Hıdırellez, Orta Asya'dan Balkanlar'a uzanan geniş bir coğrafyada yüzyıllardır kutlanan mevsimlik bir bayramdır. Türkiye'de 5 Mayıs akşamı başlayıp 6 Mayıs akşamı sona eren bu özel günde, baharın gelişi kutlanırken aynı zamanda dilek, bereket, sağlık ve kısmet duaları edilir. Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştuğuna inanılan Hıdırellez, çeşitli ritüeller ve geleneklerle yaşatılmaya devam etmektedir. Ateşten atlamaktan dilek kâğıtlarını gül ağacına asmaya kadar uzanan Hıdırellez gelenekleri, Anadolu'nun dört bir yanında coşkuyla sürdürülüyor. Peki Hıdırellez nedir, neden kutlanır ve hangi ritüeller gerçekleştirilir?

HIDIRELLEZ'İN KÖKENİ VE ANLAMI NEDİR?

"Hıdırellez", "Ruz-ı Hızır" yani "Hızır günü" anlamına gelir ve darda kalanlara yardım eden Hızır ile denizlerin hâkimi İlyas'ın yeryüzünde buluştuğu gün olarak kabul edilir. Hıdırellez, sadece bir mevsim geçişi değil; yeniden doğuşun, umutların ve bereketin simgesi haline gelmiştir.

Orta Asya, Ortadoğu, Anadolu ve Balkanlar'da köklü geçmişi olan bu bayram, özellikle Türk kültüründe güçlü bir yer edinmiştir.

HIDIRELLEZ NE ZAMAN KUTLANIR? 2025 TARİHİ BELLİ OLDU

2025 yılında Hıdırellez Bayramı, her yıl olduğu gibi 5 Mayıs akşamı başlayacak ve 6 Mayıs akşamına kadar sürecek. Bu özel gün, kışın tamamen sona erip doğanın uyanışını müjdelediği baharın gelişini simgelemektedir.

HIDIRELLEZ'DE NELER YAPILIR? DİLEKLER, DUALAR, RİTÜELLER...

Anadolu halkı, Hıdırellez gününde dilek dilemek, sağlık bulmak ve kısmet açmak için çeşitli ritüeller uygular. En yaygın olanları ise şunlardır:

• Yeşillik alanlara gidilir, beyaz elbiseler giyilerek dualar edilir.

• Gül ağaçlarına dilek yazılı kâğıtlar bağlanır.

• Ateşten atlanır; bunun kötü enerjiden arındıracağına inanılır.

• Kuzu kesilerek yenir; Hızır'ın bereket getireceği düşünülür.

• Hızır'ın eli değsin diye yiyecek kaplarının ağzı açık bırakılır.

HER YERDE FARKLI, ANADOLU'DA ORTAK BİR GELENEK: RİTÜELLER VE İNANIŞLAR

"Hızır'ın gezdiği yerler bereketlenir" inancı doğrultusunda insanlar, su kenarlarına, türbelere ya da yeşil alanlara gider. Bu yerler halk arasında "Hıdırlık" olarak da adlandırılır. Baharın ilk kuzusu kurban edilerek bedenin sağlık ve canlılık kazanacağına inanılır.

Toplanan çiçeklerin kaynatılıp içilmesi, hastalıklara şifa vereceğine; bu suyla kırk gün yıkananın gençleşeceğine inanılır. Altın isteyenler, gül yapraklarını bileklik yaparak takar.

BAHT AÇMA TÖRENLERİ: KADERİNİ ÖĞRENMEK İSTEYENLERİN UMUT DOLU RİTÜELİ

Genç kızlar ve kadınlar arasında yaygın olan baht açma ritüeli, birçok bölgede farklı adlarla uygulanır:

• Yüzük veya küpe gibi eşyalar bir çömleğe atılır, su eklenerek ağzı kapatılır.

• Çömlek bir gece boyunca bir gül ağacının dibinde bekletilir.

• Ertesi gün eşyalar manilerle geri çıkarılır.

Bu uygulama İstanbul'da “baht açma”, Denizli'de “bahtiyar”, Edirne'de “niyet çıkarma”, Erzurum'da ise “mani çekme” adıyla bilinir.

YOĞURT MAYASI BİLE HIDIRELLEZ'DEN

Kütahya'nın Yörük köylerinde, Hıdırellez sabahı doğadan çiğ tanesi toplanarak o yılın yoğurt mayası hazırlanır. Trabzon-Şalpazarı'nda ise yoğurt hiç maya katılmadan yapılır, içine sadece besmeleyle konmuş tahta kaşık bırakılır. Bu maya bir yıl boyunca kullanılır.

HIDIRELLEZ NEDEN HALA YAŞIYOR? GELENEKLERİN KALBİNDE UMUT VE İNANÇ VAR

Hıdırellez, sadece bir bahar bayramı değil; toplumsal hafızanın, kültürel aktarımın ve ortak inançların taşıyıcısıdır. Her yıl yeni nesillere aktarılan bu gelenek, insanların içindeki umut duygusunu canlı tutar. Gül ağacına dilek asan bir çocuğun heyecanı, su kenarında dua eden bir annenin gözyaşı, Hıdırellez'in hâlâ ne kadar güçlü bir ritüel olduğunu gösteriyor.