Ekonomi bir ülkenin refah düzeyini belirlemek adına oldukça önemli başlıklardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Ekonomik düzeyin yeterli bir boyutta olması vatandaşların o denli kaliteli ve yüksek standartlı bir yaşam sürmelerine imkan sunmaktadır. Birazda bu nedenle ekonomi terimleri vatandaşlar arasında sıklıkla konusulan başlıklar arasına girmektedir. Bu terimlerden biri istihdamdır. Bu kelime her ne kadar anlamı pek bilinmese de sıklıkla araştırılan ekonomi terimleri arasında yer almaktadır. Peki istihdam nedir? İstihdam çeşitleri nelerdir? İstihdam oranı ne demektir ve nasıl hesaplanır? İşte istihdam hakkında merak edilen tüm soruların cevapları detayları ile beraber sizler için derlenmiştir.
İstihdam nedir?
İstihdam kelimesinin kökeni Arapçaya dayanmaktadır. Türkçeye doğrudan geçmiş olan istihdam
Kelimesinin anlamı ise herhangi bir insanın herhangi bir vazifede çalışması, çalıştırılması demektir. Genel anlamı bir bireyin bir işte çalıştırılması olarak bilinen bu kavramın ekonomik terim olarak anlamı ise iş alanı demektir. Bu noktada genel anlamından pek de uzaklaşmamıştır. Keza bir iş yerinde iş alanı var ise bu iş alanı için uygun olacak çalışanlara da ihtiyaç duyulmaktadır. Tam da bu nedenle istihdam kelimesinin, bir kişinin bir işte çalıştırılması anlamına gelmesi yadırganacak bir durum oluşturmamaktadır. Bu iki tanımı da göz önünde bulundurup daha genel bir anlam çıkartmamız gerekirse, istihdam kelimesinin anlamı bulunan mevcut iş alanlarının öngörülen ekonomik faaliyetler kapsamında devamlı bir şekilde yürütülmesidir.
Bu kavram hem özel kurumlarda hem de devlet kurumlarında sıklıkla karşılaştığımız terimlerden biridir. Kurumların resmiyetini arttırdığı görülen bu kavramın kullanımı yazılı iletişim üzerinden sıklıkla kullanılmaktadır. Yazılı kaynaklarda bu terimin kullanımı genel olarak istihdam etme veya istihdam edilme şekillerinde kullanılmaktadır. İstihdam etmek durumu ise çalışma niyeti olan bir kişiyi kadrolu olarak bir iş alanına yerleştirmek demektir. Kısacası atamak anlamında da kullanılan istihdam etmek tanımı genel olarak resmi devlet kurumlarında işe alım süreçlerinde kullanılmaktadır. Buna örnek vermemiz gerekiyorsa, bu yıl X okulunda 50 öğretmen istihdam etmektedir cümlesinde verilen bilgi 50 öğretmenin X okulunda çalışmaya başlayacağı anlamına gelmektedir. İstihdam kelimesinin eş anlamı işlendirme olarak da bilinmektedir. Halk arasında bu kelimenin yaygın kullanımı ise atama olarak belirlenmiştir. Genel de işe alma olarak da kullanılan bu kelimenin en yaygın kullanımı atama olarak bilinmektedir.
Bu noktada istihdam etmenin belirli kuralları da vardır. Kaldı ki, devlet veya özel olmak üzere hemen hemen her resmi kurumda özellikle yazı işlerinde kullanılan istihdam kelimesinin bir alt anlamı bulunmaktadır. Bu alt anlam ise, iş veren ve çalışan arasında uyulması gereken çalışma koşulları, ödeme kuralları, karşılıklı hak ve sorumlulukları belirleyen sözleşmeye de istihdam denir. Bu noktada istihdam kelimesinin, çalışma koşulları, sözlü ya da yazılı taahhüt ve ibrazlar, sözleşme kuralları, çalışma saatleri ve ödeme durumu gibi kavramları çağrıştırması oldukça doğaldır.
İstihdam türleri nelerdir?
Genel anlamı bir bireyin bir işte çalıştırılması olarak bilinen istihdam kelimesi ekonomik terim olarak anlamı ise iş alanı demektir. Bu noktada genel anlamından pek de uzaklaşmamıştır. Keza bir iş yerinde iş alanı var ise bu iş alanı için uygun olacak çalışanlara da ihtiyaç duyulmaktadır. Tam da bu nedenle istihdam kelimesinin, bir kişinin bir işte çalıştırılması anlamına gelmesi yadırganacak bir durum oluşturmamaktadır. Bu iki tanımı da göz önünde bulundurup daha genel bir anlam çıkartmamız gerekirse, istihdam kelimesinin anlamı bulunan mevcut iş alanlarının öngörülen ekonomik faaliyetler kapsamında devamlı bir şekilde yürütülmesidir.
İstihdam çeşitleri beş ana başlık altında incelenebilecek bir sınırlamaya indirgenebilmektedir. Bu noktada istihdam kelimesinin anlamının atama veya işlendirme olduğunu hatırlamakta fayda vardır. İstihdam çeşitlerinin başında tam süreli ya da daimi çalışan kişilerin olduğu grup gelmektedir. Bunun peşi sıra günlük çalışma planını takip eden çalışanlar gelmektedir. Bu çalışanlar gündelik iş durumuna göre çalışmakla beraber tam süreli çalışanlardan pek çok açıdan ayrılmaktadır. Daha sonrasında stajyerler ve kısmi zamanlı çalışanlar grubu gelmektedir. Taşeron firmaların sağladığı personeller bir başka grup olarak karşımıza çıkarken; aynı şekilde müteahhitlerin ya da taşeron firmaların istihdam ettikleri çalışanlar son grup olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu türlerin belirlenmesi istihdam etmek konusunda oldukça faydalı olmuştur. Bununla birlikte istihdam için asgari standartlar belirlemek de bir o kadar önemli bir durumdur. Kaldı ki, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından istihdam için asgari standartlar belirlenmiştir. Bu şartların insan doğasına ve insan hakları gözetilerek ortaya koyulduğu şüphesizdir. Peki bu şartlar nelerdir?
İstihdam için belirlenen asgari koşullar nelerdir?
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından istihdam için asgari standartlar belirlenmiştir. Bu şartların insan doğasına ve insan hakları gözetilerek ortaya koyulduğu şüphesizdir. Bu koşulların başında ödeme planı olarak bilinen maaş durumu gelmektedir. Bireylerin emeklerinin karşılığını alması oldukça önemli bir husustur, tam da bu nedenle asgari ücret şartı oldukça önemlidir. Bunun yanında eğer bireyler ek mesai denilen fazla çalışma durumundaysa bunun karşılığını da fazla mesai ücreti koşulu aracılığıyla haklarını almaktadırlar. Bunların yanı sıra istihdam standartların bir diğer önemli koşulları arasında çalışam süresi, mesai durumu yer almaktadır. Çalışam süresinin belirlenmesi ve insani olması oldukça önemlidir, çünkü bu mesai süresi aracılığıyla bireyler zorunlu mola sürelerine de sahip olmaktadırlar. Son olarak tahmin edersiniz ki, istihdam için belirlenen asgari koşullar arasında güvenlik konusununda yer almasıdır. Temel olarak dikkate alınması gerekilen istihdam standartları bu şekilde sıralanabilmektedir, işveren ve çalışan arasındaki anlaşmaya göre bu maddelere yenileri eklenebilmektedir.
İstihdam oranı nedir?
İstihdam kavramı hem özel kurumlarda hem de devlet kurumlarında sıklıkla karşılaştığımız terimlerden biridir. Kurumların resmiyetini arttırdığı görülen bu kavramın kullanımı yazılı iletişim üzerinden sıklıkla kullanılmaktadır. Yazılı kaynaklarda bu terimin kullanımı genel olarak istihdam etme veya istihdam edilme şekillerinde kullanılmaktadır. İstihdam etmek durumu ise çalışma niyeti olan bir kişiyi kadrolu olarak bir iş alanına yerleştirmek demektir. Kısacası atamak anlamında da kullanılan istihdam etmek tanımı genel olarak resmi devlet kurumlarında işe alım süreçlerinde kullanılmaktadır. İstihdam kelimesinin eş anlamı işlendirme olarak da bilinmektedir. Halk arasında bu kelimenin yaygın kullanımı ise atama olarak belirlenmiştir. Genel de işe alma olarak da kullanılan bu kelimenin en yaygın kullanımı atama olarak bilinmektedir.
İstihdam oranı kavramı ise istihdam edebilecek nüfusun yani ataması olacak kimselerin, genel nüfusa oranlanması demektir. Bunun bir başka söylemi ise, tüm aktif nüfus içerisinde çalışmaya elverişli imkanı olanların kaçının çalışmaya başladığı veya istihdam sağladığını gösteren orandır. Bu noktada şöyle bir örnek verebiliriz, eğer bir toplulukta istihdam oranının 0.50 olduğu söyleniyorsa, bu şunu ifade ediyordur: bahsedilen toplumda bulunan toplam iş gücünün ancak yüzde ellisi çalışmaktadır.
İstihdam oranı kısaca nasıl hesaplanmaktadır?
İstihdam oranını hesaplamak oldukça kolaydır. İstihdam oranının kuralı veya hesaplanışı, aktif çalışan kimselerin aktif varolan nüfusla kıyaslandıktan sonra 100 ile çarpılmasıyla bulunmaktadır. Basit bir hesaplamayala anlatmamız gerekirse, 100 milyon nüfusu olan bir ülkenin aktif nüfusu 50 milyon ise ve aktif çalışan nüfusu ise 20 milyon ise; bu ülkenin istihdam oranı (20/50)X100 hesaplamasının sonucunda bulunmaktadır.
