Kapadokya Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Alev Alatlı, Nobel Ödülleri'ne ilişkin AA Analiz Editörü Zeliha Eliaçık'ın sorularını yanıtladı. “Avro-Amerikan entelijansiyası”
Alatlı, Nobel ödülüne ilişkin sorulara verdiği cevaplarda yaptığı değerlendirmeler şöyle:
Nobel Edebiyat Ödülleri, Avro-Amerikan entelijansiyasının dünyanın bütünü için idealize ettiği liberal ideolojiyi idame ve himaye etmeyi hedefler. Onurlandırılan kişinin, ödülün verildiği tarihte kabul gören egemen siyasi doğruların iyi bir temsilcisi olduğunu söyler. "Liberal" derken Anglo-Amerikan gelenekteki "sol liberal" bağlamı kastettiğimi hatırlatayım. Bu çerçevede "Batılı sol liberal değerlere", dilerseniz "kültür"e bağlı olan yazarları onurlandırır. Daha çok yazabilsinler diye maddi destek sağlar. Teslime Nesrin'e neden Nobel verildi?
Nobel ile ödüllendirilebilmek için belirli kodlara sadık kalmanız gerekir. Niye Giritli Nikos Kazancakis, Nobel alamamıştır da mesela Bangladeşli Teslime Nesrin almıştır? Çünkü Teslime Nesrin tam da siyasi konjonktüre uygun bir roman yazmıştır ama Zorba'nın yazarı mütedeyyin muhaliftir. Kodlara teslim olmayan bir diğer yazarın da Yaşar Kemal olduğunu hatırlatayım. “Edebiyatta on tanesini ancak sayarsınız”
Markalaşıp markalaşmadıkları da tartışılır. Nitekim, Nobel ihdas edildiğinden bu yana edebiyat ödülünü alan 118 yazardan on tanesinin adını ancak sayarsınız. O yazarlar da ana akım Batı medyasının siyasi nedenlerle gündemde tuttuğu, övdüğü, yerdiği ya da unuttuğu yazarlardır. Kullanışlı olan veya olmayan yazar
Diyeceğim o ki iyi veya kötü yazar yoktur, siyaseten kullanışlı olan veya olmayan yazar vardır. Düşünün ki Müslüman Teslime Nesrin'e ödül veren Fransa Devlet Bakanı Rama Yade, “Bugün sizi Hugo‘nun, Zola'nın, De Gaule'ün, Simone de Beauvoir'ın, Cesaire'ın Fransası bağrına basıyor.” demekten çekinmemişti. Vurguladığı kendi ülkesinin değerleridir; Müslüman Bangladeş'in dili, kültürü, sanatı, değerleri değil.
Şeffaflık ve tarafsızlıkBatılılaştırmacılar, Nobel ödüllerini "nişan-ı zişan" gibi takındıkları sürece yetersiz. Kraliyet Bilimler Akademisi mensuplarının Venezuela yerlilerine mesela rikkatle yanaşacaklarını düşünebiliyor musunuz? Ya da Libya Bedevilerine? Sosyal bilimlerdeki ödüller neden tartışmalı?
Dil, efendim. Lisan. Fen bilimlerinin dili matematiktir, Türk Aziz Sancar ile Alman Benjamin List aynı dili konuşurlar. Oysa sosyal bilimler hele de edebiyat anadille kaimdir. Çeviri yontar, torna nüansları ortadan kaldırır, tekdüze hükme indirger. Sonuç her zaman tartışmalı olacaktır. Kur'an-ı Kerim meallerinden pay biçin. "Beyaz adam" hakimiyeti
Parayı veren düdüğü çalar. Bence Avrupa merkezli olmamasını beklemek abestir. Nobel Ekonomi Ödülleri'ni mesela İsveç Merkez Bankası Sveriges Riksbank'ın fonladığını bilir miydiniz? Böyle bir düzende mesela Marksist bir iktisatçının veya Müslüman iktisat kuramcısının şansı olabilir mi? Neden olsun? "Cinsiyetçi" eleştirisi
"Cinsiyetçi" eleştirisi de bir garip. Avro-Amerikan toplumu kadına bir rol biçiyor, bu rolün dünyanın tüm diğer kültürleri tarafından nihai doğru gibi kabulünü istiyor. Kesenin ağızını açıyor, müthiş bir promosyon faaliyetine giriyor, hepsi bu. Garip olan (ve hüzün veren) dışarıda kalanların ağlanmasıdır derim. İdeolojik tahakküm
Elbette. Nobel, öğrencilerin gerekirse torpille geçirilebilecekleri bir sınav değil. Gerek de yok. Ürün siyaseten kullanışlı olduğu, promosyon malzemesi işlevi gördüğü sürece yazarının dünyanın hangi bucağında yetiştiğiyle niye uğraşsınlar? Unutmayın ki insan Kamçatkalı bir “Batılı” da olabilir, Ugandalı Batılı da Bağdatlı bir Batılı da. Belirttiğim gibi mesele, İsveçli dostlarımızın dünyanın bütünü için idealize ettikleri ideolojinin benimsenip benimsenmeme meselesidir.
