Tarihçi İlber Ortaylı'dan 'öğretici ve eğlenceli' bir kitap tavsiyesi

Osmanlı'da Tarih Yazımı

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bekir Kütükoğlu, Münir Aktepe gibi hocaların öncülüğünde bilhassa profesör Mübahat Kütükoğlu'nun otoriter fakat fedakârane yönlendirmesiyle tarih yazıcılığımızın temel eserlerinin tetkik ve neşrinde önemli adımlar atmış bir kurumdur. Tenkitli basım aslında tarihimizde Abdüllatif Suphi Paşa, Cevdet Paşa'nın ardından Halil İnalcık Hoca'ya, Orhan Şaik Gökyay ve Şerafettin Turan'a kadar daha çok Avrupalı hocaların elindeydi. Edebiyat Fakültesi mensupları bir seminerde merhum profesör Ömer Faruk Akün'ün veciz ifadesiyle “Bu seminerlerde görülüyor ki harf inkılabının yarattığı söylenen uçurum sona ermiştir” denecek kadar yeni nesilleri bu alana yöneltti.

Herkese hitap ediyor

Gerçekten de bizim kuşağın Mehmet İpşirli ve Abdülkadir Özcan gibi hocaları sayesinde tarih kaynaklarının yayını daha genç kuşağı da teşvik etti. Sevgili Abdülkadir Özcan hocanın “Osmanlı'da Tarih Yazımı ve Kaynak Türleri” adlı kitabı geçtiğimiz günlerde Kronik Kitap'tan çıktı. Bu değerli eser kadar sadece tarih talebelerine ve uzmanlarına değil halkımızın uyanan tarih merakına cevap verecek bir çalışma az bulunur.

Abdülkadir Hoca'nın kitabında kuşkusuz ki Osmanlı tarih yazıcılığının ele geçen ilk eserleri, 15. yüzyıldır. (14. yüzyıl tarih eserleri, Yahşi Fakih gibileri fragman dediğimiz nakiller halinde vardır.) Bilhassa Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul fethi sonrası bir imparatorluğun ihtiyacına cevap verecek tarih yazımı ve az bilinen bir gerçek ama II. Bayezid devrindeki anonim tarih eserleri (Tevârîh-i Âl-i Osman) fakat bu geleneksel tipteki eserlerin yanında monografi biçimindeki kaynakların tasnifli olarak anlatılıyor.

16. yüzyıl tarih yazımının veciz ifadelerle ve tasniflerle nakli bence önemli. “Hılkattan başlayan genel tarihler” diyor. İçinde Gelibolulu Mustafa Âlî gibi benim hocam, Türkoloji'nin büyük adamı Andreas Tietze'nin etraflıca hakkında yazılar yayınladığı tarihçiler de burada. Gelibolulu Mustafa Âlî ile ilgili ayrıca Cornell H. Fleischer'in de bir doktora çalışması vardır ve Tarih Vakfı tarafından yayımlanmıştır.

Öğretici ve eğlenceli

Abdülkadir Özcan Hoca kitapta tezkirelerin üzerinde duruyor, Osmanlı biyografik derlemeleridir. Nasihatnamelerin üzerinde duruyor, Osmanlı siyaset biliminin öncüleridir. Münşeat mecmualarından bahsediyor, Osmanlı tarih yazımı için çok gerekli olan belgelerin anlaşılması, günlük yazışmaların değerlendirilmesi bakımından önemlidir.

17, 18 ve nihayet 19. yüzyılla eser tamamlanıyor. Şunu söylemek lazım: Uzmanların ara sıra başvuracağı, can sıkıntısıyla okunacak bir kaynak değil. Sürükleyici, öğretici ve herkesin sevip çok şey öğrenebileceği bir müracaat kitabı...

0001895878001-1