Kripto paralar son dönem hayatımıza giren ve finans piyasalarını, tabiri caizse, ters köşe yapan bir konuma yükseldi. Öyle ki bu sisteme ulusal ve uluslararası piyasalar ayak uydurmak durumunda kalırken iç mevzuatlar da yeniden düzenlenmek durumuyla karşı karşıya kaldılar.
Finans piyasası uzmanlarının değerlendirmesine göre; Bu süreçte dijital paralar özelinde kripto paralar da finansal sisteme angaje olurken psikolojik boyutu insani reflekslere yön vermeye başladı. Bu insanlar finans piyasalarında oldukları için de süreci yakından takip etme durumunda kaldılar. Kripto paralar, para değişim işlemlerinin merkezi otorite yerine farklı birçok kullanıcı arasında dağıtılmış şekilde gerçekleştirilmesi prensibine dayanmaktadır. Bu nedenle devletler tarafından yönetilen alışılagelmiş para birimlerine göre insan psikolojisinden daha fazla etkilenebilmektedir.
Güvenilir olup olamama
İnsan psikolojisi ile olan bu yakın ilişki, kripto paralara atfedilen hızlı değişiklik gösterme, dışarıdan gelen etkilere açık olma ve kimi zaman ‘güvenilmez' olma gibi özellikleri de kısmen açıklamaktadır. Bu yeni para biriminin arkasında, değişimleri tamponlama görevini sahiplenen bir devlet mekanizmasının olmaması, fiyatın kullanıcıların hareketleriyle hızla değişiklik göstermesine neden olmaktadır. Son zamanlarda büyük yatırımcıların sosyal medya hesaplarından yaptıkları küçük paylaşımların kripto para kurlarında yarattığı dalgalanmalar da bu etkilerin büyüklüğüne dikkat çekmektedir.
Dr. Genco Fas ve Dr. Egehan Salepci'nin "Kripto Para Psikoloji" isimli çalışmasında şunlara dikkat çekiliyor: Kripto paranın popüler olmasında sosyal medyanın da büyük bir etkisi olduğu görülmüştür. Ancak bu etkiler bazı yanlış anlaşılma ve manipülasyonlara da açıktır. Örneğin çeşitli sosyal medya platformlarında genç yaşta kripto para sayesinde para kazanan insanların ya da küçük yatırımlarla büyük kazanımlar sağlayan ailelerin hikayelerine rastlayabiliriz. Böyle hikayeler konu ile ilgilenenlerin ilgisini çekmekte ve bu yönde yatırım yapmak için harekete geçmelerine yardımcı olmaktadır.
Kişisel gelir hikayelerinin tesiri
Ancak aslında bu gördüğümüz hikayeler İngilizce'de ‘survivorship bias' olarak adlandırılan bir yanılgıyı da içermektedir. Bizim gördüğümüz sadece başarılı insanların hikayeleridir. Çünkü başarısız insanların hikayelerine bu platformlarda yer verilmemektedir. Yani kripto para ile gelir elde eden kişilerin hikayeleri sıklıkla paylaşılmakta ve gündemde tutulmaktayken, bu sayıdan belki kat kat fazla olan ve zarara uğrayan insanlar kaybolup gitmektedir. Bu da sanki kripto paraya yatırım yapan herkes kazanıyormuş gibi bir algı oluşturmaktadır....
Kumar bağımlılığı hazzı gibi mi?
Çalışmada şu ayrıntılara vurgu yapılıyor: Kumar bağımlıları üzerinde yapılan çalışmalar, bu insanların en büyük hazzı oyunu kazandıklarında değil, oynadıkları oyunun sonucu belli olmadan hemen önce aldıklarını ortaya koymuştur. Oyunu kazanma beklentisi sırasında beyinde oluşan tepkimeler oyunun kazanıldığı an oluşan tepkimelerden daha yoğun yaşanmaktadır. Bu da ne kadar kazanırsa kazansın bir kumar bağımlısının oyuna devam etmesine neden olmaktadır. Benzer bir davranış borsaya yatırım yapanlarda da gözlenmiştir. Borsanın iniş ve çıkışlarını izleyen bir yatırımcıda oyunun sonucunu bekleyen bir kumar bağımlısına benzer tepkiler oluşabilmektedir.Bu da kontrolsüz bir şekilde borsada kaybetmeye yol açabilmektedir. Kripto para gibi iniş ve çıkışların çok olduğu bir alanda da buna benzer tepkilerin görülmesi çok da şaşırtıcı değildir.
Kripto paralar;artık kimsenin reddedemeyeceği şekilde hayatımıza dahil olmuş durumdadırlar.Biz de bu yeni kavramı ister sıradan bir yatırım aracı, isterse de geleceği tanımlayacak en büyük teknoloji olarak görelim, karar verme mekanizmalarımızın altında yatan süreçlerin daha çok farkında olmamız daha bilinçli kararlar almamıza yardım edecektir.
