Tam adıyla Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan Boru Hattı (TAPI) olarak bilinen projenin kökleri 1990'lı yıllara dayanıyor.
Projeyle beraber, dünyanın en büyük ikinci gaz sahası olan Galkınış Gaz Sahası'ndaki rezervler Hindistan'ın Fazilka (Bangla) şehrine ulaştırılacak. Bu bölge geçmişten beri zengin gaz yataklarıyla bilinirken, son yıllarda yapılan keşiflerle, toplam rezervin 4 ile 14 trilyon metreküp olduğu düşünülüyor.
TAPI Projesi nedir?
Türkmenistan'ın Merv bölgesindeki Galkınış'tan çıkarılan doğalgaz, Herat-Kandahar-Kuetta-Multan üzerinden Fazilka'ya ulaştırılacak.
Projeyle beraber yıllık 33 milyar metreküp doğal gaz aktarımı yapılacak. Asya Kalkınma Bankası da projeye destek veriyor. Aralık 2015'te başlayan inşaat sürevi büyük ölçüde tamamlanmış durumda.
İlk olarak 1990'lı yılların sonunda Kazak ve Türkmen gaz firmaları, İran ve Rusya'ya ihtiyaç duymadan bölgedeki gazı ihraç etmek için arayışa geçmişti. Kendileri de doğal gaz ihracatçısı olan İran ve Rusya, bu ülkelerdeki gazın dış dünyaya ulaşmasını kendi ekonomileri için olumsuz bir durum olarak gördüğünden, kendi boru hatlarının kullanımını kabul etmiyorlardı.
İlk olarak Türkmenistan ve Pakistan arasındaki protokolle Mart 1995'te projenin temelleri atılmış oldu. Bazı Amerika ve Arjantin firmaları da proje içerisinde yer aldı. 1996'da Afganistan'da Taliban'ın iktidara gelmesiyle proje içerisinde Taliban da dahil oldu. Ancak proje ABD ve Rusya'nın engellemeleriyle karşılaştı. Özellikle 1998'de ABD ile Taliban arasındaki gerilimlerin ardından proje durdu.
Proje görüşmeleri, ABD işgali sonrasında kurulan hükümetle, 2002 yılında yeniden başladı. Bu süreçte ABD'de Rus etkisini azaltmak için projeye destek verdi. Ancak süreç içerisinde Pakistan, Afganistan ve Hindistan arasındaki anlaşmazlıklar, inşa sürecini 2015 yılına kadar erteledi.
2015 yılının ardından hızlı bir şekilde devam eden inşa süreci bugün büyük ölçüde bitmiş durumda. Afganistan'da yıllar içerisinde artan Taliban etkinliği paralelinde, özellikle 2019 ve sonrasında Türkmenistan, Taliban ile de proje konusunda temaslarda bulundu. Bu temaslar 2021 yılında arttı, Taliban'ın yönetimi ele geçirdiği 15 Ağustos 2021 sonrasında da resmiyet kazandı.
Taliban, TAPI projesine destek olacağını ve projeye katılım sağlayacağını ifade etti. Bu doğrultuda kısa bir süre içerisinde TAPI'nin çalışmaya başlayacağı düşünülüyor. Afganistan, Orta Asya ile Hint Okyanusu arasındaki konumu doğrultusunda, enerji yolları aısından stratejik bir konumda. Bu konum paralelinde ülkenin, ilerleyen yıllarda ülkenin birçok yol ve enerji projesine ev sahipliği yapması bekleniyor.
Mepa News
