Beyin kanamaları, beyin dokusu ile kafatası arasında veya beyin dokusunun kendisinde meydana gelen kanamalardır ve beyin hasarına neden olup kişinin yaşamı tehdit edebilir. Baş ağrısı, mide bulantısı ve kusma veya ani karıncalanma, halsizlik, uyuşukluk veya yüz, kol veya bacakta felç gibi belirtiler ile ortaya çıkabilir. Beyin kanaması gerçekleşen durumlarda acil olarak hastaneye gidilmesi gerekmektedir.
Beyin kanaması nedir?
Çoğu insan için "beyin kanaması" basitçe kafatası içerisinde meydana gelen herhangi bir kanama anlamına gelir. Bununla birlikte, bir doktor ve özellikle beyin kanamalarını tedavi eden doktorlar (nörologlar ve beyin cerrahları) için "beyin kanaması" (tıbbi terim intrakraniyal kanama olarak da bilinir) oldukça geniş tanım olan bir terim konumundadır. Doktorlar ayrıca beyin kanamalarını tam konumlarına göre tanımlarlar.
Beyin kanamalarını daha iyi anlamak için, farklı türleri hakkında temel bir bilgi birikimine sahip olmak önemlidir. İlk olarak, kanamanın meydana gelebileceği iki ana alan vardır. Bu alanlar kafatası içinde ancak beyin dokusunun dışı veya beyin dokusunun içi olarak bilinir ve kanamalar çoğunlukla bu iki alanda meydana gelebilir. Bu alanlar ayrıca aşağıdaki gibi bölünmüştür:
Kafatasının içinde ancak beyin dokusunun dışında kanama
Beyin, kemikli kafatası ile gerçek beyin dokusu arasında uzanan üç zar tabakasına (meninksler denir) sahiptir. Meninkslerin amacı beyni örtmek ve korumaktır. Bu üç zar arasında herhangi bir yerde kanama olabilir. Üç zar dura mater, araknoid ve pia mater olarak adlandırılır.
• Epidural kanama: Bu kanama, kafatası kemiği ile en son zar tabakası olan dura mater arasında olur.
• Subdural kanama: Bu kanama dura mater ile araknoid membran arasında olur.
• Subaraknoid kanama: Bu kanama, araknoid membran ile pia mater arasında olur.
Beyin kanamaları, kafatasının içindeki ancak gerçek beyin dokusunun dışındaki alan olan meninkslerde meydana gelebilir.
Beyin dokusu içinde kanama
Beyin dokusunun içinde iki tip beyin kanaması meydana gelebilir. Bunlar intraserebral kanama (beyin kanaması ve hemorajik inme olarak da adlandırılır) ve intraventiküler kanamadır
• İntraserebral kanama: Bu kanama beynin lobları, ponsları ve beyinciklerinde meydana gelir (beyin sapı da dahil olmak üzere beyin dokusunun herhangi bir yerinde kanama olarak ifade edilebilir).
• İntraventriküler kanama: Bu kanama, beyin omurilik sıvısının üretildiği beynin belirli alanları (boşluklar) olan beynin ventriküllerinde meydana gelir.
Kafanın içinde kanama olduğunda beyne ne olur?
Beyin oksijen depolayamadığından, oksijen ve besin sağlamak için bir dizi kan damarına ihtiyaç duyar. Bir beyin kanaması meydana geldiğinde, oksijen artık bu sızdıran veya patlayan damarlar tarafından sağlanan beyin dokusuna ulaşamayabilir. Kafa içi kanama veya beyin kanamasından gelen kanın birikmesi de beyne baskı uygular ve onu oksijenden yoksun bırakır.
Bir kanama, beynin etrafındaki veya içindeki kan akışını keserek, onu üç veya dört dakikadan fazla oksijenden mahrum bıraktığında, beyin hücreleri ölür. Etkilenen sinir hücreleri ve kontrol ettikleri ilgili işlevler de zarar görür.
Beyin kanamaları ölümcül müdür?
Beyin kanamaları, konumu ne olursa olsun, genellikle aniden olur. (Ancak, bazıları – örneğin subdural hematomlar – semptomların gelişmesi günler ila haftalar alabilir.) Bir beyin kanaması beyin hasarına neden olur ve evet, yaşamı tehdit edebilir. Beyin kanamasının ciddiyeti ve sonucu, nedenine, kafatasının içindeki yerine, kanamanın boyutuna, kanama ile tedavi arasında geçen süreye, yaşınıza ve genel sağlığınıza bağlıdır. Beyin hücreleri öldükten sonra yenilenmezler. Hasar ciddi olabilir ve fiziksel, zihinsel ve eyleme dayalı engellilikle sonuçlanabilir.
Beyin kanamalarından (kafa içi kanama) kimler etkilenir?
Çeşitli kafa içi kanama türleri her yaştan insanı etkiler. Serebral kanama (beyin dokusunun içinde herhangi bir yerde kanama) ve hemorajik inme (özellikle, bir kan damarı kırıldığında ve beyne kan aktığında) en yaygın olarak yaşlı yetişkinlerle ilişkili olsa da, çocuklarda da (pediatrik inme) ortaya çıkabilir.
Beyin kanamaları ile alakalı bazı veriler nelerdir?
• Beyin kanaması Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tüm felçlerin yaklaşık %13'ünü oluşturmaktadır. İnmenin ikinci önde gelen nedenidir. (İnmenin ilk nedeni, beyindeki bir arterde kan akışını engelleyen ve beyne gerekli oksijen ve besinleri kesen bir kan pıhtısıdır - trombüs.)
• Rüptüre beyin anevrizmaları her yıl Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 30.000 kişiyi etkiler.
• Arteriovenöz malformasyonlar (AVM) popülasyonun yaklaşık %1'inde bulunur ve tüm hemorajik inmelerin yaklaşık %2'si her yıl bir AVM'den kaynaklanır.
Beyin kanamalarının (kafa içi kanama) nedenleri nelerdir?
Beyindeki kanamanın aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir takım nedenleri vardır:
• Düşme, araba kazası, spor kazası veya kafaya alınan diğer darbelerden kaynaklanan kafa travması.
• Kan damarı duvarlarına zarar verebilecek ve kan damarının sızmasına veya patlamasına neden olabilecek yüksek tansiyon (hipertansiyon).
• Arterlerde yağ birikintilerinin birikmesi (ateroskleroz).
• Beyinde oluşan veya vücudun başka bir yerinden beyne giden, atardamara zarar veren ve damarın sızmasına neden olan kan pıhtısı.
• Rüptüre serebral anevrizma (kan damarı duvarında şişip patlayan zayıf bir nokta).
• Beynin arter duvarlarında amiloid proteini birikmesi (serebral amiloid anjiyopati).
• Atardamarlar ve damarlar arasında anormal şekilde oluşturulmuş bağlantılardan sızıntı (arteriyovenöz malformasyon).
• Kanama bozuklukları veya pıhtılaşma önleyici tedavi (kan sulandırıcılar) ile tedavi.
• Beyin dokusuna baskı yaparak kanamaya neden olan beyin tümörü.
• Sigara, ağır alkol kullanımı veya kokain gibi yasa dışı uyuşturucuların kullanımı.
• Eklampsi, doğum sonrası vaskülopati veya yenidoğan intraventriküler kanama dahil hamilelik veya doğumla ilgili durumlar.
• Kan tarafından damarın duvarlarının zayıflamasına neden olarak yırtılmasına neden olabilecek anormal kolajen oluşumu ile ilgili durumlar.
Beyin kanamasının (kafa içi kanama) belirtileri nelerdir?
Beyin kanamasının belirtileri, ilgili beynin alanına bağlıdır. Genel olarak, beyin kanaması belirtileri şunları içerebilir:
• Yüz, kol veya bacakta, özellikle vücudun bir tarafında ani karıncalanma, güçsüzlük, uyuşma veya felç.
•Baş ağrısı. (Ani, şiddetli baş ağrısı, subaraknoid kanamayla birlikte ortaya çıkar.)
•Mide bulantısı ve kusma.
•Bilinç bulanıklığı, konfüzyon.
• Baş dönmesi.
• Nöbetler.
• Yutma güçlüğü.
• Görme kaybı veya görme güçlüğü.
• Denge veya koordinasyon kaybı.
• Boyun tutulması ve ışığa duyarlılık.
• Anormal veya geveleyerek konuşma.
• Okuma, yazma veya konuşmayı anlamada zorluk.
• Bilinç veya uyanıklık düzeyinde değişiklik, enerji eksikliği, uyku hali veya koma.
• Sorunlu nefes alma ve anormal kalp hızı (eğer kanama beyin sapındaysa).
Beyin kanamaları (kafa içi kanama) nasıl teşhis edilir?
Herhangi bir beyin kanamasından şüpheleniliyorsa, bir doktor sizi hemen muayene edecektir. Teşhis genellikle aşağıdakilerin sonuçlarına göre yapılır:
• Fiziksel belirtilerinizin değerlendirilmesi.
• Beyninizin bilgisayarlı tomografi (BT) taraması, manyetik rezonans görüntülemesi (MRI) veya manyetik rezonans anjiyogramı (MRA) yapılması. Bu görüntüleme testleri kanamanın yerini, kapsamını ve bazen nedenini belirler.
Diğer testler şunları içerebilir:
• Elektroensefalogram, göğüs röntgeni ve/veya idrar tahlili.
• Tam vasküler çalışma ve tam kan sayımı (CBC)
• Beyni çevreleyen beyin omurilik sıvısını incelemek için spinal musluk. Bazı durumlarda, bir anevrizmayı veya arteriyovenöz malformasyonu belirlemek için geleneksel anjiyografi yapılabilir.
Beyin kanamaları nasıl tedavi edilir?
Kafatası veya beyin içindeki her türlü kanama tıbbi bir acil durumdur. Siz veya sevdiğiniz biri başınıza bir darbe aldıysa veya beyin kanamasına işaret edebilecek semptomlarınız varsa, acil olarak hastaneye gitmek gerekmektedir. Kanamanın nedenini belirlemek ve tıbbi tedaviye başlamak için hemen bir hastanenin acil servisine gitmeniz önemlidir.
Bir felç meydana geldiyse, uygun tedavinin başlayabilmesi için kanamanın nedeni (kanama veya kan pıhtısı) belirlenmelidir.
Acil tıbbi tedavi, beyne verilen hasarı sınırlamaya yardımcı olabilir ve bu da iyileşme şansınızı artıracaktır.
Aşağıdaki durumlarda ameliyat gerekebilir:
• Kanama, biriken kanı serbest bırakmak ve basıncı azaltmak için beynin hemen dekompresyonunu gerektirebilir. Dekompresyon, bir çapak deliği prosedürü (kafatasında kan drenajına izin vermek için bir delik açılması), bir kraniektomi insizyonu (şişen beynin genişlemesine izin vermek için kafatasının kısmen çıkarılması) veya bir kraniyotomi (kafatasının boşluğunun açılması) ile yapılabilir. .
• Rüptüre olmamış bir serebral anevrizma, bir kraniyotomi cerrahi prosedürü veya gelecekteki bir yırtılmayı önlemek için anjiyografi tipi bir prosedür yoluyla anevrizmanın kırpılmasını veya doldurulmasını (“kapatılmasını”) gerektirebilir.
• Rüptüre olmamış bir arteriyovenöz malformasyon ameliyat yoluyla doğrudan çıkarılması, anormal damarları kapatmak için bilgisayar kılavuzlu radyasyon kullanımı veya daha küçük damarlardan kan akışını engellemek için özel bir yapıştırıcı veya başka bir dolgu maddesi kullanılarak tedavi edilir.
• Bazı beyin kanamaları ameliyat gerektirmez. Karar, kanamanın boyutuna, nedenine ve yerine ve diğer faktörlere bağlıdır.
Diğer tedaviler şunları içerebilir:
• Anksiyete önleyici ilaçlar ve/veya kan basıncını kontrol eden ilaçlar.
• Nöbet kontrolü için anti-epileptik ilaçlar.
• Şiddetli baş ağrısı için ağrı kesiciler ve bağırsak hareketleri sırasında kabızlığı ve ıkınmayı önlemek için dışkı yumuşatıcılar gibi diğer semptomları kontrol etmek için gereken diğer ilaçlar.
• Gerektiğinde besinler ve sıvılar. Bunlar, özellikle hasta yutma güçlüğü çekiyorsa, bir damar yoluyla (intravenöz olarak) veya midedeki bir besleme tüpünden (gastronomi tüpü) verilebilir.
Beyin kanaması sonrası rehabilitasyon neleri içerir?
Uzun süreli tedavinin amacı, günlük yaşam için gerekli olan fonksiyonların en kısa sürede ve bol miktarda geri kazanılmasına yardımcı olmak ve ileride oluşabilecek beyin kanamalarının önüne geçmektir. Rehabilitasyon ve iyileşme süresi, her kişinin benzersiz beyin kanamasına ve mümkün olan rehabilitasyonun boyutuna göre değişir.
Uzun süreli rehabilitasyon tedavisi şunları içerebilir:
•Fizik Tedavi.
•Konuşma terapisi veya alternatif iletişim biçimleri.
•İş terapisi.
• Başka bir kanama riskini azaltmak için yaşam tarzı alışkanlıklarını değiştirmek.
Beyin kanaması riskini azaltmak için neler yapılabilir?
Riskinizi azaltmak için atabileceğiniz adımlar şunları içerir:
• Kan basıncınızı kontrol edin.
• Kolesterol seviyenizi düşük tutun.
• Fazla kilolarınızdan kurtulun.
• Alkolü sınırlayın ve sigarayı bırakın.
•Sağlıklı diyetle beslenin.
• Düzenli egzersiz yapın. Şeker hastalığınız varsa kan şekeri düzeylerini kontrol edin.
Beyin kanamasından sonra nasıl bir iyileşme beklenmelidir?
Beyindeki kanama, beyni oksijenden yoksun bırakmanın ve beyin hücrelerini öldürmenin yanı sıra, sinir hücrelerinin vücudun bölümleriyle ve kontrol ettikleri işlevlerle iletişim kurmasını da engeller. Bu, etkilenen bölgede hafıza, konuşma veya hareket kaybına neden olur.
Kanamanın konumuna, hasarın boyutuna, yaşınıza ve genel sağlığınıza bağlı olarak, beyin kanamasının kalıcı etkileri olabilir. Bu etkiler şunları içerebilir:
• Vücudun bir kısmını hareket ettirememe (felç).
• Vücudun bir bölümünde uyuşma veya güçsüzlük.
• Yutma güçlüğü.
• Görme kaybı.
• Konuşmada veya konuşulan/yazılan kelimeleri anlamada zorluk.
• Karışıklık, hafıza kaybı veya yetersiz muhakeme.
• Kişilik değişikliği ve/veya duygusal sorunlar.
• Nöbetler.
• Baş ağrıları.
Ancak zamanla ve rehabilitasyonda (fiziksel, uğraşı ve konuşma terapisi) çok çaba ve kararlılıkla bu kayıp fonksiyonların bir kısmını geri kazanabilirsiniz. Bu, özellikle genel sağlığınız iyiyse geçerlidir.
Ne yazık ki, komada kalan veya kafa içi veya beyin kanamasından sonra ciddi şekilde felç olan bazı hastalar, tipik olarak bir huzurevinde sağlanan kalıcı, uzun süreli bakıma ihtiyaç duyabilir. Beyin kanamasının tipine, yerine ve derecesine bağlı olarak, birçok hasta ilk kanama olayından sağ çıkamaz.
Yine de unutmayın, beyin kanamasından şüpheleniyorsanız, acil servise ne kadar erken giderseniz, hayatta kalma şansınız o kadar artar. Semptomların başlaması ile kanamanın başlaması ve kanamanın başlaması ile kanamanın doğrulanması arasındaki süre kritik zaman noktalarıdır. Beyin kanaması ne kadar erken bulunursa, tedavi kararı o kadar erken verilebilir. Tereddüt etmeyin.
