Uyku beynimiz için sandığınızdan daha önemlidir.
Uykuya daldığınızda, beyin aktif olmaktan çok uzaktır. Beynin elektriksel aktivite kalıplarını incelemekten bildiğimiz şey, siz uyurken beyninizin iki ana kalıp türü arasında geçiş yaptığıdır: hızlı göz hareketi (REM) uykusu ve yavaş dalga uykusu.
Daha çok gecenin başında meydana gelen yavaş dalga uykusu, çok sayıda beyin hücresinde (saniyede bir ila dört kez meydana gelen) elektriksel aktivitenin yavaş ritimleriyle karakterize edilir.
Gece ilerledikçe, daha fazla REM uykusuna sahibiz. REM uykusu sırasında genellikle canlı rüyalar görürüz ve beynimiz uyanık olduğumuz zamana benzer aktivite kalıpları gösterir. Uyurken beynimiz ne yapıyor?
Uyku birçok farklı işleve hizmet eder. Bunlardan biri, gün içinde yaşadığımız deneyimleri hatırlamamıza yardımcı olmaktır. REM uykusunun duygusal hatıralar (örneğin korku içeren hatıralar) veya prosedürel hafıza (bisiklete binmek gibi) için önemli olduğu düşünülmektedir.
Öte yandan, yavaş dalga uykusunun, deneyimlerinizin ve bildiklerinizin (örneğin, kahvaltıda ne yediğiniz) bilinçli kaydı olan sözde “bildirimsel” anıların depolanmasını yansıttığı düşünülmektedir.
Ayrıca, uyku sırasında beyinde deneyimlerin tekrarlandığını biliyoruz - bu deneyimlerin anıları, bir filmden geriye sarılıp tekrar oynatılabilen bölümler gibidir.
Yeniden oynatma, hafıza için önemli bir beyin bölgesi olan hipokampustaki nöronlarda meydana gelir ve en iyi şekilde, bir labirentte gezinmeyi öğrenen sıçanlarda incelenmiştir. Bir navigasyon egzersizinden sonra, fare dinlenirken, beyni aldığı yolu tekrarlar. Bu, beyin hücreleri arasındaki bağlantıları güçlendirmeye yardımcı olur ve bu nedenle anıları pekiştirmek için önemli olduğu düşünülmektedir.
Ama kahvaltıda ne yediğini hatırlamak senin için bu kadar önemli mi? Muhtemelen değil. Bu yüzden beynin seçici olması gerekir. Uyku, anıları gözden geçirmesine, bazı şeyleri unutmasına ve neyin önemli olduğuna öncelik vermesine izin verir. Bunu yapmanın bir yolu, istenmeyen bağlantıları budamak veya küçültmek.
Önde gelen bir uyku fonksiyonu teorisi - sinaptik homeostaz hipotezi - uyku sırasında sinapslarda, beyindeki bağlantılarda yaygın bir zayıflama olduğunu öne sürer.
Bunun, uyanıkken ve öğrenirken meydana gelen bu bağlantıların genel olarak güçlendirilmesini dengelediği düşünülmektedir. Uyku, fazla bağlantıları budayarak, arduvazı etkili bir şekilde temizler, böylece ertesi gün tekrar öğrenebiliriz. Bu küçültme sürecine müdahale etmek, bazı durumlarda daha yoğun (ve belki de istenmeyen) hatıralara yol açabilir.
Beynimizi aktif tutmak için uykunun önemi, yaşlandıkça değişen uyku düzenimize yansıyabilir. Bebekler ve çocuklar yetişkinlerden çok daha fazla uyurlar, çünkü muhtemelen gelişen beyinleri çok daha fazla şey öğrenir ve yeni durumlara maruz kalır.
Hayatın ilerleyen dönemlerinde uyku azalır ve daha parçalı hale gelir. Bu, ya uyku ihtiyacının azalmasını (çünkü daha az öğreniyoruz) ya da yaşlandıkça uyku süreçlerinde bir bozulmayı yansıtıyor olabilir.
Beyin temizliği yapmak için de uyku gereklidir. Uyku sırasında beyin hücreleri arasındaki boşluk artar ve toksik proteinlerin dışarı atılmasına izin verir. Bunları ortadan kaldırarak uykunun Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıkları ortadan kaldırması mümkündür.
Uyku yoksunluğu
Yeterince uyumak, uyanık olduğumuz saatlerde dikkat ve öğrenme için önemlidir. Uykusuz kaldığımızda, büyük miktarda bilgiye odaklanamayız veya dikkatimizi uzun süre sürdüremeyiz. Tepki sürelerimiz yavaşladı. Ayrıca bir sorunu çözmeye çalışırken yaratıcı olma veya gizli kuralları keşfetme olasılığımız daha düşüktür.
Yeterince uyumadığınızda, beyniniz siz uyanıkken birkaç saniyeliğine kendini kapanmaya zorlayabilir. Buna mikro uyku denir ve potansiyel olarak çok tehlikelidir. Uyuşukluk motorlu araç kazalarının önde gelen nedenidir ve uyku yoksunluğu beyni alkol kadar şiddetli etkiler. Uyku yoksunluğu, işyerinde ölümcül kazalara da yol açabilir. Uyku yoksunluğu vardiyalı çalışanlarda önemli bir sorun.
Uykunun dikkat ve konsantrasyon üzerindeki faydalı etkileri, yeterince uyumadıklarında sınıfta sıklıkla hiperaktif ve rahatsız edici hale gelen çocuklar için özellikle önemlidir. Pediatrics dergisinde 2012 yılında yapılan bir araştırma, birkaç gece boyunca gece başına sadece bir saat daha az uyumanın çocuğun sınıftaki davranışını olumsuz etkileyebileceğini buldu.
Kronik uyku yoksunluğuUyku yoksunluğunun uzun vadeli etkilerini etik nedenlerle insanlarda incelemek daha zordur, ancak kronik uyku bozuklukları şizofreni, otizm ve Alzheimer gibi beyin bozukluklarıyla ilişkilendirilmiştir. Uyku bozukluklarının bu bozuklukların nedeni mi yoksa semptomu mu olduğunu bilmiyoruz.
Genel olarak, kanıtlar sağlıklı uyku düzenine sahip olmanın sağlıklı ve iyi işleyen bir beyne sahip olmanın anahtarı olduğunu gösteriyor.
Kaynak: cosmosmagazine-com.
