Türkiye'de 32 şehirde 130 sağlık kuruluşu Sağlık Bakanlığı tarafından organ nakli yapmak için ruhsatlandırılmış durumda. 2019 yılında 84 hastaya kalp nakli gerçekleştirildi.
Türkiye Organ nakli vakfının verilerine göre 2020 yılı itibarıyla kalp naklinde sayısal durum şöyle:
Ölü donür sayısı: 263
Bekleyen hasta: 25.111
Bağış kartı: 565.730
Organ ve doku nakli: 5.473
İlk kalp nakli 1967'de
Kalp nakli konusunda ilk denemeler 1930'lu yıllarda başlarken o dönemde cerrahlar, bedenin yeni organı reddetmesi sorununun üstesinden gelememişlerdir. İnsanlarda ilk kalp naklini Güney Afrikalı cerrah Christain Barnard 1967 yılında gerçekleştirmiştir.
Hangi durumda nakil gerekiyor?
Eğer ciddi kalp rahatsızlığınız varsa ve artık tıbbi tedavi ile iyileşemiyorsanız kalp nakli adayısınızdır.
Nakil ameliyatına neden olabilecek kalp hastalıkları kalp nakli ciddi kalp hastalıkları olan kişilerin yaşam kalitesini ve ömrünü büyük ölçüde artırıyor.Gelişmiş kalp yetmezliği, Aritmi, Kardiyomiyopati,Konjenital kalp hastalığı,Koroner arter hastalığı kalp kapakçık hastalıkları kalp yetmezliği kalp kaslarını zorlayan ve zayıflamasına neden olan koşullar nedeniyle ortaya çıkmaktadır.Kalp bir zamanlar yaptığı gibi kanı pompalayamaz ya da dolduramaz.
Kalp yetmezliğinin en yaygın nedenleri; Yüksek tansiyon, Koroner arter hastalığı, Şeker hastalığıdır.
Nasıl karar alınıyor?
Kalp nakli ekibi; programa yönlendirilen her bir kişiyi değerlendirir. Nakil kardiyologları, cerrahları ve diğer ekip üyeleri, kalp naklinden fayda sağlama durumuna karar vermek için birlikte çalışır. Kalp naklinin hastaya uygun olup olmadığına karar veriyor.
Kalp nakli öncesi muayeneleri ve testleri: Kalp nakli için uygun olup olmadığınızı görmek için bazı testler yaptırmanız gerekmektedir. Tamamlanması bir hafta kadar sürer.
Bekleme Listesi:Devamında hasta kalp nakli bekleme listesine eklenir. Yeni bir kalp beklerken kardiyolog takibinde olursunuz.
Kalp nakli ameliyatı: Bir donör kalbi hazır olduğunda, nakil koordinatörü hastayı nakil değerlendirilmesi için hastaneye gelmek üzere arar
Takip: Hastaneden ayrıldıktan sonra, ekip hastaya öğrettiği takip kurallarını dikkatli bir şekilde izler. Diyet, egzersiz, ilaçlar ve takip randevuları hakkında bilgi alınır.
4 saat içinde hastanede olmak şart
Kalp nakil ameliyatı için hastanın uygunluğu nakil ekibi tarafından onaylandığında, Sağlık Bakanlığı Kalp Nakli Bekleme Listesi'ne kaydediliyor. Bunun için mutlaka kalp nakli ameliyatı olmak kabul edildiğinde sisteme kaydolmayı istediklerine air onam formu imzalanır. Donör kalbinin tıbbi olarak sağlıklı çalışabilmesi için belli bir süre içinde takılması gerekmekte. Kalp nakli bekleme listesindeyken her zaman hastaneye dört saat içinde gelebilecek mesafede olmak gerekiyor.
Ne kadar süre bekleniliyor?
Tüm hastalar için bekleme süreleri değişir. Ancak bekleme süresini etkileyebilecek temel faktörler şunlardır:
Yetersiz organ bağışı, Kan grubu, Boy ve kilo,Coğrafi alan.
Ülkemizde 2018 itibarıyla Sağlık Bakanlığı Kalp Bekleme Listesi'nde 1080 kalp yetmezliği olan hasta kadavradan nakil olmayı beklemekte.Kadavra organ bağış sayısı yetersiz.
Bir milyon kişiden 7'si bağışlıyor
Sağlık Bakanlığının en son verilerine göre 2017 yılında kadavra organ bağış seviyesi milyon nüfus başına 7,1. Merkezler tarafından nakil kararı alınan kalp yetmezliği olan Kadavra organ bekleme listesine hastaların kayıt kuralları, çıkan kadavra organların uygun alıcıyla eşleştirilmesi tamamen sağlık bakanlığı kontrolünde ve denetiminde yapılmakta. İleri kalp yetmezliği varsa ve uzun süre beklemek durumunda kalınabilir.
Organizasyon nasıl yapılır?
Hastaya uygun bir donör kalbi olduğunda, nakil koordinatörü hastayı arar. Hastaneye hemen gelmek çok önemlidir.
Merkeze gelindiğinde kalp nakli ameliyatları için hasta hazırlanıyor.Nakil ekibi, hasta için ve nakil için iyi bir eşleşme olduğundan emin olmak için verici (donör) kalbini inceler. Bu arada aktif hastalık olmadığından emin olmak için hastanın son tıbbi durumunuz değerlendirilir.
Nakil ameliyatı ne kadar sürer?
Bir kalp nakli için gereken süre, hastalığın durumuna ve başka tedavi prosedürlerine ihtiyaca bağlı.
Eğer VAD (Yapay Kalp Destek Cihazı) varsa, ameliyat 3 veya 4 saat sürmektedir.
Eğer bir VAD cerrahı varsa ya da önce göğüs ameliyatı geçirmek gerekiyorsa, 6-8 saat sürmekte.
Donör kalbinin takılması
Kalp nakli sırasında, cerrah ve bakım ekibi:
Hastayı bir kalp-akciğer makinesine bağlar. Bu makine kalbin görevini yapar ve ciğerleri güçlü tutar. Filtrelenmiş, oksijen açısından zengin kanı vücuda pompalar, böylece operasyon sırasında kalp yerinde durmaya devam eder.
Hastalıklı kalp çıkarılıp donör kalbi takılır.
7-10 gün hastanede yatırılıyor
Yeni takılan kalbi reddetme (rejeksiyon) ilaçların hemen alınması önemli. Bağışıklık sistemi yeni takılan kalbi, yabancı bir cisim gibi algılayacak ve bir tehdit olarak görecek. Bunun için vücudun yeni kalbine savaşmaya başlayacak ve vücuttan reddetmeye çalışacak. Anti-ret ilaçları bağışıklık sisteminin bu doğal tepkisini bastırarak vücudu yeni organı kabul etmesini sağlar. 2 veya 3 gün süreyle yoğun bakım ünitesinde kaldıktan sonra tıbbi durum toparlarsa kalp nakil servisinde hasta bir odaya alınılır. Ortalama 7 ila 10 gün hastanede yatılır.
Enfeksiyon riski ve hastanın takibi
Reddetme, enfeksiyon veya diğer sorunlar izlenir. Sıklıkla yapılması gereken öksürük ve nefes egzersizlerini öğrenip uygulamak. Bu egzersiz akciğerlerin temiz kalmasına ve akciğer enfeksiyonlarının önlenmesine yardımcı olur.
İlaçların uygun doğru dozda ayarlanması yapılır ve ilaç kullanım eğitimi verilir. Evde günlük yaşama adapte olmak için size ve destek olacak yakınınız taburculuğa hazırlanacak ve eğitimi verilecek.
Evde izlenmesi için hastaya uygun bir beslenme planı oluşturulur.
