Dünya ekonomisini sarsan ABD ve Çin çekişmesinde, ABD'nin gümrük ve teknoloji tarifelerine karşı Çin ise nadir elementteki tekelini silah olarak kullanıyor.
Çin'in nadir elementlerle ilgili uyguladığı ihracat kısıtlamaları ABD ve Avrupa'daki üretimi ciddi şekilde etkiliyor. Stokların tükendiği dev fabrikalar üretimi azaltmak zorunda kalırken durum küresel çapta fiyat artışına da neden olacak.
ABD'nin tarifelerine karşı, nadir hammaddelerdeki kontrolünü ve gücünü bir silah olarak kullanan Çin, küresel ekonomiyi kıskaca aldı. Hem ABD hem de AB'de, Çin'e bağımlı şirketler ihracattaki kısıtlamalar nedeniyle stok krizi yaşarken, dev fabrikalar üretimi azaltma ve yavaşlatmaya gidiyor. Analistlere göre bu adım tedarik zincirindeki yeni bir kırılmaya işaret ederken, küresel çapta da fiyat artışlarına neden olacak.
NADİR ELEMENTLER ELEKTRONİK, OTOMOTİV VE SAVUNMA SİSTEMLERİNİN OLMAZSA OLMAZI
Nadir toprak elementleri elektronik, otomotiv ve savunma sistemleri için olmazsa olmazlar arasında yer alıyor. Çin'in uyguladığı kısıtlama ise en çok ABD ve Avrupa'da bulunan ve elektronik, otomotiv ve savunma sistemleri üreten dev şirketleri etkiliyor. Çin nadir elementlerde küresel üretimin yaklaşık yüzde 60'ını, rafinasyonun ise neredeyse yüzde 90'ını kontrol ediyor.
Analistler dünya ekonomisinin büyük ölçüde Çin'den gelen nadir elementlere bağımlı olduğunu vurgularken uygulanan kısıtlamanın tüm dünyadaki üretimi etkileyeceğini belirtiyor.
OTOMOBİL DEVLERİNDE STOKLAR TÜKENDİ
Çin'in daha önceki uyguladığı kısıtlamalar stoklar nedeniyle henüz tam etkisini göstermezken ABD'li ve Avrupalı büyük otomobil devleri ise üretimde yavaşlamaya gitmek durumunda kaldı. Öte yandan ABD'li şirketlerin yüzde 75'i de stratejik element olan stoklarının birkaç ay içinde tükeneceği konuşuluyor. Avrupa Otomotiv Tedarikçileri Birliği de konuya ilişkin sektörün "Çin'in ihracat kısıtlamaları nedeniyle ciddi şekilde sarsıldığını. Avrupa genelinde üretim hatlarının durduğu, stokların azalmasıyla önümüzdeki haftalarda etkilerin daha da artacağı" uyarısında bulundu.
Bağımlılığı kırmak için 2030 yılına kadar 7 bin ton mıknatıs üretmeyi hedeflen AB, bu amaçla birçok madencilik, rafinasyon ve geri dönüşüm projesi yürütülüyor.
NADİR ELEMENTLERDE ÇİN'E RAKİP YOK
Dünyada nadir elemen deyince akla Çin geliyor. Çin'in 44 milyon tonluk nadir hammadde rezervleriyle dünyada tekel olurken buna karşın Hindistan, Brezilya ve Avustralya gibi ülkelerin toplamda 31 milyon tonluk nadir element potansiyeli olduğu biliniyor. Türkiye de nadir elementlerde zengin sayılırken Türki devletlerden olan Kazakistan'da da son dönemde 20 milyon tonluk yeni rezerv bulunduğu biliniyor. Öte yandan Hindistan, Brezilya ve Kazakistan'ın bu madeni işleyecek kapasitesinin bulunmaması da Çin'i nadir madenlerde tekel yapıyor.
ABD İLE ÇİN ARASINDAKİ TİCARİ RESTLEŞME TRUMP İLE BİRLİKTE ZİRVE YAPMIŞTI
ABD ile Çin arasındaki ticari restleşmelerden kaynaklanan gerilim son aylarda gümrük tarifeleri, teknoloji kısıtlamaları ve kritik ham maddelerin kontrolü konusundaki anlaşmazlıklarda iyice tırmandı. ABD ile Çin arasında yıllardır süregelen ticari savaş Trump'ın başkan olmasıyla ise farklı bir boyut aldı. İki ülke başkanlarının karşılıklı açıklamaları dünya piyasasını büyük ölçüde etkiliyor.
İKİ ÜLKE ARASINDA YAŞANAN TARİFE RESTLEŞMELERİ
ABD Başkanı Trump'ın bu yılın başında yeniden göreve gelmesinin ardından uyguladığı tarife politikasıyla küresel ticareti ülkesi lehine yeniden biçimlendirme çabaları da iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari gerilimleri tırmandırmıştı.
Trump, 2 Nisan'da aralarında Çin'in de olduğu ticaret ortaklarına ek gümrük vergileri açıklamıştı. Çin'in karşılık vermesiyle iki ülke arasında başlayan tarife restleşmesi sonunda ABD, Çin'e uyguladığı tarifeyi yüzde 145'e, Çin de ABD'ye uyguladığı tarifeyi yüzde 125'e çıkarmıştı.
RESTLEŞME İSVİÇRE'DE TATLIYA BAĞLANMIŞTI
Tırmanan ticari gerilim sonrasında iki ülke yetkilileri, 10-11 Mayıs'ta tarife müzakereleri için İsviçre'nin Cenevre kentinde bir araya gelerek gümrük vergilerini 90 gün karşılıklı düşürme kararı almıştı.
Görüşmenin ardından 14 Mayıs itibarıyla ABD'nin, Çin mallarına uyguladığı gümrük vergisini 90 gün için yüzde 145'ten 30'a, Çin'in de ABD mallarına uyguladığı vergiyi yüzde 125'ten 10'a düşürmesi kararlaştırıldı.
ABD VE ÇİN HEYETLERİ ŞEHİR ŞEHİR DOLAŞIP MÜZAKERE YAPTI
İki ülke heyetleri, müzakerelerin ikinci turu için 9-10 Haziran'da İngiltere'nin başkenti Londra'da bir araya gelerek önceki görüşmelerde varılan mutabakatın uygulanmasına yönelik tedbirlerin çerçevesi konusunda anlaşmaya vardıklarını duyurmuştu.
Heyetler, 28-29 Temmuz'da da İsveç'in Stockholm şehrinde yürüttükleri üçüncü tur müzakerelerde tarifeler konusunda varılan geçici uzlaşmanın 12 Ağustos'tan itibaren 90 gün daha uzatılması konusunda anlaşmıştı. En son 14-15 Eylül'de İspanya'nın başkenti Madrid'de müzakere yürüten heyetlerin, geçici uzlaşmanın süresinin dolacağı 10 Kasım öncesinde yeniden bir araya gelmesi bekleniyor.