AL Jazeera'nin haberine göre; 7 Haziran seçimlerinin AK Parti açısından en önemli sonuçlarından biri Doğu ve Güneydoğu illerinde kaybedilen oylardı. Seçim sonrasında sonuçlara ilişkin çok sayıda değerlendirme yapıldı, bu oy kaybının nedenleri çok tartışıldı. Aday listelerinin iyi belirlenmediğini savunanların yanı sıra çözüm sürecine ilişkin hükümetin değişen tutumunun bu oy kaybında etkili olduğunu iddia edenler de oldu. Ancak temel olarak HDP'nin ülke genelindeki yüzde 10 seçim barajını aşması nedeniyle değişen bu tablo, 1 Kasım seçimlerine girecek adayların belirlenmesinde etkili oldu. Parti bölgedeki illerde adaylarını büyük ölçüde değiştirdi. Bazı illerde şehrin tanınmış simaları devreye girdi. Bazı illerde ise partinin kurmayları.
Diyarbakır listesi yeniden yazıldı
En önemli değişiklik, bölgenin merkezi kabul edilen Diyarbakır'da yapıldı. 7 Haziran seçimlerinde HDP Diyarbakır'daki 11 milletvekilliğinin 10'unu almış, AK Parti cephesinde büyük bir şaşkınlığa sebep olmuştu. 7 Haziran seçimlerinde sadece Cevdet Yılmaz'ın AK Parti'den milletvekili seçildiği ilde bu defa birinci sıraya, daha önce Ticaret Sanayi Odası Başkanlığı yapan, 2011 seçimlerinde milletvekili seçilen ancak son seçimde aday gösterilmeyen Galip Ensarioğlu geldi. Ensarioğlu'ndan sonra ikinci sırada işadamı Ebubekir Bal, üçüncü sırada Eğitim-Bir-Sen Diyarbakır Şube Başkanı Yunus Memiş, dördüncü sırada ise avukat Beran Çelik yer aldı. Bu isimler listeye girdi ancak listeden çıkanlar ve gösterilmeyenler de önemli. 2011 seçimlerinde milletvekili seçildiği halde YSK tarafından vekilliği iptal edilen Hatip Dicle'nin yerine daha az oy almış olmasına rağmen milletvekilliğine hak kazanan ve bazı AK Parti'li isimlerin dahi tepki gösterdiği Oya Eronat bu defa listede yer bulamadı. 7 Haziran seçimlerinde aday gösterilen ancak adaylıktan çekilen Abdurrahman Kurt ve Haşim Haşimi de listede olmayan isimlerden.
HDP ise Diyarbakır'da bu isimlerle yarışacak adaylarının listesinde değişiklik yapmadı. İmralı heyeti üyelerinden İdris Baluken yine Diyarbakır'dan birinci sıra adayı oldu. Müftü Nimetullah Erdoğmuş, Altan Tan gibi seçilen 10 milletvekili listede yerini korudu.
Van'da Beşir Atalay faktörü
Van AK Parti'nin bölgede büyük kayıp yaşadığı bir başka il. Son seçimde 8 milletvekilliğinden 7'sini HDP almıştı. AK Parti Van'da büyük bir hamle yaptı. 2009 yılında başlayan ilk “demokratik açılım”dan bu yana uzun süre Kürt sorununa çözüm hamlelerinin koordinatörlüğünü yapan Beşir Atalay bu ilde listenin ilk sırasından aday gösterildi. Milletvekili Burhan Kayatürk ise ikinci sıraya kaydırıldı. HDP'de ise Figen Yüksekdağ bu ildeki yerini korudu.
AK Parti'nin listesini tamamen değiştirdiği illerden biri ise Ağrı oldu. 7 Haziran seçimlerinde HDP bu ildeki 4 vekilliği de almıştı. 1 vekilliği az sayıda oy ile kaybeden AK Parti'de Abdullah Atalay, Yılmaz Ensaroğlu, Halil Özyolcu ve Ali Konyar'ın yerine Cesim Gökçe, İsmail Oğur, Erhan Tenekeci ve Zeynel Abidin Çakır geldi. HDP ise “tulum” çıkarmasının en önemli nedenlerinden biri olan Leyla Zana'nın liste başındaki yerini değiştirmedi. Diğer vekiller de yerlerini korudu.
7 Haziran seçimlerinde Meclis'e AK Parti'nin tek Diyarbakır milletvekili olarak giren Cevdet Yılmaz da daha önce vekillik yaptığı Bingöl'e geri döndü. Bingöl'de Cevdet Yılmaz'ın yanısıra Enver Fehmioğlu da aday gösterildi. HDP ise milletvekili Hişyar Özsoy'un listedeki yerini korudu.
Son seçimde Batman'dan tek milletvekili olarak Ziver Özdemir'i çıkaran AK Parti, Özdemir'i ikinci sıraya kaydırdı. Listenin birinci sırasına ise Ataullah Hamidi geldi. HDP de Batman'da listesini değiştirdi. Milletvekili Ali Atalan listenin son sırasına kaydırılırken Ayşe Acar Başaran ilk sıraya çıktı. Daha önce İnsan Hakları Derneği Genel Başkan Yardımcılığı yapan Raci Bilici Batman'da ikinci sıradan aday oldu.
AK Parti milletvekili çıkaramadığı Hakkari'de de ve Şırnak'ta da listesini tamamen değiştirdi. Bu illerde tulum çıkaran HDP ise milletvekillerinde değişiklik yapmadı.
İstanbul'da da yarış olacak
Bölgedeki iller dışında batıdaki Kürt illeri açısından iki partinin büyük önem verdiği iki il var. Bunlardan biri İstanbul, diğeri İzmir. HDP 7 Haziran seçimlerinde en büyük hamleyi 3.bölgede yapmıştı. AK Parti, HDP'nin 5 vekil çıkardığı bu bölgede oylarını artırma çabasında. Bu doğrultuda aday gösterilen isim üç dönem Diyarbakır milletvekilliği yapan Mehdi Eker oldu. Aynı bölgede Kürt milletvekili Mehmet Metiner de üst sıralardan aday gösterildi. HDP'nin bu bölgedeki değişikliği ise Levent Tüzel'in liste dışı kalmasından kaynaklandı. 7 Haziran'da vekil seçilen Erdal Ataş bu bölgeye kaydırıldı, bunun dışında listede değişiklik olmadı. HDP Eş Başkanı Selahattin Demirtaş, daha önce olduğu gibi bu seçimde de İstanbul birinci bölgeden yarışa girecek.
İzmir de son seçimlerde HDP'nin iki oy çıkardığı ve Kürt oylarının etkili olmaya başladığının hissedildiği illerden biri. HDP bu ilden Ertuğrul Kürkçü ve Kalkınma Bakanı Müslüm Doğan'ı yine iki bölgede liste başı olarak aday gösterdi.
Bölgeden değerlendirmeler
Bölgedeki bazı meslek örgütlerinin temsilcileri listeleri Al Jazeera'ye değerlendirdi.
Vahap Coşkun, Akademisyen, Dicle Üniversitesi
"AK Parti listelerinde en muazzam değişiklik Doğu ve Güneydoğu'da… Mesela Diyarbakır'da 11 ismden 9'ı değişmiş. Hakkari ve Şırnak'ta tamamen değişmiş. Urfa'da 10 değişiklik, Van'da da tamamı, Ağrı da tamamen değişmiş. Şunu görüyoruz: Bölgede 7 Haziran'dakinden faklı bir kadroyla 1 Kasım'a gidiyor."
"Doğu ve Güneydoğu'daki yeni isimlere daha yakından bakarsak, mesela Diyarbakır özelinde daha teşkilatın içinden gelen isimler var. Bunlar daha sahaya çıkacak isimler. 7 Haziran'da en büyük sorun, sahaya daha çok çıkılmamasıydı. Adaylar önemlidir ama adayların önemini de çok fazla abartmamak lazım, özelikle de Doğu ve Güneydoğu'da adaylardan ziyade partilerin seçim stratejileri ve söylemleri çok daha belirleyicidir. Hangi adayı getirirseniz getirin, merkezden çözüm sürecine, Kürtlere yönelik negatif mesajlar gelirse, adayların da bir etkisi kalmaz. Asıl olan merkezdir."
"HDP listelerinde çok büyük bir değişiklik yok. Diyarbakır'da 10 aday aynen korunmuş. Celal Doğan Antep'ten İstanbul'a… Özelikle iç Ege'de Kürt nüfusun yoğunlukta olduğu bölgede, 7 Haziran'da daha çok sol kimliğiyle öne çıkan adaylar gösterilmişken şimdi biraz daha Kürt kimliğiyle önde olan adaylar gösterilemeye çalışılmış. Bütün partiler özellikle az bir oy farkıyla kazandıkları ve kaybettikleri illerde daha dikkatli olmuşlar. Buralarda birtakım liste mühendislikleri yapılmış."
Hakan Akbal - Güneydoğu Genç İşadamları Derneği (GÜNGİAD) Başkanı: HÜDA-PAR belirleyici olur
"AK Parti belli ki buradaki oy kaybını bir önceki listeye bağlamış olacak ki listede iki kişinin dışında tamamını değiştirmiş. Ben Cevdet Yılmaz'ın Diyarbakır'dan aday olmamasını kayıp olarak görüyorum. Bölgeye çok ciddi katkıları olacaktı. AK Parti'nin uzun süreden beri kaybettiği mütevaziliği Yılmaz geri getirmişti. İlk sıra adayı tecrübeli bir siyasetçi. Ancak geri kalan adaylar AK Parti'nin bu değişikliğe karşın beklediği performansı bölgede sergileyebilecek mi? HDP ise burada istikrarını korumaya devam etti. Burada bir anlamda AK Parti ile HDP adasındaki yarışta belirleyici olacak olan etken HÜDA-PAR seçmenidir. Seçimlere katılmama kararı aldılar biliyorsunuz. Ciddi rol oynayacağını düşünüyorum. AK Parti ikinci vekilini 5 bine yakın bir oyla kaybetti."
Şahismail Bedirhanoğlu - DOGÜNSİFED Başkanı: Çok kötü olduğunu düşünmüyorum
"Listeler partilerin kararı. Aday gösterdikleri kişilerin bazı özelliklerine göre belirlerler. Bizim hoşumuza gider veya gitmez. Bu çatışmalı ortamda olacağı için sıkıntılı bir seçim. Öncelikle çatışmaların sona ermesi ve demokratik bir seçim olmasını istiyorum. Memlekete hayırlı olmasını diliyorum öncelikle. AK Parti listelerine baktığımızda bir önceki listeden farklı. Demek ki farklı bir konsept belirlemiş. Galip bey birinci sırada ikinci sırada bir STK temsilcisi. Ben bu listenin ne kadar başarılı ve etkili olacağını bilemiyorum. Çok kötü bir liste olduğunu düşünmüyorum. Seçim sonuçları bize gösterecek esas sonucu. Bölgedeki çatışmalı süreç seçim sonucuna direkt etki edecek. Adayların donanımı öne çıkacak."
Aziz Özkılıç - Diyarbakır Organize Sanayi İşadamları Derneği: Liste olumlu
"Burada önemli olan listelerin değil listelerde bölge ve ülke ekonomisi için, istikrar için çalışan ve halkın içinde olan vekillerin olmasıdır. Sivil anayasa, çatışmasızlık ortamının bir an önce tesis edilmesini bekliyoruz. Bölge ve ülkeye huzur ve barışın gelmesi açısından 1 Kasım seçimleri önemlidir. Umut ediyoruz ki seçilen arkadaşların bu yönde çalışacaklarını ümit ediyoruz. AK Parti listesini 1 Kasım'da daha net göreceğiz. Şu anda baktığımızda listeyi olumlu görüyorum. Oya ve seçmene yansımasını seçimlerde göreceğiz. Seçim atmosferinde isimler kadar söylemleri önemlidir. Yapacakları ve icraatları seçimin sonucunu bu söylemler belirleyecek."
İsmail Şanlı - MÜSİAD Diyarbakır Şube Başkanı: Toparlayıcı, düzgün liste
"Geçen dönemki listeye göre biraz daha toparlayıcı ve düzgün liste olmuş. Ancak bizi üzen Cevdet Yılmaz'ın listede olmamasının sandıklarda bir sonucu olacaktır. Bir bakanın buradan aday olmasını bekliyorduk. Cevdet Bey'den herkes memnundu, yüzü gülen bir insandı ve çok seviliyor bu bölgede. Bunun dışında Galip Ensarioğlu'nun olması önemli. İki STK temsilcisi listede bunu da önemsiyoruz. Geçen sefer STK temsilcisi listede yoktu. Bir kadın adayın listede olması da önemli. Geçen liste ile kıyasladığımızda yüzde seksen civarında çok düzgün ve toparlayıcı olmuş. Bölgemiz ve halkımız için hayırlı uğurlu olsun. İnşallah sükunet ve barışa vesile olur."
