Dijital paranın kripto paraları da kapsayan daha geniş bir küme olduğu bir gerçek. Dijital para, elektronik paraların tümünü içermektedir tanım olarak.
Özellikle salgın döneminde geleneksel para birimlerinin değişkenliğine karşı gelişen güvensizlik, başta bitcoin olmak üzere kripto paraların değerinde ciddi bir artışa neden oldu. Bu eğilim de dijital paraları gündemine alan merkez bankalarının çalışmalarına hız vermesiyle sonuçlandı.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) dijital avro, Çin Merkez Bankası da dijital yuan projesine start verdi. Facebook, Google, Apple ve Amazon gibi dev teknoloji şirketleri de bu trendden geri kalmak istemedi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da devreye girdi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da konuyu gündeme aldığı yönünde sinyaller vermişti. Dijital paraların karakteristik özellikleri şöyle: Değeri ve diğer para birimlerine dönüştürülmesi fiziksel para gibidir. Farklı banka sistemleri arasında işletilebilir. 7 gün 24 saat çevrimiçi ve çevrimdışı her türlü işlemde kullanılabilirler. Paranın yaratılma ve dağıtım maliyeti çok düşüktür ya da sıfıra yakındır.
Dijital paranın konumu
Dijital para ile kripto para arasındaki ilk ve en önemli ayrım merkez konusu. Dijital paralar resmi sayılırlar yani yasal açıdan bildiğimiz geleneksel para formları gibi bir otorite tarafından yaratılırlar. Bu nedenle merkezi bir yapıları vardır, ağ içindeki alışverişler bir merkezde düzenlenir, tıpkı bir banka ya da devlet gibi.Merkez bankaları tarafından da piyasaya sunulur ve desteklenirler. Dijital parayla yapılacak işlemler, söz konusu otoritenin onayıyla gerçekleşir.
Kripto paranın konumu
Kripto para birimleri merkezi değildir ve düzenlemeler topluluğun çoğunluğu tarafından yapılır. Bitcoin, ethereum gibi kripto birimler kullanıcılar tarafından madencilik aracılığıyla yaratıldığından blokların oluşturulmasından ve doğrulanmasından sonra yeni paralar dolaşıma girmektedir. Ayrıca kripto para işlemlerinde bu topluluğun onayına ihtiyaç var. Bu nedenle de değeri piyasa tarafından belirleniyor. Kripto paraya dair tüm işlemler bir çeşit muhasebe defteri sayılan blockchain (blok zinciri) teknolojisiyle kaydedilmektedir. Olası bir teknik sorunda, size cevap verecek bir tüzel kişilik tarafından desteklenmemektedirler.
Hangi farklılıklar var?
Dijital paraların değerinde daha az dalgalanma olması beklenir. Merkez bankaları, diğer para birimlerinin değerine bağlı olarak para politikaları yoluyla finansal istikrarı düşünülebilir. Kripto paralar daha değişken bir para birimidir çünkü nispeten gelişmemiş bir piyasada hareket eder, resmi otoriteler tarafından büyük çoğunlukla desteklenmez ve beklentilerle doludur.
Hangisi daha şeffaf?
Dijital paralarla yapılacak satın alma, yatırım gerçek bir kullanıcı kimliği gerektirir. Dolayısıyla işlemler gizli kalmaz. Kripto para işlemleri ise kişisel bilgileri gerektirmez. Yani kullanıcılar çoğunlukla anonim kalır, işlemler de büyük oranda gizli. Ancak yine de her işlem kaydedilir, gönderenler ve alıcılar topluluk tarafından bilinir. Böylelikle tüm işlemler takip edilir, hiçbir işlem sonradan değiştirilemez, manipüle edilemez ve silinemez. Bu açıdan kripto paralar, dijital paralara göre biraz daha şeffaftır.
Güvenlik durumları
Blok zinciri gibi şifreli bir muhasebe kaydı tutması nedeniyle kripto paralar siber saldırılara karşı daha güçlü ve güvenli konumlanıyorlar. Tek bir veri depolama merkezi olmaması da güvenliğini artırıyor. Dijital para işlemlerine ait bilgiler ise merkezi ağlarda saklanıyor. Bu sistemlerin olası siber saldırılara, arızalara veya kesintilere karşı güvenli ve dayanıklı olması planlanıyor.
