Ülkemizde İnsansız Hava Araçları (İHA) ile ilgili düzenleme Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından 2016'da
hazırlanmış devamında değişikliklerle “İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı-SHT-İHA” ile yasal zemine oturtulmuştur.
Ulusal mevzuata uygunluk
İnsansız Hava Araçları günümüzde günlük yaşam dahil, sivil, askeri, ticari ve profesyonel alanların tamamında yoğun
olarak kullanılıyor. Bu durum bazı teknik, güvenlik ve hukuksal sorunları da beraberinde
getirmekte. Çünkü; boyutu, hızı, ağırlığı ne olursa olsun tüm İHA'lar hava sahasını kullanmakta ve
bu nedenle bulundukları ülkenin ulusal mevzuatına bağlı olarak faaliyet göstermelidir.
Havada karada kazaya açık
İHA kullanımı insanlara, kara ve hava araçlarına yönelik her türlü kaza olasılığına açık. Bunlara ilave
olarak, söz konusu İHA'ların video kamera, fotoğraf makinesi, ses kayıt cihazları, vb. cihazlarla donatılarak
kullanılması özel hayatın gizliliğinin ve kişisel verilerin korunmasının ihlali sonucunu da
doğurabilmektedir.
Suç teşkil edecek uygulamalara kapı aralayabilir
Selçuk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi'nin "İnsansız Hava Araçları " adlı çalışmasında yer verilen bilgilere göre; izinsiz olarak insanların evlerine, bahçelerine ve arabalarına ait ses ve görüntü kaydının yapılması suç teşkil edebilecek bir husus. Aynı durum kamusal alandayken de kişisel bilgilerin ve özel hayatın gizliliğini ihlal anlamına geleceğinden suç teşkil edecektir. Diğer taraftan, kullanılacak İHA'da kamera, fotoğraf makinesi gibi hiçbir cihaz takılı olmasa bile, başkalarına ait özel mülkiyet alanlarında uçurulması o insanlarda tedirginlik yaratacağından özel hayata müdahale olarak algılanabilecek ve dolayısıyla bu eylem yasal sonuçlar doğurabilecektir.
ABD ve Avrupa'da hukuki uygulama
İHA mevzuatıyla ilgili olarak ABD'de zaman içerisinde çok sayıda güncellemeler yapılmıştır. Bu arada
da eyaletler ve yerel mahkemeler tarafından bu konularda çok sayıda kısıtlamalar getirilmeye başlanmıştır.
2015 yılında yaklaşık 45 eyalet tarafından İHA'lar konusunda kısıtlamalara gidilmiştir.
Avrupa'da da İHA kullanımı her geçen gün daha da artmakta, ancak düşünülenin aksine bu konuda tüm Avrupa Birliği üyesi ülkeleri kapsayan standart ve ortak bir mevzuat bulunmamaktadır. Başka bir ifadeyle, fiili olarak hemen her ülke kendi hazırlamış olduğu ulusal mevzuatını kullanmaktadır.
Tespit çalışmalarında önemli rol oynuyor
Hukuksal sorunlara karşın İHA'ların haritacılık, afet ve risk yönetimi, keşif, güvenlik ve kontrol, arama-kurtarma gibi
çok önemli ve stratejik sivil kullanım alanları olduğu da unutulmamalı. Örneğin; Afrika'daki kaçak gergedan ve fil avcılarının yakalanmasında, Fukushima nükleer santrali kazasının akabindeki hasar tespitinde, Haiti'deki depremi takiben yardım faaliyetlerinin sürdürülmesinde de yine İHA'lardan destek alınmıştır.Bu nedenle, konuya ilişkin sağlıklı ve uzun ömürlü bir mevzuat elde edilmek isteniyorsa; sadece tek bir açıdan bakılarak ve/veya sınırlı sayıda sektörün görüşü alınarak değil, mevcut ve yakın gelecekte olası tüm paydaşların düşünce ve önerileri alınarak veya geniş katılımlı bir komisyon kurularak mevzuat hazırlama çalışmaları yapılması gerekiyor.
Devletlerin özel hayatının gizliliği
Devletlerin özel hayatın gizliliği konusundaki politikaları, günümüz teknolojilerinin geldiği uç noktalar sayesinde eski ve yetersiz kalmaktadır. Örneğin, bir kamu kurumu tarafından elde edilmiş veya edilmekte olan coğrafi konum bilgisinin nasıl ve ne oranda kullanılacağına ilişkin yeterli koruyucu yasal sınırlamalar bulunmamaktadır. Bu sınırlamaların
oluşturulmasında coğrafi bilgi meslek profesyonellerinin önemli katkılar sağlayacağı açık.
