Hayme Ana,Ertuğrul Gazi' nin annesi, Osman Gazi' nin ninesi, Güdüz Alp' in ise hanımı.
Hayme Ana, Oğuzların Bozok kolunun Kayı Boyuna mensup bir Türkmen kızı. Kayı Boyu önce Ankara' nın batısındaki Karacadağ yöresine yerleşmiş. Ankara'nın batısındaki Haymana ilçesi adını Hayme Ana'dan alır.Haymana kelimesinin, Divan-ı Lugat-ı Türk'te mera, otlak, yeşillik anlamına geldiği bilinmektedir. 18'inci yüzyıl Ankara çevresinin idari yapısında bu bölgeden Haymanateyn diye bahsetmektedir. 1588-1590 yılları arasındaki Ankara Şeriye Sicilinde bu bölgeden Büyük Haymana ve Küçük Haymana diye bahsedilmektedir.
Devlet yönetiminde yer aldı
Osmanlı Obasının Söğüt ve Domaniç' e yerleşmesiyle belli bir dönem devlet idaresini eline aldığından ve devletin kuruluşunda oynadığı hayati rol sebebiyle "Devlet Ana" olarak anılmaya başlanmıştır. 1250'li yıllarda aşiret reisliğinin Hayme Ana' ya ait olduğu söylenmekte. Hayme Ana, aşireti kocası ile beraber idare ettiği için engin bilgi, tecrübeye sahiptir ve 400 çadırlık aşireti ile Anadolu'ya geçer.
Burada Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat,aşireti Ankara civarında Karacadağ eteklerine yerleştirir. Hayme Ana , aşireti ile uzun zaman orada kalır.
Söğüt kışlık, Domaniç yazlık
Oğlu Ertuğrul'u büyütür ve yetiştirir. Aşiret reisliğini ona devreder. Genç aşiret reisi Ertuğrul, Selçuklular safında savaşlara katılır ve büyük kahramanlıklar gösterir. Ertuğrul'a Beylik ünvanı verilir ve Uç Beyi olarak batıya gönderilir. Ertuğrul Gazi liderliğindeki Kayı Aşireti Söğüt'ü kışlık , Domaniç Yaylası'nı yazlık olarak kullanmaya başlar. Hayme Ana torunlarının yetişmesi için çalışmaktadır. Özellikle Osman Gazi'nin bakımı , yetiştirilmesi Hayme Ana'ya kalmıştır. Yayladaki çamlarda beşik kurarak Osman'ı sallar ona ninniler söyler.
Kabrini İkinci Abdülhamit buldurdu
Hayme Ana bir yayla dönüşü Çarşamba Köyü'nde vefat eder. Ertuğrul Gazi, "Devlet Ana" diye de anılan annesi "Hayme Ana"yı vefat ettiği Çarşamba'da her yıl çadır kurduğu bir tepenin üzerinde defnettirir. Hayme Ana´nın vefatından sonra, gömüldüğü yerin etrafı duvarlarla çevrilmiştir.II. Abdülhamit devrinde, Domaniç ilçesine bağlı Çarşambalı bir köylü evinde sakladığı dedesinden kalma deri üzerine yazılmış bir vesikayı köye gelen birine okutur. Vesikanın Hayme Ana'ya ait olduğu ortaya çıkar. Görevli İstanbul'a giderek Yıldız Sarayı'na varır ve vesikayı padişaha ulaştırır. II. Abdülhamit vesikayı inceletip bir heyeti buraya gönderir. Hayme Ana'nın kabrini buldurarak 1886 yılında üzerine bir türbe ve külliye yaptırır.
