Çalışanların ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamadığı gibi ücret kesme cezası da uygulanamaz. Aynı değerde bir iş nedeniyle kadın ve erkeğe farklı ücret verilemez. Ücretin dörtte birinden fazla haczedilemez, nafaka borçları dışında ücret başkasına devredilemez. Ücrette kesinti bir ayda 2 günden fazla olamaz. Ücreti zamanında ödenmeyen çalışan faizini isteyebilir. Çalışanlara ücret kesme cezası verilemez. Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıl olup, ücreti zamanında ödenmeyen çalışan faiz isteyebilir.
Sabah Gazetesi'inde yer alan habere göre; hem çalışan hem de işverenlerin ücret ödemesi konusunda hak ve sorumlulukları başta olmak üzere merak edilen soruların yanıtları şöyle:
1- Çalışanlara dolar, bono, kupon, senet ile ödeme yapılabilir mi?
İşçilere dolar ile ödeme yapılamaz. İş Kanunu'na göre ücret, prim, ikramiye Türk parası ile işyerinde, özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Bu nitelikteki ödemeler yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme yapılabilir.
İşçiye ücret ödemesi kupon, yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde yapılamaz.
2- İşverenin 2 ay boyunca ücret ödememesi yasal mıdır?
İşverenin 2 ay boyunca ücret ödememesi yasal değildir. Yasada işçiye ücretin en geç ayda bir ödeneceği ve iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresinin 1 haftaya kadar indirilebileceği belirtiliyor.
3-Ücret alacaklarında zaman aşımı süresi var mıdır?
İş Kanunu'nda ücret alacaklarının 5 yıllık zaman aşımına tabi olduğu belirtiliyor.
4- Sekiz işçi çalıştıran işveren ücretleri banka kanalıyla ödeme yükümlülüğüne tabii midir?
Evet, işveren ücretleri banka kanalıyla ödeme yükümlülüğüne tabiidir. En az 5 işçisi olan işverenlerin, çalıştırdıkları işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemeyi bankalar aracılığıyla yapmakla yükümlü oldukları belirtiliyor.
5-İşçi ücretlerinin ne kadarlık tutarı bankaya yatırılmalıdır?
İşverenler ile üçüncü kişilerin, Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının en az 5 olması hâlinde, çalıştırdıkları işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanunî kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlü bulunuyor.
6-Ücreti ödenmeyen işçi iş görmekten kaçınabilir mi?
Yasaya göre ödenme gününden itibaren 20 gün içinde mücbir bir neden dışında ücreti ödenmeyen işçinin iş görmekten kaçınabilir. Ödenmeyen ücretlere mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır.
7-Ücreti zamanında ödenmediği için iş görmekten kaçınan işçinin iş sözleşmesi feshedilir mi?
Ücreti zamanında ödenmediği için iş görmekten kaçınan işçinin bu nedenle, iş sözleşmesi feshedilemez, işçinin yerine yeni işçi alınamaz ve yapılan işler başkasına yaptırılamaz.
8- Ücretin ne kadarı haczedilebilir veya başkasına devir temlik edilebilir?
Çalışanın aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlasının haczedilemeyeceği veya başkasına devir ve temlik olunamayacağı (nafaka borçları hariç) belirtiliyor.
9- Ücret bordrosu düzenleyen işverenin ücret hesap pusulası da düzenleme yükümlülüğü var mıdır?
İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorunda.
10-İşveren işçinin ücretinden indirim yapabilir mi?
Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da İş Kanunu hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz.
11- İşverenin işçiden 3 gündelik kadar ücret kesinti yapması yasaya uygun mudur?
İşverenin işçiden 3 gündelik kadar ücret kesinti yapması yasaya uygun değildir. İşçi ücretlerinden yapılabilecek kesintilerin 1 ayda 2 gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin 2 günlük kazancından fazla olamayacağı belirtiliyor.
12-Genel çalışma süresinin 45 saat olarak belirlendiği bir işyerinde, haftada 44 saat çalışma yaptıran işveren fazla çalışma ücreti ödemeli midir?
İş Kanunu'na göre fazla çalışma, haftalık 45 saati aşan çalışmaları ifade ediyor. Denkleştirme esasının uygulandığı haller dışında haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma kapsamında değerlendiriliyor. Dolayısıyla 44 saatlik çalışma için işverenin fazla çalışma ücreti ödeme yükümlülüğü bulunmuyor.
13-Haftada 3 saat fazla çalışma yaptırılan işçiye, ücreti nasıl ödenmelidir?
İş Kanunu'na göre haftalık çalışma süresinin 45 saat olarak belirlendiği işlerde, her 1 saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal saatlik çalışma ücretinin yüzde 50 yükseltilmesi suretiyle tespit edilir.
14-Genel tatil günlerinde çalışanların ücretleri nasıl ödenir?
İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.
15- Sözleşmede haftalık 40 saat çalışacağı belirtilen bir işçi, işveren tarafından haftada 44 saat çalıştırılıyor ise ücreti ne kadar zamlı ödenmelidir?
Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda, ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmadır. Fazla sürelerle çalışmada, her 1 saat fazla çalışma için verilecek ücret normal saatlik çalışma ücretinin yüzde 25 yükseltilmesi suretiyle belirlenir. Söz konusu durumda 4 saat için zamlı ücret ödenir.
16- Haftada 5 saat fazla çalışma yapan bir işçinin ücret yerine izin alması mümkün müdür?
İşçinin zamlı ücret yerine izin kullanması mümkündür. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışmada, işçi isterse zamlı ücret yerine fazla çalıştığı her saat karşılığı 1 saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. Söz konusu durumda toplam 7,5 saat serbest zaman iş saatleri içinde kullanılabilir.
17-İşçinin hak ettiği fazla çalışma ya da fazla sürelerle çalışma nedeniyle serbest zamanı ne kadar sürede kullandırılmalıdır?
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma karşılığında işçinin serbest zaman kullanacak olması halinde söz konusu hak 6 aylık süre zarfında çalışma süresi içinde ve ücrette kesinti yapılmadan kullandırılmalı.
18-Geçici iş ilişkisinde ücret ödeme yükümlülüğü kime ait?
Geçici iş ilişkisinde de işverenin, ücreti ödeme yükümlülüğü devam eder. Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, işçinin kendisinde çalıştığı sürede ödenmeyen ücretinden, sosyal sigorta primlerinden işveren ile birlikte sorumlu bulunuyor.
19-Hafta tatili ücretine ne zaman hak kazanılır?
İşyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63'üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme veriliyor.
20-İşveren işçiye hangi durumlarda ücret kesme cezası verebilir ve bunun yasal üst sınırı nedir?
İşveren toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası uygulayamaz. İşçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin işçiye derhal sebepleriyle beraber bildirilmesi zorunluluğu bulunuyor.
Kaynak: Sabah Gazetesi
