Özellikleri veya ünü itibarıyla, kaynaklandığı yöre ile özdeşleşmiş ürünleri gösteren coğrafi işaretler hem kendi üreticilerine ve yörelerine hem de Türkiye'ye önemli ekonomik katkı sağlamaktadır. Özellikle ihracat bağlamında ticari öneme haiz bu ürünler uluslararası kültürün pekişmesinde önemli bir etkiye sahip.
İşte ülkemizin el sanatlarında uluslarararası üne sahip geleneksel el sanatlarından bazıları:
Rize Bezi
Ürünün hammaddesi kendir ipliği. Kendir ipliğinin tabii rengi mat ve koyudur. İstenirse ağartılarak beyazlatılır. Kendir ipliği esas itibariyle tek kat ve bükümlü bir özelliğe sahiptir. Günümüzde çeşitlendirilip renklendirilmektedir.
Kendir Bitkisinin Özellikleri:Görünüm; Gri, sarı, düz, mat, lif demetleri ketenden daha uzun ve kabadır. Demet uzunluğu 2 metreye kadardır. Lif uzunluğu 1,5 cm ile 4,5 cm arasındadır.Özellikleri: Bitkisel lifler arasında en çok sağlamlığa sahiptir. Çürümez, elastikiyeti azdır. Yakma deneyi sonucu selüloz kokar, mikroskopta görüntüsü keten ile aynıdır.
Kars El Halısı
Desen-Renk Özelliği: Bu tip halılar madalyon kompozisyonludur. Madalyonun içinde stilize edilmiş bitkisel, kuş ve ejderha motifleri ile geometrik, çengel, ok, koç boynuzu motifleri kullanılmıştır. Kırmızı ve tonları, lacivert, yeşil ve tonları, beyaz, sarı kahve ve tonları ile naturel (koyunun sırtından alındığı gibi siyah, kahve, boz, krem vb. gibi) renkler en çok kullanılan renklerdir.
Yağcı Bedir Halısı
Desen-Renk Özelliği: Stilize edilmiş bitkisel motifler ve geometrik motiflerin çift taraflı mihrap meydana getirecek şekilde halı yüzeyine dağılımıdır. Mihrabın içi geometrik motiflerle süslenmiştir. Lacivert, koyu mavi, kırmızı ve tonları, kahverengi ve tonları, fes rengi ana renklerdir. Halının lacivert zeminli dokumasası ortasında çizgi şeklinde yol ve bordüründe de su şeklinde olan beyaz renk en önemli özelliğidir.
Akçadağ Halısı
Akçadağ Halılarının ayırt edici özelliği geleneksel motif ve kompozisyondan, üründe kullanılan iplerin ve tezgah iplerinin kök boyası ile boyanmasından kaynaklanmakta. Renk: Akçadağ Halısında hâkim renk kırmızıdır. Kırmızı haricinde hâkim rengin siyah, kahverengi, sarı, lacivert, beyaz, turuncu, yeşil, mavi olduğu da görülmektedir. Kırmızı ile birlikte siyah veya lacivert de sıkça kullanılmaktadır. Halıda kullanılan ipleri boyamak yerine yünün doğal renginden faydalanılması için azami çaba gösterilir. Motif: Yörede halı motiflerine desen veya model de denmektedir. Motifler ezbere veya daha önceden dokunmuş halılara bakılarak dokunmaktadır. Akçadağ Halılarında çok sayıda motif görülmekte olup bunların büyük bir bölümü geleneksel motiflerdir.
Nallıhan İğne Oyası
İğne Oyası, iğneyle değişik biçimli veya düğümlü ilmekler oluşturularak ve bunlar birleştirilerek yapılan üç boyutlu bir el işidir. Ağırlıklı olarak takı ve süsleme amacıyla yapılan iğne oyaları bölgede genellikle kadınlar tarafından üretilen, uzun uğraşlar ve emekler sonucu ortaya çıkan bir el sanatıdır.Tarihi ipek yolu üzerinde bulunan Ankara'nın Nallıhan ilçesinde iğne oyalarının üretimi ve kullanımı oldukça yaygındır. İpek Yolu'nun etkisiyle ilçede ipek kullanımı yaygınlaşmış ve ilk zamanlarda ipek iplikler kullanılarak yapılan iğne oyacılığı zaman içinde gelişmiştir. Ortaya çıkan özel iğne oyası teknikleri korunarak, zamanla farklı tür iplikler de kullanılarak günümüze kadar Nallıhan İğne Oyası şeklinde devam etmiştir. Nallıhan ilçesindeki ipek ipliğin üretiminin de etkisiyle başta kadınlar olmak üzere iğne oyacılığında ustalaşılmış ve bölgeye özgü teknikler geliştirilmiştir.Nallıhan İğne Oyası'nın en önemli özelliği ipin bükülmesi tekniğinin kullanılması ve kökün hiçbir zaman tülbent ya da kumaş üzerine yapılmaması.
Karacakılavuz Dimi Dokuması
Karacakılavuz, Tekirdağ ilinin Süleymanpaşa ilçesinin bir mahallesidir ve bu mahalle Anadolu'nun önemli dokuma merkezlerinden biridir. Yöre dokumaları meşe ve gürgen ağaçlarından yapılan, düzen adı verilen, dört pedallı tezgâhlarda dokunur. Dokumaların en önemli özelliği, mekikli dokuma tekniklerinden biri olan dimi ve kirkitli dokuma tekniklerinden cicim tekniğinin bir arada kullanılmasıdır. Karacakılavuz Dimi Dokumaları fabrikasyon yün ve pamuk iplerdir. Genellikle canlı görünüme sahip olan dokumalarda kullanılan iplerin doğal ve anilin boyalarla renklendirilir. Nazarlık, seccade, perde, minder yüzü, heybe, çanta, kıyafet yapımında kullanılan Karacakılavuz Dimi Dokumaları, yatay, dikey, serpme, merkezi ve mihraplı olmak üzere beş farklı kompozisyon şemasında tasarlanır.
Antep Kutnu Kumaşı
Antep Kutnu Kumaşı, Gaziantep'te yüzyıllardır üretilen ve kullanılan genellikle çözgü sateni veya bez ayağı örgü ile dokunan, boyuna çizgili desenlerden oluşan bir tür atlas kumaştır. Çözgüsü ince ipek, atkısı pamuk ve ipek karışık atılmış, çoğunlukla yollu bir kumaştır. Zamanla çözgüsü suni ipek (floş) iplik, atkısı pamuk iplik kullanılmaya başlanmıştır.
Taşpınar El Halısı
Stilize edilmiş bitkisel ve geometrik motiflerin köşe-göbek meydana getirecek aynı zamanda zemin kısmı boş kalacak şekilde halı yüzeyine dağılımıdır. Renkler parlak olup lacivert, kırmızı ve tonları, beyaz ana renklerdir. Az miktarda açık yeşil, sarı mavi deve tüyü gibi renkler de kullanılmaktadır.
Bayat Türkmen Kilimi
Özel eğitimden geçen usta elemanlarca, kök boyası ile boyanmış kirmanla eğrilerek elde edilen kaliteli yün iplerle dokunmuş olması, kilimin yapımında tamamen doğal malzeme ve el emeği kullanılmasıdır.Kök boyalı iplerin renkleri koyu ve mattır. İlk önce koyu bir renk alır, yıkandıkça ve kullanıldıkça renkler daha da parlaklaşır, canlılık kazanır. Kök boyadan elde edilen renkler, ışığa karşı dayanıklıdır. Kök boya kilimler yıkandıkları zaman renkler birbirine karışmaz ve boyası akmaz, normal su ve deterjanla rahatça yıkanabilir ve hatta düşük derecede makinaya atılabilir.Ürünün Üretim Tekniği: Ürünün üretimi, metal kilim tezgahlarında usta dokuyucular tarafından el ile yapılmaktadır.
Maraş File Nakışı
Kahramanmaraş ve ilçelerinde yaygın olarak yapılan, kültürümüzü yansıtan yöresel bir Türk nakışıdır. Maraş File Nakışı teknik olarak önce kumaşın sökülmesi sonra sökülen kumaşın işlenmesi ile oluşan tersi ve düzü aynı görünen bir nakış türüdür. Kumaş Özelliği: Maraş File Nakışında kullanılan kumaşın dokuma ipliği ince ve ipekli olmalıdır. Mongol en çok tercih edilen ipekli kumaş türüdür. Eni ve boyu farklı kalınlıkta iplerle dokunmuştur. Ende çok ince iplerle dokuma yapılmıştır. Bu yüzden kumaşa işleme yapmadan önce sökme işlemi yapılır. İkinci olarak ipek demor kullanılır. Demor kumaşın en ve boy iplikleri eşit dokunmuştur. Renkli demor kumaşlar da kullanılır. İşleme İpliği ve İğne Özelliği: İşlemede kullanılan ipler parlak, sağlam, çok kalın olmayan saf ipek iplerdir. İpek ipler standart bükülmüş iki kattan oluşur. Bu katlar birbirinden ayrılarak tek kat halinde kullanılır. 1,5 cm boyunda ince iğne kullanılarak yapılan işlemenin zarifliği buna bağlıdır.
