Sosyal güvenlik; herhangi bir sosyal risk yüzünden geliri veya kazancı azalmış kişilerin, başkalarının yardımına gerek kalmaksızın, yaşama ve geçinme ihtiyaçlarını karşılayan bir sistemler bütünüdür. Bu kapsamda sosyal güvenlik, vatandaşlara hayatları boyunca sağlık hizmeti vermeyi, asgari bir gelir düzeyi sağlamayı ve kişileri mesleki, fizyolojik, sosyo-ekonomik risklere karşı korumayı ve bu risklerden doğan zararları gidermeyi amaçlayan bir sistemdir. Bu sistem devlet tarafından kurulur ve yönetilir.
Kayıt dışılığa yasal takip
Başka bir deyişle sosyal güvenlik, toplumun zor durumda olan bireylerine yardım edilmesini daha iyi durumda olan kişilerin vicdanına veya yardımına bırakmayarak, toplumsal dayanışmayı kurumsal ve düzenli işler hale getirmekte ve devlette bu sistemi tüm ülke vatandaşlarına bir hak olarak sunmaktadır. Bu itibarla sosyal güvenlik her bir birey için azami ölçüde önem taşımaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) da "sosyal güvenlik ve "çalışma hakkı" hususlarına dair düzenleme yaparken kayıtdışı çalışmaya yönelik olarak da hem bilgi veriyor hem de rehberlik görevi görüyor.
İşte ülkemizde yasal çerçevede kayıtdışılığa dair düzenlemeler hakkında sıkça sorulan sorulardan bazılarının cevapları?
Sigortalılık ve pirimlerinizi sorgulayın
Çalışanların, sigorta primlerinin işverenler tarafından bildirilip bildirilmediğini öğrenebilecekleri birçok yol bulunmaktadır.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İletişim Merkezi “ALO 170” i 7 gün 24 saat arayabilirler.
Çalışanlar hizmetlerinin bildirilip bildirilmediğini www.turkiye.gov.tr adresinde yer alan Sosyal Güvenlik Kurumu hizmetlerinden “4A Hizmet Dökümü” bölümünden görebilirler.
Çalışanlar kendilerine en yakın sosyal güvenlik il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine başvurarak kayıt dışı çalıştırılıp çalıştırılmadıklarını öğrenebilirler.
Sigortasızlık halinde neler yapılabilir?
Çalışanlar, ihbar ve şikâyetlerini Sosyal Güvenlik Kurumu'na çeşitli yollarla iletebilirler:
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İletişim Merkezi “ALO 170” i arayabilirler.Kendilerine yakın Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik Merkezine şikâyetlerini iletebilirler.
Yine her türlü istek, şikâyet, ihbar, görüş ve önerilerini CİMER yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden yapabilirler.Bu yollarla yapılan ihbar kaydı esnasında kimlik bilgilerinin alınması gerekmektedir ve bu bilgiler işverenler veya üçüncü kişilerle kesinlikle paylaşılmaz.Şikâyetleriniz işleme alındıktan sonra Sosyal Güvenlik Kurumu Denetim Elemanları tarafından gerekli denetim ve incelemeler kısa sürede yapılır.
Hangi hakyları kaybettiğinizin farkında mısınız?
Kayıt dışı işçi çalıştıran işveren de çeşitli yaptırımlarla karşılaşmaktadırlar.
İşyerinde yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı mesuliyet doğar. Ciddi anlamda idari ve adli yaptırımlarla karşılaşabilir.
Haksız rekabete neden olur ve piyasa dengesinin bozulmasına zemin hazırlar.
Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan mali teşvikler ile hibeler, krediler ve vergi avantajlarından faydalanamaz.Kayıt dışı çalışmanın tespiti halinde yüklü miktarda idari para cezaları ile karşılaşır.
Hangi cezalar veriliyor?
Kayıt dışı işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere, verilmesi gereken belgelere göre çeşitli idari para cezaları uygulanır. Cezalar işverenden işverene ve belgeye göre çeşitlilik gösterir. Örneğin bir yıl bir işçiyi kayıt dışı çalıştırıldığının denetim sonucu anlaşılması halinde idari yaptırımı 14 asgari ücrete kadar para cezasıdır. Ayrıca bu işyerleri bir ay boyunca herhangi bir teşvikten de yararlanamamaktadırlar.
Meslek kodu neyi amaçlıyor?
Ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışılığın bir başka türüdür. Bunu önlemek için “meslek kodu” uygulamasına geçilmiştir. Meslek kodu; işverenlerin çalıştırdıkları sigortalıların fiilen yaptıkları mesleklerinin, “Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması” kodlarına uygun olarak Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirmesi uygulamasıdır. Bu uygulamayla “meslek-ücret” ilişkisi kurularak kişilerin ücretlerinin kontrol edilmesi amaçlanmıştır.
