netleşmesi bekleniyor. Otomotiv devi Magna'nın 500 milyon dolarlık iki ayrı tesis kurması da kesinlik kazandı.
Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Başkanı Alpaslan Korkmaz, uzun zamandır Ar-Ge yasasını bekleyen yerli ve küresel şirketlerin, Türkiye'nin teknolojiden daha fazla pay almasına katkı sağlayacağını vurguluyor. Meclis Sanayi ve Ticaret Komisyonu Başkanvekili Hasan Angı, düzenleme sayesinde cari açığın en önemli kaynağı olarak gösterilen ihracat ile ithalat arasındaki makasın, orta vadede kapanacağını kaydediyor. Ankara Sanayi Odası Başkanı Nurettin Özdebir de yeni dönemde teşviklere uygun nitelikli eleman ihtiyacının had safhaya çıkacağı görüşünde. Avrupa Birliği ülkelerinde, Ar-Ge harcamaları milli gelirin yüzde 3'ü seviyesinde bulunuyor. İrlanda, Hindistan ve Güney Kore, benzer düzenlemelerle uluslararası yatırımcıların üretim üssü haline geldi. Son yıllarda bütçeden aldığı pay artmakla birlikte, Türkiye'de araştırma-geliştirme faaliyetleri GSMH'nin sadece binde 7'si ile sınırlı kalıyor. Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun, şubatın sonu itibarıyla yürürlüğe girdi. Kanuna göre yatırımcılara, sektör ya da faaliyet kolu ayırımı gözetmeksizin 2024 yılına kadar bazı teşvik ve destekler getirildi. Böylece nitelikli ürünlere kayan ihracatın artması hedeflenirken, uluslararası şirketlerin Ar-Ge departmanlarının Türkiye'ye çekilmesi amaçlanıyor. Meclis Sanayi ve Ticaret Komisyonu Başkan Vekili Hasan Angı, yıkıcı rekabet ortamının yaşandığı günümüzde, sanayicinin ayakta kalabilmek için yenilikçi ve katma değeri yüksek ürünlere yönelmesi gerektiğini belirterek, yasanın önemine dikkat çekiyor. Ar-Ge teşvikleri sayesinde orta vadede ihracatta önemli oranda artış görüleceğini kaydeden Angı'ya göre, teşviğin ihracat ve istihdama yansıması 3-4 yılı bulacak.
Çalıştıracak personel bulmak zor
Söz konusu kanunun getirdiği teşviklerden faydalanmak isteyen şirketlerin en az 50 kişilik Ar-Ge personeli çalıştırması gerekiyor. Bu şartı karşılayanların Kurumlar ve Gelir Vergisi kanunları uyarınca daha önce Ar-Ge harcamalarındaki yüzde 40'lık matrah indirimi yüzde 100'e çıkarıldı. Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerine ilişkin yapılacak araştırma harcamalarının tamamı; 500'den fazla Ar-Ge personeli çalıştıran işletmelerin her yıl, bir yıl önceye göre ek olarak yaptıkları Ar-Ge harcamalarının yarısı da vergi matrahından düşülecek. Düzenlemenin bu haliyle daha çok büyük şirketlere yönelik olduğuna dikkat çeken Ankara Sanayi Odası Başkanı Nurettin Özdebir, 'Küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri fazla ilgilendirmiyor. Bir de işletmelerimizin bu kadar Ar-Ge personeli bulması da mümkün değil.' siteminde bulunuyor. Sanayicilerin mutlaka inovasyon, araştırma ve geliştirmeye yönelmesi gerektiğini belirten oda başkanı Özdebir, teşviklerin büyük sanayicileri yeni ve katma değeri yüksek ürünlere yönelteceğini düşünüyor. Bu sayede başta beyaz eşya ve elektronik ürünlere yönelik ara malı ithalatının azalarak, cari açığın kapanmasına önemli katkı sağlanacağını aktaran Özdebir, ihracat ile ithalat arasındaki makasın da orta vadede kapanacağını tahmin ediyor. Kanunun uygulanmasına ve denetimine ilişkin usul ve esaslar, TÜBİTAK'ın görüşü alınarak, Maliye ile Sanayi ve Ticaret bakanlıklarınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek. Kanunun görüşmelerinde soruları cevaplayan Maliye Bakanı Kemal Unakıtan, Türkiye'nin Ar-Ge konusunda diğer ülkelere yetişme çabasında olduğunu belirterek, 'İlaç şirketleri her yıl bu iş için 70 milyar dolar harcıyor. Gelsinler ülkemizde yapsınlar. Bizim doktorlarımız, laboratuvarlarımız yapsın. Bu kanunla o imkânı sağlayacağız.' ifadelerini kullanmıştı.
Ar-Ge'ye 3,6 milyar dolar harcandı
Dünyada en çok Ar-Ge harcaması yapan ülkeler listesinde ABD ilk sırada geliyor. Amerika'da önceki yıl araştırma geliştirme için 330 milyar dolar harcandı. Başta Türkiye olmak üzere gelişmekte olan ekonomilerin korkulu rüyası haline gelen Çin de, araştırma ve geliştirmeye büyük ağırlık veriyor. 2006 yılı verilerine göre Şanghay yönetimi, 136 milyar dolarlık Ar-Ge harcaması yaptı. Böylece aynı iş için 130 milyar dolar harcayan Japonya'yı geride bırakmayı başardı. Microsoft, General Motors, Google gibi pek çok dünya devi şirket de araştırma departmanlarını Çin'e taşımış durumda. Şu anda 500'ün üzerinde şirketin Ar-Ge merkezi bu ülkede bulunuyor. Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine Türkiye'de harcanan miktar 2006 yılında 34 milyar 400 milyon YTL'ye ulaştı (Yaklaşık 3,6 milyar dolar). Harcamaların gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) içindeki payı da binde 7,6 oldu. Ar-Ge harcamalarının yüzde 51,3'ü yükseköğretim, yüzde 37'si ticari kesim ve yüzde 11,7'si de kamu kesimi tarafından yapıldı. Ar-Ge için çalışan personel sayısı da 54 bin civarında.
Kaynak: Zaman
