The Wall Street Journal gazetesinde yayınlanan bir haberde, “Suudi Arabistan'ın ekonomisini modernize etmek için dünyanın en büyük şirketlerinden yatırım çekme çabalarına rağmen, Amerikan şirketlerinin Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'a sırtını döndü” denildi.
Haberde, “Suudi Arabistan'daki yabancı yatırım hacmi önemli ölçüde azaldıkça ve bazı şirketler projelerini azaltmaya veya uygulamaya koydukları genişleme planlarını ertelemeye başladığında bu ülkenin gerçek lideri olan Veliaht Prens Muhammed bin Selman'a bir darbe oldu” denildi.
Veliaht Prens Muhammed bin Selman, 2016 yılında, iş ortamını iyileştirme ve küresel bir inovasyon merkezi kurma yolundan petrolle ilgisi olmayan yeni endüstriler inşa etme sözü vermişti.
Suudi Arabistan'dan kaçan
Amerikan şirketleri
“Suudi Arabistan'daki doğrudan yabancı yatırım hacminin 2020'de 5,4 milyar dolara ulaştığını, on yıl önceki seviyenin yarısından daha az ve ülke tarafından belirlenen 19 milyar dolarlık hedefin çok altında olduğunu belirtmekte fayda var” diyen The Wall Street Journal, “Bu düşük sayının devam etmesinin nedenlerinden biri de planlanan ve hayata geçirilmeyen projelerdir. Apple, birkaç yıl önce Riyad'ın merkezinde bir amiral gemisi mağaza açma planlarından geri adım attı. Mall of America'nın sahibi Triple Five Group, milyarlarca dolarlık kompleksi inşa etmekten vazgeçti. Ve sinema şirketi AMC Entertainment Holdings, ülkedeki rakiplerinin gerisinde kaldığı için yönetimin büyük bir bölümünü ortağı Suudi hükümetine verecek.” dedi.
Suudi Yatırım Bakanlığı ise ülkeye yatırım yapmaya olan ilginin hâla yüksek olduğunu söyledi ve 2021'de yeni yatırımcılar için lisanslarda yıllık % 250 artış olduğunu belirtti.
Yatırım Bakanlığı ayrıca yatırımcıların endişelerini ciddiye aldığını, bunları gözden geçirdiğini ve gerektiğinde sürekli geliştirdiğini belirterek, “Şirketler ister küçük ister büyük olsun, mümkün olan en iyi yatırım ortamını oluşturmak için çabalamaya devam ediyoruz" dedi.
Gazete, Suudi Arabistan'nın ayrıca düzinelerce büyük yabancı şirkete geriye dönük vergiler uygulayarak bir likidite krizini çözmeye çalıştığını belirterek, Uber, bölgesel yan kuruluşu Karim ve General Electric de dahil olmak üzere bazı şirketler, bir buçuk yıl boyunca, itirazları reddedildiğinde büyük vergi yükümlülükleri ve bazen ek para cezaları ile karşı karşıya kaldığını dikkat çekti
Suudi Vergi Dairesi ise, Krallığın uluslararası standartlara uygun, adil ve etkili bir vergi politikası hedeflediğini söyledi. Hesapları denetime tabi olan mükelleflerle tam temas halinde olduğunu ve vergilerini ödemeleri için onlara bolca zaman tanıdığını söyledi.
Yabancı şirketlerin merkezinin Riyad'a taşınması
Hükümet ayrıca yabancı şirketleri bölgedeki merkezlerini Dubai'den Riyad'a taşımaya zorlayarak da huzursuz etti, aksi takdirde hükümet sözleşmelerini kaybedeceklerdi. Şirketlerin ürünlerindeki yerel içeriği artırma zorunluluğu, bazı mallarını ithalatla rekabet edemez hale getirdi.
Yabancı bir iş insanı ise, bazı iş kanunlarının adil olmadığını alenen söyledikten sonra gözaltına alındığını ve işkence gördüğünü söyledi.
Ohio'daki huzurevi projesini genişletmek isteyen bir başka Amerikalı da, 2021'de sıkışık bir havaalanı hücresinde üç gün süreyle kaldı ve açıklama yapılmadan sınır dışı edildi. Yatırım Bakanlığı, bazı kötü muamele iddiaları hakkında yorum yapmaktan kaçındı, ancak çoğu yatırımcının deneyimlerinin olumlu olduğunu söyledi.
İlaç firmalarıyla anlaşmazlık
Suudi Arabistan ile ilaç üreticileri arasında fikri mülkiyet konusunda uzun süredir devam eden tartışma, ülkenin flört ettiği yenilikçi fikir şirketleri arasında kaygı uyandırıyor. 2016'dan bu yana, Suudi düzenleyiciler, yerel şirketlerin hâlâ patentlere veya düzenleyici veri korumasına tabi olan yaklaşık bir düzine ilaca eşdeğer ilaç üretmesine izin verdi.
Yatırım Bakanlığı, "gelişmekte olan jenerik ilaç endüstrisi ile araştırma ve geliştirmeye dayalı inovasyon endüstrisi arasında uygulanabilir bir denge kurmak" konusunu incelediğini söyledi.
Suudi Arabistan'da onlarca yıldır faaliyet gösteren bazı şirketler, hükümet müşterilerinin ödemeleriyle ilgili anlaşmazlıklar nedeniyle varlıklarını azaltmış olsa da, krallıkta kalıcı bir sorun. Bechtel de dahil olmak üzere yeni Riyad metro ağı üzerinde çalışan bazı şirketler, geçen yıl 1 milyar doları aşan ödemeler nedeniyle bazı çalışanlarını ülkelerine geri gönderdi.
Krallığa milyarlarca dolarlık askeri teçhizat satan Northrop Grumman, ordunun sağladığı ürünler için ödeme yapmaktan kaçınmasının ardından yaklaşık iki yıl önce varlığını azalttı. Suudi hükümeti ise sorunu ortadan kaldırmak için kamu ihale yasalarını değiştirdiğini söyledi.
