İlk Türk Roketatarının Hikâyesi! TRA-100 ve Devrim'in Gizli Yüzü

Yerli otomobil Devrim, yerli uçak projeleri, kapatılan Sümerbank ve Etibank tesisleri, hatta bir dönem dünyaya rakip olabilecek savunma sanayii girişimleri… Hepsi, ya siyasi çekişmelerin gölgesinde ya da dış baskıların etkisiyle yarıda bırakıldı. Eskişehir'deki tarihi fabrika ise bu tabloya en çarpıcı örneklerden biri: Hem Türkiye'nin ilk yerli otomobili Devrim'i hem de Kıbrıs Barış Harekâtı için geliştirilen ilk yerli roketatar TRA-100'ü üreten bu tesis, bugün “kaçırılan fırsatlar”ın simgesi haline gelmiş durumda.

Kıbrıs Barış Harekâtı'nın ikinci gününde gündeme gelen, ancak bugüne kadar kamuoyunun pek az bildiği bir savunma sanayii girişimi… Türkiye'nin ilk yerli roketatar projesi TRA-100, aslında Devrim otomobillerinin üretildiği tarihi fabrikada hayata geçirilmişti.

Bugün TÜRASAŞ Eskişehir Bölge Müdürlüğü olarak bilinen, 1894 yılında kurulan Türkiye'nin ilk lokomotif fabrikası; yalnızca ilk yerli otomobil Devrim'i değil, aynı zamanda ilk yerli roketatarı da ortaya çıkarmıştı. Yüksek Mühendis İsmet Çelik'in öncülüğünde, dönemin Hava Kuvvetleri Komutanlığı talebiyle başlatılan bu gizli proje, Türk Silahlı Kuvvetlerinin en zorlu günlerinde dahi kesintiye uğramadan sürdürüldü. Dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Emin Alpkaya'nın fabrika ziyaretiyle de ülke gündemine taşındı.

Devrim Arabaları Müzesi'nde bugün sergilenen roket, bu büyük çabanın sessiz tanığıdır. Hava Kuvvetleri Komutanlığının arşivlerinden çıkarılan proje raporu ise, emekli Muharip Hava Kuvveti Komutanı Org. İsmail Güneykaya'nın desteğiyle, Cezmi Karasu ve Orhan Köksal'ın titiz çalışması sonucu kitaplaştırıldı. Raporda yalnızca bir roketatar projesi değil, Türkiye'nin savunma sanayiinde bağımsızlık arayışının izleri de gün yüzüne çıkarılıyor.

Aynı zamanda Devrim otomobillerine dair yanlış bilinenleri ve “siyah Devrim”in akıbetini araştırmakta olan Karasu ve Köksal, bu çalışmayla Cumhuriyet tarihinin gölgede kalmış sayfalarına ışık tutuyor. TRA-100 ve Devrim'in hikâyesi, yalnızca bir savunma teknolojisi ya da otomobil serüveni değil; Türkiye'nin kendi gücüyle neler başarabileceğinin unutulmaz bir belgesi.