10 binin üzerindeki tescilli kültür varlığı ile İstanbul'un tescilli eserlerinin üçte birini bünyesinde barındıran, bu özelliğiyle yerli ve yabancı turistler tarafından Türkiye'de en çok ziyaret edilen yerlerin başında gelen Fatih'te "Fatih'in Kültürel Miras Envanteri" projesi yürütülüyor.
Külliyeler, camiler, saraylar ve sarnıçların yanı sıra ziyaretçilerin dolaşmaktan keyif aldığı yerler arasında geleneksel konut mimarisine sahip sokak ve mahallelerin de bulunduğu ilçedeki bu eşsiz hazineye sahip çıkmak ve gelecek nesillere aktarabilmek amacıyla Fatih Belediyesi bünyesinde oluşturulan ekip kasım ayından bugüne envanter çalışmalarını sürdürüyor.
Kültür varlıklarına veya komşuluğunda bulunan parsellere ilişkin yapılması planlanan proje ve uygulamalar öncesinde kültür varlıklarının mevcut durumlarının tespit edilmesi, gerekli sanat tarihi araştırmalarının yapılması ve ayrıntılı etütlere dayandırılarak değerlendirilmesi gerektiği bakış açısıyla yürütülen bu çalışma ile birlikte Fatih'te daha önce onarım izni talep eden, projelendirilen veya projelendirilmeyi bekleyen, onarımı yapılan veya onarılmayı bekleyen yapılar, metruk durumda olup tehlike arz eden yapılar ve hatta işlev verilerek şehir hayatına dahil edilebilecek yapılar kolaylıkla sorgulanabilir olacak.
Restorasyon uzmanı mimar, şehir plancısı, sanat tarihçisi, arkeologtan oluşan çalışma ekibi saha-tespit çalışmalarını yürütürken yapıların güncel durumlarını fotoğraflıyor ve daha sonra gerekli araştırmaları yapıyor. Tüm bu çalışmalar hazırlanan yazılım ile GIS sistemine aktarılıyor.
En kapsamlı envanter çalışması
Daha önce farklı kurumlarca İstanbul'un kültür varlıklarına yönelik yapılan bazı envanter çalışmaları daha çok eserin tespitine yönelik gerçekleştirilirken, denetleme, proje ve uygulamaya dair gerekli bilgilerin bir kısmı eksik kalmıştı. Bu çalışmalardaki diğer bir olumsuz yön ise sürekli güncelleme sistemine sahip olmamaları sebebiyle zamanla veriler doğruluğunu kaybediyordu.
Bu sebeple Fatih'te yapılması planlanan birçok iş ve işlemde başvurulmak üzere her türdeki kültür varlığı için aynı standartta hazırlanan kesin ve ulaşılabilir bir envanter sisteminin hazırlanması, anında GIS bağlantılı bir veri tabanına aktarılması konusunda çalışmalara devam ediliyor.
Bu çalışma kapsamında Fatih'teki kültür varlıklarına yönelik farklı birim veya kurumlar tarafından daha önce yapılmış olan envanter çalışmaları, yazılı-görsel, bilgi-belgeler ve haritalar ile birlikte ilgili kurumlardan talep edildi. Temin edilen envanterlerde bulunan tescilli veya tescile önerilecek nitelikte olan eserlere ilişkin dokümanlar kontrol edilerek, eksik veya güncelliğini yitiren bilgiler belirlendi. Yapılan tasnifleme ile her bir yapı için tescil, grup, proje onay kararları gibi yaklaşık 28 kalem bilgi güncellenerek, basit bakım onarım izinleri, statik raporları gibi 25 kalem yeni bilgi kayıt altına alınıyor.
Eski Eminönü bölgesindeki sivil mimari yapıların güncel durumu tespit edildi
Birinci etap çalışması olarak Fatih'te bulunan ve büyük bir çoğunluğu vatandaşlara ait olan ahşap veya kagir sivil mimarlık örneği yapıların mevcut durumlarının tespit edilmesine başlandı.
Birinci faz olarak kasım-aralık ayları içerisinde eski Eminönü bölgesinde bulunan 32 mahalledeki, toplam 2 bin 632 adet tescilli sivil mimari yapının güncel durumları tespit edilerek fotoğraflandı.
Yapılan bu çalışma ile yapıların güncel envanter bilgilerinin oluşturulmasının yanı sıra farklı sebeplerden dolayı tahribata uğramış veya terk edilmiş tescilli metruk sivil mimarlık yapılarının çevreleri ile birlikte güvenlik önlemlerinin alınması sağlanıyor.
Ayrıca bu çalışma kapsamında; sağlamlığını yitiren ve her an yok olma tehlikesi altında bulunan acil durumdaki tescilli metruk yapılar belirlenerek,Fatih Belediyesince hızlı bir şekilde 3 boyutlu taramaları yapılarak rölöveleri hazırlatılıyor ve Koruma Kurulu onayına sunuluyor.
Bu çalışmanın ikinci fazı olarak gelecek aylarda Unkapanı'ndan Edirnekapı'ya kadar olan mahallerdeki 3 bin 826 adet tescilli yapının daha tespitlerinin yapımına devam edilecek.
Bu çalışmanın en önemli amaçlarından biri beklenen İstanbul depreminden öncesinde tüm tescilli sivil mimari yapıların ve çevresinin her türlü güvenliğini sağlamak ve eserleri korumak.
Fatih'te acil olarak belgelemeye ihtiyacı bulunan 155 sivil mimarlık yapısının rölöve çalışmalarına başlandı. Şu ana kadar 53 adetinin rölöveleri Koruma Kurulundan onaylatıldı.
Üzerinde "Mimar Kitabesi" bulunan yapılardan gezi rotası oluşturulacak
İstanbul'da yer alan 34 bin 715 adet kültür varlığının yüzde 30'u Fatih'te bulunuyor. İlçedeki kültür varlıklarının yüzde 54'ünü sivil mimarlık örneği yapılar, yüzde 10'unun büyük çoğunluğu Tarihi Kapalıçarşı ve Eminönü Hanlar Bölgesi'nde bulunan ticaret yapıları, yüzde 7.7'sini su yapıları, yüzde 6.3'ünü dini yapılar oluşturuyor.
Kalan yüzde 21,5'lik kısımda ise kentsel öğe, karma işlevli yapılar, savunma yapısı, dini alan, eğitim yapıları, sağlık yapıları, ulaşım yapıları, yönetim yapıları yer alıyor.
Güncellenen envanter çalışması neticesinde belirlenen alt başlıklar, yeni kültür rotalarının da oluşmasına imkan sağlayacak. Her gün binlerce insanın farkında olmadan önünden geçtiği, üzerinde "Mimar Kitabesi" bulunan yapıların yer aldığı yeni bir rota ve benzerlerinin oluşturulması, program çerçevesinde yer alıyor.
"Büyük bir kültürel mirasın haritası çıkarılmış olacak"
Fatih Belediye Başkanı Ergün Turan, projeye ilişkin, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Türkiye'nin kültürel mirasının yüzde 10'unun Fatih ilçesi sınırlarında yer aldığını, 10 binin üzerindeki kültürel miras eserinin yüzde 55'ini sivil mimari unsurların oluşturduğunu söyledi.
En sonuncusu 5 yıl önce yapılan kültürel envanter çalışmalarının geçmişte de yürütüldüğünü dile getiren Turan, "Farklı meslek gruplarından arkadaşlarımız Fatih'in bütün sokaklarını tek tek gezerek, kültürel mirasa konu olan eserleri tek tek fotoğraflıyor. Dosyalarda ayrı incelemeler yapılıyor. Olası İstanbul depremine bu eserlerin bir kısmı tabii ki dayanamayacak. Bu eserlerin kaybolmaması için bu envanterler dosyalanıyor. Bu eserlerin geleceğe aktarılması için çok önemli bir çalışma. Bunun yanı sıra metruk haldeki eserlerin rölövelerinin alınması gerekiyor. Bu daha önce yoğun biçimde yapılmış bir çalışma değil. 155 binada projelendirme çalışmalarını yapıyoruz. Yıkılma tehlikesi bulunan 53 binanın projesini kurullardan onaylattık. Bir kaç ay içinde kaybolacak olan 155 binanın tamamının rölövelerini onaylatmış olacağız. Bu da envanter çalışması için önemli bir çıktı olacak." diye konuştu.
Çalışmanın eski Eminönü bölgesi ve Fatih olmak üzere iki alanda yürütüldüğünü ifade eden Turan, eski Eminönü bölgesindeki 2 bin 632 sivil mimari eserin tamamının tarandığını, şimdi Fatih bölgesinde çalışmaların yürütüldüğünü belirtti.
Turan, envanter çalışması kapsamında ilk etapta sivil mimari unsurların ele alındığını, ayrıca çeşmeler, hazire, türbelerle ilgili de envanter çalışmalarının yürütüleceğini aktararak, "2020 ve 2021 yılında, tarih kayıt alınarak büyük bir kültürel mirasın haritası çıkarılmış olacak. Bu çalışma 10 binin üzerinde eseri kapsıyor. Tüm envanter tamamlanıncaya kadar çalışma devam edecek. Bu envanterden çıkarmak istediğimiz şey şu; her bir envanterin sonucunda yeni yaklaşımlar ortaya koyuyoruz. Üzerinde mimarının tabelalarının olduğu binalar var. Yeni bir kültür rotası oluşturacağız. Mesela İspanya'ya gittiğinizde Gaudi rotası var. 10 tane bina ama herkes o rotayı gezmek durumunda hissediyor. Biz de farklı mimarların oluşturduğu, sivil mimaride bir rota da çalışıyoruz." dedi.
