Milattan Önce 8 bin yılına ait, Anadolu'da tapınak duvarlarında, evcilleştirilmiş, taşıma, süt ve et temini maksadıyla kullanılan sığırları gösteren çizimlere rastlanmaktadır.İnsanoğlu, 5 bin yıldan beri süt içiyor. Süt ile ilgili kanıtlar Dicle ve Fırat ırmakları arasında kurulan Sümer Uygarlığı'nın Ur kentinde bulunmuş. Sütün, insan yaşamındaki yeri insanlık tarihi kadar eski.
Babil kabartmalarında da yer alıyor
M.Ö 26.Yüzyıl'a ait Babil kabartmalarında süt ve süt kesiği temalarının işlendiğini görüyoruz. Bununla birlikte M.Ö. 8'inci yüzyılda Homer'in yazılarında süt, süt kesiği ve peynirle ilgili anlatımlara rastlanmıştır.Bazı tarihçiler, mayalanmış sütü, yeni bir besin maddesi olarak ilk kez kullananların Orta Asyalı göçebeler olduğunu savunurken, diğerleri de aynı işlemin ilk kez Balkanlar'da ortaya çıktığını söylemektedirler. Milattan önce 4'üncü yüzyılda antik Trakya ahalisi, bugün yoğurt adıyla bildiğimiz, prokiş dedikleri bir çeşit ekşi süt üretmekteydiler.
Göçebe kavimler ve işleme teknikleri
İnsanlar sütü mayalamayı öğrendikten sonra sütü değişik işlemlere tabi tutmayı da keşfettiler. Sütü önce kaynatıyorlar, sonra da deri, tahta ya da toprak kapların içinde soğumaya bırakıyorlardı. Süt işleme tekniklerini bugünkü Rusya, Orta ve Doğu Avrupa'ya tanıtanlar Moğollar, Persler ve Türkler ile birlikte diğer göçebe kavimler olmuştur. Aynı zamanda doğal iklim şartları hayvancılığın gelişmesini sağlamış, bu da süt üretimini büyük ölçüde artırmıştır.
Peki sütün hangi evrelerden geçtiğini ve kullanım alanı olarak nasıl şekillendiğine bakmak istemez misiniz?
İşte bugün gıdamızın vazgeçilmezi sütün tüm türevleri ve kullanım alanları:
Sütün yüzde 90'ı su
İçerdiği protein, vitamin ve minerallerle zengin sütün yüzde 90'a yakın kısmı sudan oluşmaktadır. Günlük kalsiyum ihtiyacımızın büyük bir kısmını karşılayabilen birkaç bardak süt, çocuk ve ergenlerde de kemik gelişimi için büyük önem taşıyor. Doğduğumuz günden itibaren tattığımız bu ilk besinin değeri kendisinden elde edilen farklı lezzetlerle de kat kat artıyor.
Bağışıklık sistemi ve yoğurt
Türk kültürünün vazgeçilmez besini yoğurttur. Sütün fermente edilmesi, halk dilindeki adıyla mayalanmasıyla elde edilen yoğurt dünyaya Türklerin armağanı. Birçok yemeğin eşlikçisi olabilirken ayran ya da cacık yaparak da tüketebilirsiniz. Yoğurdu ister evde kendiniz mayalayın ister marketten alın ama bağışıklık sistemini güçlendirip, sindirimi kolaylaştırdığını unutmayın.
Mükellef sofra için kaymak
Kahvaltıda kaymak varsa mükellef bir sofradan bahsedilmektedir. Kaymak balla bir araya geldiğinde mükemmel ikiliyi oluşturuyor. En lezzetlisinin manda sütünden elde edildiği kaymak bildiğiniz gibi ülkemizde genellikle Afyon iliyle anılır ve süt yağının yoğunlaştırılmasıyla elde edilen bu besinin ayva tatlısı ya da ekmek kadayıfı yanındaki tadına doyum olmaz.
Krema tercihinize göre
Krema da kaymak gibi süt yağından elde edilen, dolayısıyla yağ oranı yüksek olan bir besin. Kıvamı kaymak kadar yoğun olmayan kremayı leziz bir makarnanın sosu ya da içinizi ısıtacak bir çorbanın en önemli detayı olarak kullanabileceğiniz gibi, pudra şekeri ve vanilya özütü ile karıştırarak krem şantiye dönüştürebilir pasta ya da meyve salatalarınızda kullanabilirsiniz.
Peynirin çeşit çeşit tadı
Fermente süt ürünlerinden bir diğeri peynir. Ülkemizde lordan çökeleğe, tulumdan hellime; dünyada mozzarelladan rokfora, gravyerden goudaya peynir dediğimizde çok farklı aroma ve çeşitten söz etmiş oluyoruz. Sütün, peynir mayası ve kültürü ile fermente edilmesiyle elde edilen besin yapılmak istenen türe göre farklı aşamalardan geçmektedir.
Tereyağının kokusu çekiyor
Tereyağı da en değerli süt ürünlerinden. 19. yüzyıla kadar tereyağının besin olarak tüketilebileceği bilinmiyor sadece kozmetik ve ilaç yapımında kullanılıyormuş. Mutfaklara girdiği günden beri Anadolu'daki insanların özenle evlerinde yaptıkları tereyağının günümüzdeki büyük bölümü sanayi üretimi şeklinde.
Kafkas kökenli kefir
Çıkış noktası Kafkasya olan, son yıllarda Amerika ile Avrupa'da da üretilmeye ve sağlıklı içeriğiyle ilgi görmeye başlayan kefir de fermente süt ürünlerinden. Faydaları saymakla bitmeyen bu yoğun kıvamlı içecek de yoğurt gibi mayalanarak elde ediliyor fakat doğal kefir mayasından üretilen besin yoğurttan farklı olarak probiyotik bakterileri direkt içeriyor.
