Nobel Ödülleri, 1896'da ölen kimyager ve mühendis Alfred Nobel'in anısı ve onun vasiyeti üzerine düzenlenen bir etkinliktir. Adına “Barış” ödülleri verilen İsveçli bilim adamının en önemli icadı ise dinamittir.
Alfred Nobel, Stockholm'de 1833 yılında doğmuş İsveç'li kimyacı. Nitrogliserin'i patlayıcı madde olarak kullanma yollarını araştırdı. 1863 yılında Stockholm'de az miktarda nitrogliserin yapmaya başladı. Birkaç ay süren araştırmalar sonunda meydana gelen bir patlama sonucu laboratuar yıkıldı. Yine de çalışmalarına devam eden Alfred Nobel, 1865'de yeni bir fabrika kurdu ve bir süre sonra ikinci fabrikasını da açtı. 1864 yılında araştırmaların meyvesini aldı ve “Dinamit Barutu'nu buldu. Araştırmalarına devam eden Nobel, 1877'de “Balistit” adını verdiği yeni bir çeşit barut tasarladı. 1881'de Paris'e yerleşen Nobel burada yeni bir fabrika açtı ve araştırmalarına devam etti.
Bu ödüller 1968 yılına kadar beş ayrı dalda başarı gösteren kişilere verildi. Bunlar; Fizik, Kimya, Fizyoloji veya Tıp, Edebiyat ve Barış.1969 yılında ise “Ekonomi” alanında verilmeye başlandı.
Hangi ülkelere daha çok gitti?
Nobel kazanan kişiye bir madalya, bir diploma ve zamana göre değişen para ödülü veriliyor. Madalyaların ön ve arka yüzleri verildiği alana göre farklı tasarımlar içerirken davetiyelerin her biri sanat eseri. Farklı sanatçılar tarafından tasarlanan davetiyelerde, ödülün kime, hangi alanda ve neden verildiğini ifade eden kalıp bir cümle mevcut.
Nobel Ödül Töreni 1901 yılından bu yana her yıl Aralık ayının 10'unda veriliyor. Bu tarih aynı zamanda Alfred Nobel'in ölüm tarihi. İsveç'in başkenti Stockholm'de Konsert Huset yani Konser Evi'nde yapılan görkemli törene büyük bir nizam içinde yapılan ödül takdimleri, konuşmalar ve İsveç Kraliyet Ailesi başta olmak üzere önemli simaların katılımı dikkate çekiyor.
İki Türk isim listede
En çok Nobel verilen ülkelerin başında ABD yer alıyor. ABD'yi İngiltere, Almanya, Fransa, İsveç izliyor.
Türkiye ise iki isimle Nobel tarihine adını yazdırdı. 2006 Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan Orhan Pamuk ve 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü alan Aziz Sancar.
1903 yılında Fizik ödülünü Polonyalı bilim insanı Marie Curie ilk ödülü alan kadın oldu. İngiliz siyasetçi Churchill 1953 yılındaki Edebiyat Ödülü'nü kazanmış. Ödül kendisine, kaleme aldığı anılarında tarihi ve biyografik açıklamalarındaki ustalığı için verilmiştir.
Kimler aday gösterilmedi ki!
Nobel ödülünde özellikle barış ödülü her zaman tarşıtma konusu oldu. Milyonlarca insanın kanına girenler de aday gösterlidi. Bunlar ilk Adolf Hitler'i barış ödülüne 1939 yılında aday gösterilmiştir. Bundan öncede Mussoline 1935'te aday gösterlimiştir ve 1945 ve yıllarında aday gösterlien Stalin'dir. 1940 ve 1942 yılları arasında II. Dünya Savaşı nedeniyle Nobel Ödülleri verilememiştir
Herkes almak zorunda mı?
Richard Kuhn 1938 kimya ödülü, Adolf Btenadt 1939 kimya, Grehard Dagk Fizyoloj ve tıp 1939 ödüllerini almadı. Sebebi ise Aldolf Hitler hükümetinin baskısı. 1958'de Nobel Edebiyat ödülü'ne layık görüle Boris Pasternak, birincisini kabul etmesine rağmen sonradan vazgeçti. Bunun altında Sovyetler'in baskısı vardır. Yaşamı boyunca tüm resmi ödülülleri almayı kabul etmeyen Fransız yazar Jean-Paul Srtre 1964'te Nobel ediyat ödülü'nü geri çevirdi. 1973'te Le Duc Tho ile Henry Kissinger ile birlikte yaptığı Paris antlaşmasının hazırladıkları için aday gösterildiler ama le Duc Tho bu Ödülü kabul etmedi.
