AHMED SALİH - TİMETURK ÖZEL
Ankara'nın Balgat semtinde 1957 yılında kurulan ve 1985'e kadar faaliyet gösteren Amerikan Okulu, gazeteci Ahmet Köprülü'nün kaleme aldığı Trojans / Ankara'da ABD Ajan Okulu adlı kitapla gündeme taşındı. Hayat Yayınları'nın “Deşifre X Kitaplar” serisinin ikinci eseri olan Trojans, 68 yıllık saklı geçmişi, binlerce sayfa doküman, fotoğraf, isim ve tanıklıkla deşifre ediyor.
Deneyimli gazeteci Ahmet Köprülü'nün yazdığı, bir başka tecrübeli gazeteci Kamuran Akkuş'un editörlüğünü yaptığı “Trojans / Ankara'da ABD Ajan Okulu” adlı kitap, Hayat Yayınları'nın “Deşifre X Kitaplar” serisinde yerini aldı. 184 sayfalık eser, yalnızca bir okulun tarihini değil, Türkiye-ABD ilişkilerinin karanlık köşelerini, istihbarat oyunlarını ve kültürel etki projelerini belgeler, fotoğraflar ve tanıklıklarla deşifre ediyor.
Beyaz Chevrolet'den başlayan nefes kesen gazetecilik araştırması
Kitabın hikâyesi, 2006 yılında Ankara'nın Tandoğan semtinde bir galeride sergilenen 1952 model beyaz bir Chevrolet ile başladı. Köprülü, aracın sahibi kim diye şahadetnameyi incelerken Jack E. Daseler adında bir Amerikalı askeri görevliye ulaştı. Daseler, 1957'de Ankara Balgat'taki TUSLOG DET-30 üssünde kurulan Ankara American High School (AHS)'in ilk müdürüydü.
TUSLOG (ABD Lojistik Grubu Müfreze 30) Komutanlığı tarafından Ankara Emniyet Müdürlüğü Trafik Şubesi'ne gönderilen ve askeri yazışma kurallarını zorlayan “emir” tarzındaki belgede, Amerikan Yardım Heyeti görevlisi Daseler'in aracına Ankara plakası verilmesi “rica” ediliyordu.
Köprülü, JUSMMAT görevlisinin izini sürerken, tesadüfen Balgat'taki Amerikan Okulu'nda (Truva Atları olarak da adlandırılan “Trojans”) 1958–1980 yılları arasında kendi iç bünyelerinde yayınlanan okul yıllıklarına ulaştı.
“Trojans”: Truva Atları Ankara'da
1957-1958 öğretim yılında okul, kendi iç bünyesinde “Trojans yılı” ilan edildi. Öğrenciler “Truva Atları” olarak adlandırıldı. Yıllıklarında “Trojans High School” ifadesi geçiyordu. Köprülü, bu ismin rastgele bir tercih olmadığını, aksine ABD'nin Türkiye'deki stratejik varlığının bir metaforu olduğunu savunuyor.
“Bu okul, sadece Amerikalı çocuklara eğitim vermekle kalmadı. Aynı zamanda ABD'nin Türkiye ve Orta Doğu'da yürütülen politik, istihbarat ve psikolojik operasyonlarının merkezi haline geldi” diyor Köprülü.
TUSLOG, JUSMMAT, CENTO: Gizli Ağın Parçaları
Kitapta, okulun TUSLOG (ABD Lojistik Grubu), JUSMMAT (ABD Askerî Yardım Heyeti) ve CENTO (Bağdat Paktı) ile yakın ilişkisi detaylarıyla ortaya konuyor. Bu yapılar aracılığıyla okul, yalnızca bir eğitim kurumu değil, aynı zamanda istihbarat toplama, kültürel etki kurma ve siyasi yönlendirme merkezi işlevi gördü.
JUSMMAT, Türkiye'deki ABD askerî varlığının resmi ismiydi.
TUSLOG, ABD'nin Türkiye'deki lojistik ve haberleşme ağını yönetiyordu.
CENTO, ABD'nin SSCB'yi kuşatma stratejisinin bir parçasıydı.
Köprülü'ye göre, bu okul, bu yapıların Ankara'daki “Kale” adı verilen stratejik üssüydü.
CIA, darbeler ve gizli bağlantılar
Kitap, okulun yöneticileri arasında CIA ajanları, darbeci generaller, Mason ve Metodist Kilisesi bağlantılı isimlerin bulunduğunu belgelerle ortaya koyuyor.
Elisabeth McNeill, JUSMMAT görevlisiydi. Aşk acısıyla Türkiye'ye gelen bu kadın, CIA için çalıştığı iddia ediliyor. Kitapta, McNeill'in Türkiye'de ABD üslerinin kurulmasına yönelik stratejik bir rol oynadığı aktarılıyor.
Albay Kamil Homriş, okulun Türk yöneticilerinden biriydi. Emekli olduktan sonra Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi'nde Fransızca öğretmenliği yaptı. Öğrencileri arasında Abdullah Öcalan da vardı. Kitapta, Homriş'in AHS ile bağlantısı sorgulanıyor.
General A. Mead, JUSMMAT'ın üst düzey isimlerinden biriydi. CENTO'nun perde arkasında etkili olduğu belirtiliyor.
Bush'un gizemli Ankara ziyareti
2004'te İstanbul'da NATO Zirvesi'ne katılan dönemin ABD Başkanı George W. Bush, “İlk kez Türkiye'ye geliyorum” dedi. Ancak Trojans kitabında yer alan belgeler ve fotoğraflar, Bush'un Türkiye'ye ilk ziyaretini 1978'de, henüz bir yıllık eşi Laura Bush ile birlikte gerçekleştirdiğini gösteriyor.
“Küçük Amerika” ve kültürel dönüşüm
Gizemli okul ve diğer ABD unsurları, başkentin yaşam ve şehircilik kültürüne de damga vuracaktı. Ankara'da fast food restoranlar, otomobil kültürü ve yılbaşı balolarıyla birlikte Amerikan tarzı yaşamın yaygınlaştığı yıllardı. 1950'lerden itibaren Ankara'nın Balgat, Yenimahalle ve Kavaklıdere semtleri, ABD'nin stratejik planları doğrultusunda “Küçük Amerika” görüntüsüne büründürüldü. Missouri Lokantası, Washington Restoranı gibi mekanlar, Ankara'da bir “Amerikan rüyası” yaratmak için kullanıldı.
AHS öğrencileri, Barış Gönüllüleri aracılığıyla Anadolu'yu gezerek “din ve mezhep haritası” çıkardı.
Okul, halkla ilişkiler faaliyetleriyle Türk toplumu üzerinde etki kurmaya çalıştı.
1960 darbesinden sonra, okulun yönetimi daha da güçlendi.
Lenin'in fotoğrafı ve antikomünizm çelişkisi
Kitapta çarpıcı bir detay daha var: Soğuk Savaş'ın zirvesinde, antikomünizm propagandasının en yoğun olduğu dönemde, AHS öğrencilerinin odalarının duvarlarına Lenin'in fotoğrafı asılması ve bu fotoğrafların okul yıllıklarında yayınlanabilmesi.
Köprülü, bunun, okulun “özgür düşünce” maskesi altında aslında kontrollü bir ortam sunduğunu, ama aynı zamanda ABD'nin Türkiye'deki stratejik hedeflerinin ne kadar esnek yorumlandığını gösterdiğini belirtiyor.
Ahmet Köprülü kimdir?
1966'da Karaman'da doğan Köprülü, Hacettepe Üniversitesi Kimya Bölümü'nde okumaya başladı, ancak gazeteciliğe yöneldi. Uzun yıllar Hürriyet, Sabah, Milliyet, Akşam gibi gazetelerde polis-adliye muhabiri olarak çalıştı. 1992'de Çetin Emeç Genç Gazeteciler Yarışması birinciliği ve 2006'da Çağdaş Gazeteciler Derneği Kent Haber Ödülü kazandı.
1966 Karaman-Ermenek doğumlu Ahmet Köprülü, uzun yıllar Hürriyet, Sabah, Milliyet ve Akşam gibi gazetelerde polis ve adliye muhabirliği yaptı. 1992'de Çetin Emeç Genç Gazeteciler Yarışması birinciliği ve 2006'da Çağdaş Gazeteciler Derneği Kent Haber Ödülü'ne layık görüldü. Evli ve üç çocuk babası olan Köprülü, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi mezunu.
25 soruda Trojans-Ankara'da ABD Ajan Okulu
Ankara Tandoğan'daki galeride sergilenen 1952 model beyaz Chevrolet'in ardında hangi gizem yatıyor?
Amerikan Okulu, Ankara Trafik Müdürlüğü'ne nasıl resmi bir “rica-emir” yazısı iletebildi?
Kurucu müdür Jack E. Daseler'in arkasında hangi izler ve sırlar kaldı? Arabası ve yıllıklar neyi açığa çıkarıyor?
1956'da ABD Avrupa Hava Kuvvetleri, Ankara'daki Amerikalı çocukların eğitim sorumluluğunu neden üstlendi?
Balgat'taki TUSLOG DET-30 üssünde açılan AHS okulu hangi destekle faaliyete geçti ve ilk öğrencilerini nasıl tanımladı?
Adana İncirlik Üssü, kimlerin emriyle ve hangi yöntemle kuruldu? JAMMAT ve JUSMMAT'ın Türkiye'deki işlevleri neydi?
Amerikan Okulu ile bu askeri yapı arasındaki ilişki nasıldı?
1964'te Johnson Mektubu ile Kıbrıs müdahalesini engelleyen diplomat kimdi ve okul içindeki rolü neydi?
Türklerin Amerikan kültürüne yakınlaşmasını hedefleyen büyükelçi kimdi ve bu, Soğuk Savaş'ta hangi jeopolitik önemi taşıyordu?
25 Temmuz 1975'te Türkiye'deki 21 Amerikan üssünün kapatılması, iki ülke ilişkilerini nasıl etkiledi?
Amerikan okulları yalnızca eğitim merkezi miydi, yoksa gizli bir istihbarat üssü de miydi?
CIA'nın Ankara'daki ilk kadın ajanı kimdi ve Türkiye'deki faaliyetleri hangi yöntemlerle yürütüldü?
Okul yöneticilerinin CENTO ve TUSLOG ile bağlantıları, askeri lojistik ve istihbarat ağına dair hangi ipuçlarını veriyor?
Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) ne zaman başladı ve AHS ile ilişkisi neydi?
Almanya'yı bombalayan general, CIA ajanları ve darbeci generallerin okul yönetiminde yer alması, okulun niteliği tartışmasını nasıl etkiliyor?
1950'lerde Ankara'nın “küçük Amerika” görünümü kazanmasında okul nasıl bir rol üstlendi?
Missouri Lokantası ve Washington Restoranı gibi mekanlar, dönemin Ankara'sında hangi Amerikan kültürü imajını yarattı?
AHS öğrencileri neden “Trojans” olarak adlandırıldı ve bu metafor ABD'nin Türkiye'deki stratejik varlığı için ne ifade ediyor?
1950'lerde Amerikan tarzı sosyal yaşamın oluşmasında okulun etkisi neydi; yılbaşı baloları, fast food ve otomobiller nasıl bir kültürel dönüşüm sağladı?
Esrarengiz Albay Kamil Homriş'in okul içindeki görevi neydi?
Teröristbaşı Öcalan'ın Tapu ve Kadastro Lisesi'ndeki Fransızca öğretmeni olan gizemli albay kimdi ve okulla bağlantısı neydi?
Latin Amerika sonrası Türkiye'deki antikomünizm sürecini başlatan Büyükelçi Warren ile okul arasında nasıl bir ilişki vardı?
CENTO'nun perde arkasındaki JUSMMAT Generali A. Mead'in rolü neydi ve Türk-Amerikan ilişkilerine etkisi nasıldı?
İnönü'nün damadı Metin Toker neden Amerikan okuluna geldi?
AHS yıllıklarında gizlenen sırlar, Türkiye-ABD ilişkilerinde hangi görünmeyen mekanizmaları ortaya çıkarıyor?
Yorum Yap