Sultan II. Abdülhamit'in iradesi gereği Osmanlı vilâyetlerinde bir çok saat kulesi inşa edilmiştir. İzmir'de yapılan çeşmeli saat kulesi ise gerek mimarîsi gerekse yapımında izlenen yöntem ve inşa sürecinde yaşanan gelişmelerle farklı bir hikayeye sahip.
İkinci Abdülhamit'in tahta çıkışının anısına yapıldı
İzmir'in sembolü Saat Kulesi, II. Abdülhamid'in tahta çıkışının 25'inci yıldönümü kutlamaları dahilinde 1901 yılında inşa edilmiştir. İzmir Valisi Kıbrıslı Kâmil Paşa, oğlu Bahriye Mirlivası Said Paşa ve Belediye Reisi Eşref Paşa'dan oluşan bir komisyon tarafından yaptırılmıştır. 25 metre yüksekliğinde, dört katlı ve sekizgen planlıdır. Yapıda kullanılan Kuzey Afrika'ya özgü sütun başlıkları, at nalı kemerler ve yapının cephelerinin hiç boşluk bırakılmayacak şekilde doldurulması, kökeni Kuzey Afrika ve Endülüs'teki yapılarda bulunabilecek olan bir mimari anlayışa sahip olduğunu gösteren oryantalist üsluba işaret eder.
Saati II. Wilhelm hediye etmiş
Kulenin saati Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından hediye edilmiştir. Mimarlığını İzmirli mimar olan Fransız asıllı Raymond Charles Pere'nin üstlendiği Saat Kulesi'nin inşaatında kullanılan yeşil ve kırmızı mozaikler Efes'ten, esas bünyeyi oluşturan taşlar ise Sarayköy'den getirilmiştir.
Neden 25 musluk var?
Mimar Pere'nin, saat kulesi ile aynı tarihte inşa ettiği ve Sultan'ın 25'inci yılını simgelemesi sebebiyle 25 musluklu olarak tasarladığı sekizgen havuz bünyesinde bulunduğu İzmir Sarı Kışla ile birlikte günümüze ulaşamamıştır.
Mermerleri Soma'dan
Somaki mermer sütunlara sahip Saat Kulesi, 1928 ve 1974 yıllarında meydana gelen şiddetli depremlerde hasar görmüştür. 1974 yılındaki 5,2 şiddetinde olan depremde kulenin saati depremin olduğu saat 02.04'te durmuştur. İki yıl içinde kule tekrar onarılmış ve saati günümüze kadar çalışır hale gelmiştir.
Ne kadara maloldu?
İzmir Belediyesi'nin resmi kayıtlarında yer alan bilgiye göre, İnşâât için seçilen taşların metreküpü 190 Osmanlı kuruşuna mâl olacaktır. Saat kulesinin inşasında gerekli malzemelerden önemli bir kısmını da mermerler oluşturmaktaydı. İnşâât komisyonu mermerler için de çalışma yapmış ve mermer müteahhitlerinden eksiltme usulü teklif alarak ve mermerlerin metreküpü için 100 Franktan anlaşma sağlanmıştır. Süslemesi oldukça yoğun olan bina için koyu yeşil ve vişne renginde mermerlere de ihtiyaç duyulmaktaydı, bu yüzden renkli mermerler için Marsilya'ya sipariş verilmiş, yirmi tanesi yeşil, yirmi tanesi vişne renginde olmak üzere kırk adet mermer 17 Haziran 1901 tarihinde İzmir'e gelebilmiştir.
Bütün masraflar kendisine ait olmak üzere 1700 Osmanlı Lirası karşılığında, projenin müellifi Mühendis Mösyö Raymond Pere'ye ihale edildi.
Saat kulesine kimler para verdi:
Kısa denecek bir zaman dilimi içinde İzmir ahalisi 1500 lira yardım yapacaklarına dair kayıtlarını yaptırmışlar ve bu meblağın 1052 lirası tahsil edilerek, Osmanlı Bankası İzmir şubesine yatırılmıştır. İzmir basını ise yardım kampanyasına katılan kişilerin isimlerini ve verdikleri meblağı art arda –her halde katkısı belirli bir rakamın üzerinde olanları- yayımlamıştır. Basında tespit edilebilen isimler ve meblağları ise şöyle:
Vali Mehmet Kamil Paşa 50 Osmanlı Lirası
Abdülkadir Paşa 50 Osmanlı Lirası
Matyos Efendi 50 Osmanlı Lirası
Tüccar İstefan Efendi 50 Osmanlı Lirası
Tüccar Arabyan Karabet Efendi 50 Osmanlı Lirası
Hakim Emin Efendi 20 Osmanlı Lirası
Belediye Reisi Eşref Paşa 20 Osmanlı Lirası
Yemişci Tahir Efendi 20 Osmanlı Lirası
Evliyazade Refik Bey 20 Osmanlı Lirası
Caferizade Şamlı Sait Efendi 20 Osmanlı Lirası
Tüccar Sarrafim Efendi 15 Osmanlı Lirası
Tüccar Atıf Efendi 15 Osmanlı Lirası
Pirinççi Fehmi Efendi 10 Osmanlı Lirası
Şemi Bey 05 Osmanlı Lirası
Tevfik Nevzat Bey 05 Osmanlı Lirası
Tüccar Simon Simonaki Efendi 05 Osmanlı Lirası
