Canakkale Savaşları'nın 106'ncı yılı anma törenlerine sahne olurken tarih sahnesinde rol alan Türk askerinin kahramanlık mücadelesi de uluslararası alanda perçinlenmiş bulunuyor.
Türklerin kaybı ne kadar?
Çanakkale muharebelerinde zayiat sayısı değişik kaynaklarda değişik rakamlarla belirtilmiştir. Cephe komutanı Otto Liman Von Sanders Paşa hatıratında, “5'inci Ordunun Çanakkale Savaşlarındaki zayiatı muharebelerin şiddet ve sürekliliği ile orantılı bir şekilde çok
yüksektir. Toplam zayiat 218.000 olup bunun 66.000'i şehittir. Yaralılardan 42.000'i iyileştikten sonra tekrar cepheye dönmüşlerdir. Çanakkale savaşlarında öyle Türk alayları vardır ki kayıplarını telafi için 5.000 nefer kadar yeni askeri kadrolarına dahil etmişlerdi” değerlendirmesinde bulunuyor.
Şehitlerin rütbe dağılımı nasıldı?
"Savaşın başlamasından 24 Kasım 1915'e kadar geçen zaman içinde Türk tarafının zayiatı 566'sı subay, 54.141'i er toplam 54.707 şehit; 957'si subay, 88.839'u er toplam 89.796 yaralı; kayıp, esir, hastanede ölen, hava değişimi alanlar ile birlikte toplam 181.184' e ulaşmıştı" şeklinde de beyanlar mevcut. Sözkonusu dönemde Osmanlı Devleti'nin müttefiki konumundaki Almanya, Çanakkale
Cephesi'ne subay, astsubay, asker ve memur olarak toplam 500 kişi göndermiştir. İngiliz yayınlarında zayiat ile ilgili hiçbir rakam bulunmaması ise Almanların bu savaşta kendilerinden ziyade Türk askerine ne kadar çok güvendiğinin(!) bir göstergesi.
Gençlerin yaş grubu
Çanakkale Savşarı'nda hayatını kaybeden Türk askerlerinin yaşları ile de ilgili yoğun çelişkiler ve tartışmalar vardır.Savaşta hayatını kaybeden Türk askerlerinin yüzde 2'si 17-22, yüzde 33'ü 23-27, yüzde 40'ı 28-32, yüzde 25'i 33-42 yaşları arasında.
Askerlerin yaş dağılımlarına daha genel bakılacak olursa, savaşta Türk ordusunun kaybettiği askerlerin yüzde 74'ünün 17 ile 32, yüzde 26'sının 33 ile 42 yaşları arasında olduğu görülür.
İngilizler kaç kayıp verdi?
Fransızca “Çanakkale” kitabında İngilizlerin 469.000 kişilik kuvvetinden 1.785 subay, 21.737 eri ölü, 5.025 subay, 114.000 er yaralı, 5.053 esir ile toplam 153.251 zayiat belirtilse de Fransız ordusu binbaşılarından Sinyorino'nun kitabında İngiliz kayıpları 216.000 olarak gösterilmiştir.
Kimyasal silah kullanıldı mı?
İngiliz ve Fransızlar, savaş boyunca Çanakkale'de birçoğu savaş suçu sayılabilecek ihlâllerde bulunurken, bunları düzeltme ya da azaltma gayreti içinde olmamışlardır. İhlallerin en başında geleni ve en çok tepki çekeni ise belgelerde o tarihlerde harp alanında yeni kullanılmaya başlayan kimyasal silahlardan “muhnik gaz” olarak geçen zehirli gaz kullanımı olmuştur. Osmanlı Devleti'nin Atina Sefareti 21 Haziran 1915 tarihli telgraf ile İtilaf Devletleri'nin, içinde zehirli gazların bulunduğu mermiler kullandığı istihbaratını Hariciye Nezâreti'ne bildirmiştir. İtilâf Devletleri'nin yaz aylarından itibaren zehirli gaz yayan bombalan kullanmaya devam ettikleri birçok belgeden de anlaşılmaktadır.
Gaz maskeleri dahi dağıtılmış
Bazı Osmanlı gazetelerinde de Avrupa Medeniyetinin insani yönü sorgulanmaya başlatılıyor. Hilal-i Ahmer Cemiyeti zehirli gazların cephede kullanılma olasılığını daha önceden düşünmüş. Cephede zehirli gazların kullanıldığı haberleri üzerine cemiyet hanımları önceden Avrupa gazetelerinden yaptıkları araştırmalar ile askerin bu tip gazlardan korunması için ağızlık ve burunluk (ilkel gaz maskesi) imal etmeye başlamıştır. Cemiyet bütün masraflarını kendisi karşılamak üzere bu gaz maskelerinden tam 40.000 adet üretmişti. Bu gaz maskeleri önce Deniz Kuvvetlerinde sonra da Kara Kuvvetlerinde görev yapan Osmanlı askerlerine dağıtılmıştır.
Mustafa Kemal'den kimyasal silah yorumu:
Mustafa Kemal'in Karlsbad hatıralarında ise kimyasal silah kullanımı ile ilgili şöyle bir değerlendirmesi yer almakta:
Mustafa Kemal 8 Ağustos 1915'te Anafartalar Grubu Kumandanı oluyor. İşte bu savaşlar esnasında bir gün subaylar ve askerler arasında şu havadis yayılıyor: ''Düşmanlar zehirli gaz
kullanacakmış.'' 1. Cihan Savaşı'nda bu en korkunç maneviyat bozucu bir haber niteliğindedir.
Mustafa Kemal diyor ki: ''Ben düşündüm, buna karşı koyacak herhangi bir tedbire ve vasıtaya o zaman Türk ordusu malik değildi. Derhal şu fikri ileri sürdüm. Düşman zehirli gazı kullansa
da bize tesir etmez, çünkü onlar deniz kenarındaki düzlük ovada, biz ise daha yükseklerdeyiz. Bu haber ordu birlikleri arasında yayıldı. Hakikaten düşman ufak bir deneme yaptı ise de, o
sırada rüzgâr istikametinin değişmesi de bize yardım ederek, bu gaz belasından kurtulmuş olduk, böylece de erlerimizin maneviyatı, bize inançları kuvvetlendi.''
