Beyin, ne düşündüğümüzü ve hissettiğimizi, nasıl öğrendiğimizi ve hatırladığımızı, hareket etme ve konuşma şeklimizi kontrol eder. Ama aynı zamanda daha az farkında olduğumuz şeyleri de kontrol eder; kalplerimizin atışı ve yemeğimizin sindirimi gibi.
Beyni, vücudun tüm fonksiyonlarını kontrol eden merkezi bir bilgisayar olarak düşünün. Sinir sisteminin geri kalanı, mesajları beyinden vücudun farklı bölgelerine ileten bir ağ gibidir. Bunu , beyinden arkaya doğru uzanan omurilik aracılığıyla yapar. Her organa ve vücut parçasına uzanan ipliksi sinirler içerir.
Vücudun herhangi bir yerinden beyne bir mesaj geldiğinde, beyin vücuda nasıl tepki vereceğini söyler. Örneğin, sıcak bir sobaya dokunursanız, cildinizdeki sinirler beyninize bir acı mesajı gönderir. Beyin daha sonra elinizdeki kaslara geri çekilmesini söyleyen bir mesaj gönderir. Neyse ki, bu nörolojik röle yarışı bir anda gerçekleşir.
Sinir Sisteminin Parçaları Nelerdir?
Sinir sistemi, merkezi sinir sistemi ve çevresel sinir sisteminden oluşur:
- Beyin ve omurilik merkezi sinir sistemidir .
- Tüm vücuttan geçen sinirler periferik sinir sistemini oluşturur .
İnsan beyni inanılmaz derecede kompakt, sadece 3 kilo ağırlığında. Yine de birçok kıvrımı ve oluğu var. Bunlar, vücudun önemli bilgilerini depolamak için gereken ek yüzey alanını verir.
Omurilik, yaklaşık 18 inç uzunluğunda ve 1/2 inç kalınlığında uzun bir sinir dokusu demetidir. Beynin alt kısmından omurgaya kadar uzanır. Yol boyunca sinirler tüm vücuda yayılır.
Hem beyin hem de omurilik kemik tarafından korunur: beyin kafatasının kemikleri tarafından ve omurilik omur adı verilen halka şeklindeki bir dizi kemik tarafından korunur. Her ikisi de meninks adı verilen zar katmanları ve beyin omurilik sıvısı adı verilen özel bir sıvı tarafından desteklenir. Bu sıvı sinir dokusunun korunmasına, sağlıklı kalmasına ve atık ürünlerin uzaklaştırılmasına yardımcı olur.
Beynin Bölümleri Nelerdir?
Beyin üç ana bölümden oluşur: ön beyin, orta beyin ve arka beyin.
Ön beyin
Ön beyin, beynin en büyük ve en karmaşık kısmıdır. Beyin resimlerinde tipik olarak görülen tüm kıvrımların ve olukların bulunduğu alan olan serebrumdan ve onun altındaki diğer bazı yapılardan oluşur.
Beyin istihbarat, hafıza, kişilik, duygu, konuşma ve hissetmek yeteneği ve hareket: esasen biz bize yapar bilgiler içermektedir. Beynin belirli alanları, bu farklı bilgi türlerinin işlenmesinden sorumludur. Bunlara lob denir ve bunlardan dördü vardır: ön, parietal, zamansal ve oksipital loblar.
Serebrumun hemisfer adı verilen sağ ve sol yarımları vardır. Ortada, iletişim kurmalarını sağlayan bir sinir lifi (korpus kallozum) ile bağlanırlar. Bu yarılar birbirinin ayna görüntüsü gibi görünebilir, ancak birçok bilim insanı farklı işlevleri olduğuna inanıyor:
- Sol taraf, mantıksal, analitik, nesnel taraf olarak kabul edilir.
- Sağ tarafın daha sezgisel, yaratıcı ve öznel olduğu düşünülmektedir.
Yani çek defterinizi dengelerken sol tarafı kullanıyorsunuz. Müzik dinlerken sağ tarafı kullanıyorsunuz. Bazı insanların daha "sağ beyinli" veya "sol beyinli", bazılarının ise daha "bütün beyinli" olduğuna inanılıyor, yani beyinlerinin her iki yarısını da aynı derecede kullanıyorlar.
Serebrumun dış tabakasına korteks denir ("gri madde" olarak da bilinir). Beş duyu tarafından toplanan bilgiler beyne kortekse gelir. Bu bilgi daha sonra daha fazla işlem için sinir sisteminin diğer bölümlerine yönlendirilir.
Örneğin, sobaya dokunduğunuzda, yalnızca elinizi hareket ettirmek için bir mesaj değil, aynı zamanda bir daha yapmamanızı hatırlamanıza yardımcı olmak için beynin başka bir bölümüne de bir mesaj gönderilir.
Ön beynin iç kısmında talamus, hipotalamus ve hipofiz bezi bulunur.
- Talamus korteksine gözler, kulaklar, burun ve parmaklar gibi duyu organları gelen mesajları taşır.
- Hipotalamus, vücudumuzda otomatik olarak gerçekleşen nabzı, susuzluğu, iştahı, uyku düzenini ve diğer süreçleri kontrol eder.
- Hipotalamus ayrıca büyümeyi, metabolizmayı, su ve mineral dengesini, cinsel olgunluğu ve strese yanıtı kontrol eden hormonları yapan hipofiz bezini de kontrol eder.
Orta beyin
Orta beyin, ön beynin ortasının altında, beyinden omuriliğe giren ve çıkan tüm mesajlar için bir ana koordinatör görevi görür.
Arka beyin
Arka beyin, serebrumun arka ucunun altına oturur. Beyincik, pons ve medulladan oluşur. Beyincik o beyinin küçük bir versiyonu gibi görünüyor, çünkü aynı zamanda "küçük beyin" olarak adlandırılan denge, hareket ve koordinasyon sorumludur.
Orta beyinle birlikte pons ve medulla genellikle beyin sapı olarak adlandırılır Beyin sapı, beynin mesajlarını alır, gönderir ve koordine eder. Ayrıca nefes alma, kalp atış hızı, kan basıncı, yutma, sindirim ve göz kırpma gibi vücudun otomatik işlevlerinin çoğunu da kontrol eder.
Sinir Sistemi Nasıl Çalışır?
Sinir sisteminin temel işleyişi büyük ölçüde nöron adı verilen küçük hücrelere bağlıdır . Beyinde milyarlarca var ve birçok uzmanlık işi var. Örneğin, duyusal nöronlar gözlerden, kulaklardan, burundan, dilden ve deriden beyne bilgi gönderir. Motor nöronlar, mesajları beyinden vücudun geri kalanına taşır.
Bununla birlikte, tüm nöronlar, karmaşık bir elektrokimyasal süreç yoluyla bilgileri birbirine iletir ve düşünme, öğrenme, hareket etme ve davranış biçimimizi etkileyen bağlantılar kurar.
Zeka, öğrenme ve hafıza: Büyüdükçe ve öğrendikçe, mesajlar bir nörondan diğerine tekrar tekrar gider ve beyinde bağlantılar veya yollar oluşturur. Bu nedenle, birileri ilk öğrendiğinde araba kullanmak çok fazla konsantrasyon gerektirir, ancak daha sonra ikinci doğadır.
Küçük çocuklarda beyin son derece uyarlanabilir. Aslında, küçük bir çocuğun beyninin bir bölümü yaralandığında, başka bir bölüm genellikle kaybolan işlevin bir kısmını devralmayı öğrenebilir. Ancak yaşlandıkça, beyin yeni sinir yolları oluşturmak için daha çok çalışmak zorunda kalır, bu da yeni görevlerde ustalaşmayı veya belirlenmiş davranış kalıplarını değiştirmeyi zorlaştırır. Bu nedenle birçok bilim insanı, beyni yeni şeyler öğrenmesi ve yeni bağlantılar kurması için sürekli zorlamanın önemli olduğuna inanıyor: bu, beyni bir ömür boyunca aktif tutmaya yardımcı oluyor.
Hafıza, beynin başka bir karmaşık işlevidir. Yaptığımız, öğrendiğimiz ve gördüğümüz şeyler önce kortekste işlenir. Daha sonra, bu bilginin kalıcı olarak hatırlanacak kadar önemli olduğunu hissedersek, uzun süreli depolama ve geri alma için beynin diğer bölgelerine (hipokampüs ve amigdala gibi) içe doğru iletilir. Bu mesajlar beyinde dolaşırken, hafızanın temeli olarak hizmet eden yollar da yaratırlar.
Hareket: Beynin farklı bölümleri vücudun farklı bölümlerini hareket ettirir. Beynin sol tarafı vücudun sağ tarafının hareketlerini kontrol eder ve beynin sağ tarafı vücudun sol tarafının hareketlerini kontrol eder. Örneğin sağ ayağınızla aracınızın gaz pedalına bastığınızda, bunu yapmanıza izin veren mesajı gönderen beyninizin sol tarafıdır.
Temel vücut fonksiyonları: Çevresel sinir sisteminin otonom sinir sistemi adı verilen bir kısmı, nefes alma, sindirim, terleme ve titreme gibi neredeyse hiç düşünmemiz gerekmeyen vücut süreçlerinin çoğunu kontrol eder. Otonom sinir sisteminin iki bölümü vardır: sempatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi.
Sempatik sinir sistemi, bir soygun tanık anlar gibi ani stres için vücudu hazırlar. Korkunç bir şey olduğunda, sempatik sinir sistemi kalbin daha hızlı atmasını sağlar, böylece kanı ihtiyacı olabilecek farklı vücut bölgelerine hızla gönderir. Ayrıca adrenal bezlere neden olur.
Parasempatik sinir sistemi tam tersini yapıyor: Bu kalanı için vücudu hazırlar. Ayrıca sindirim sisteminin hareket etmesine yardımcı olur, böylece vücudumuz yediğimiz gıdalardan besinleri verimli bir şekilde alabilir.
Hisler
Görme: Görme, muhtemelen bize dünya hakkında diğer duyulardan daha çok şey anlatır. Göze giren ışık , retinada ters bir görüntü oluşturur. Retina, ışığı beyin için sinir sinyallerine dönüştürür. Beyin daha sonra görüntüyü sağ tarafa çevirir ve bize ne gördüğümüzü söyler.
İşitme: Duyduğumuz her ses , kulaklarımıza giren ve kulak zarlarımızı titreten ses dalgalarının bir sonucudur. Bu titreşimler daha sonra orta kulağın küçük kemikleri boyunca hareket eder ve sinir sinyallerine dönüşür. Korteks bu sinyalleri işleyerek bize duyduklarımızı söyler.
Damak zevki: Dil, gıdalardaki kimyasallara tepki veren tat tomurcukları adı verilen küçük duyusal hücre grupları içerir. Tat tomurcukları tatlı, ekşi, tuzlu, acı ve tuzluya tepki verir. Tat tomurcukları, tadın işlenmesinden sorumlu korteks bölgelerine mesajlar gönderir.
Koklamak: Her bir burun deliğini kaplayan mukoza zarlarındaki koku alma hücreleri, soluduğumuz kimyasallara tepki verir ve beyne belirli sinirler yoluyla mesajlar gönderir.
Dokunma: Cilt dokunma, basınç, sıcaklık ve ağrı ile ilgili bilgi toplamak ve işleme ve reaksiyon için beyne göndermek duyusal reseptörlerin milyonlarca içerir.
Kaynak: kidshealth-org
