5 Haziran 2017'de teröre destek verdiği gerekçesiyle Katar'la tüm diplomatik ilişkilerini kesen ve ekonomik abluka uygulayan Suudi Arabistan önderliğindeki BAE, Bahreyn ve Mısır, Doha yönetimine karşı uyguladıkları sertlik politikasını yumuşatmaya başladı.
KATAR'LA İLK TEMAS KURAN ÜLKE BAHREYN
Bahreyn Başbakanı Al Halife, Katar Emiri Al Sani'yi arayarak, Ramazan ayını tebrik etmiş, abluka sonrası ilk kez iki ülke arasında temas kurulmuştu.
Bahreyn'den sonra Katar'a bir sürpriz davet de Suudi Arabistan'dan geldi.
KRAL SELMAN'DAN ŞEYH SANİ'YE DAVET
30 Mayıs'ta Mekke'de düzenlenmesi planlanan Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) Olağanüstü Zirvesi'ne katılması için Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamad Al Sani, Kral Selman tarafından Mekke'ye davet edildi.
Selman'ın bu daveti, Körfez krizinin çözüme ulaşması için önemli bir adım olarak yorumlandı.
Katar Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, “Emir Şeyh Temim bin Hamad Al Sani, 30 Mayıs'taki Mekke KİK zirvesine katılması için Haremeyn hizmetkarı Kral Selman bin Abdulaziz tarafından bir mesaj almıştır” denildi.
KATAR, ZİRVEYLE İLGİLİ KARARINI DAHA VERMEDİ
Kral Selman'ın gönderdiği davet mektubunu KİK Genel Sekreteri Abdullatif bin Raşid ez-Zeyyani, Katar Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman Al Sani'ye teslim etti.
Katar yönetimi, şu ana kadar zirveye katılıp katılmayacağı ile ilgili bir açıklama yapmadı.
Suudi Arabistan Kralı Selman, 18 Mayıs'ta KİK üyesi ülkeler ile Arap ülkeleri liderlerine, Mekke'de 30 Mayıs'ta iki olağanüstü zirve düzenlenmesi çağrısı yapmıştı.
Selman, söz konusu zirve kararını, 12 Mayıs'ta Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) kara sularında 4 ticari kargo gemisinin sabotaja uğraması ve 14 Mayıs'ta Suudi Arabistan'daki iki pompa istasyonuna saldırı düzenlenmesinin ardından almıştı.
Katar ile bazı Arap ülkeleri arasındaki kriz, 5 Haziran 2018'de Suudi Arabistan, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn yönetimlerinin Katar ile tüm diplomatik ilişkilerini kesmeleriyle başlamıştı.
Kral Selman ile Katar Emiri Temim bin Hamad, en son Ağustos 2016'da bir araya gelmişti.
KATAR KRİZİ NASIL GELİŞMİŞTİ?
.
Körfez ülkeleri arasında benzeri görülmemiş krize yol açan gelişmeler, 23 Mayıs 2017 gecesi geç saatlerde Katar resmi haber ajansı QNA'da Katar Emiri Şeyh Temim Al Sani'ye atfen ABD karşıtı ve İran'ı destekler açıklamaların yayınlanmasının ardından başladı.
Doha, bunun siber saldırı sonucu ajansın sistemine sızan bilgisayar korsanlarının işi olduğunu ve Emir Şeyh Temim'in böyle bir açıklama yapmadığını duyurdu. Ancak BAE, Suudi Arabistan ve Mısır medyası konuyla ilgili Katar'ı eleştiren çizgide yayınlarını yoğunlaştırarak devam ettirdi.
Takvimler 5 Haziran'ı gösterdiğinde Suudi Arabistan, BAE, Mısır, Bahreyn, sabah saatlerinde Doha ile diplomatik ilişkilerini sonlandırdığını, hava sahalarını Katar'a kapattıklarını açıkladı. Katar'ın dış dünyaya açılan tek kara kapısının da Riyad tarafından kapatılmasıyla Körfez'in tarihteki en büyük diplomatik krizi başladı.
Katar'ı "terör gruplarını desteklediği" suçlamasıyla diplomatik ablukaya alan Suudi Arabistan, Bahreyn ve BAE, 14 gün içinde vatandaşlarının Katar'ı terk etmelerini, Katarlıların da aynı şekilde ülkelerinden ayrılmalarını talep etti.
Doha'nın Arap Baharı sonrasında elde ettiği yumuşak güçten rahatsız olan ya da abluka uygulayan ülkelerin "çek defteri diplomasisi"nden faydalanan Maldivler, uluslararası toplumca tanınmayan darbeci general Halife Hafter destekçisi Libya'daki Tobruk hükümeti ve Yemen de Katar'a yönelik abluka kararına destek olarak Doha ile diplomatik ilişkilerini kestiklerini açıkladı.
TRUMP'TAN ABLUKAYA DESTEK
Bu arada ABD Başkanı Donald Trump da abluka uygulayan ülkelerin söz konusu girişiminden haberdar olduğunu sosyal medya paylaşımlarıyla dünyaya duyurdu. Trump, Katar'ı teröre destek vermekle suçlayan açıklamalar yaparken, söz konusu abluka kararını desteklediğini ifade etti.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) ise ABD ordusunun Katar'ın ev sahipliğindeki Ortadoğu'daki en büyük merkez komutanlığı El-Udeyd Hava Üssü'nden yürüttüğü Afganistan, Irak ve Suriye'deki operasyonlarında herhangi bir değişikliğin söz konusu olmadığını açıkladı. Dönemin ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson da abluka uygulayan ülkelere, itidal ve Katar ile uzlaşma çağrısı yaptı.
ANKARA, KATAR İÇİN DEVREYE GİRDİ
Katar'a uygulanan ambargo Doha'yı "stratejik ortak" kabul eden Ankara'yı da harekete geçirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ramazan ayında kardeş Müslüman bir ülkeye abluka kararını "doğru bulmadıklarını" ifade ederken, birçok liderle telefon diplomasisi yürüttü.
Öte yandan, günlük gıda tüketiminin yüzde 75'inden fazlasını kara yolu ile Suudi Arabistan'dan temin eden Katar'ın yardımına Türkiye ve İran'dan kalkan kargo uçakları yetişti. Krizin başlaması ile marketlere akın eden Katarlılar, raflarda Türk ürünlerini buldu.
Lojistik desteğin yanı sıra Katar'da bulunan askeri üsteki varlığını artırma kararını hızlandıran Türkiye, ambargodan birkaç gün sonra Katar'daki asker sayısını 600'e kadar çıkaran kararı mecliste kabul etti.
ABLUKA UYGULAYAN ÜLKELERİN TALEPLERİ
Körfez krizine taraf dört ülkenin Doha'ya ilettiği 13 maddelik talep listesi arasında, "Katar merkezli El-Cezire'nin kapatılması, Katar'ın abluka uygulayan ülkelere tazminat ödemesi, Doha'nın Türk askeri üssünü kapatması" gibi maddeler yer aldı.
Doha, abluka uygulayan ülkelerin taleplerini reddettiklerini açıklayarak, söz konusu taleplerin egemenlik haklarına yönelik olduğunu savundu.
Katar krizine ara buluculuk için girişimde bulunan Kuveyt ve Umman gibi bölgesel ülkelerin yanı sıra ABD ve Avrupa Birliği gibi uluslararası aktörlerin girişimleri de karşılıksız kaldı.
AMBARGOYA KARŞI KOYDU
Öte yandan ekonomik anlamda, iç tüketimi karşılamak için abluka uygulayan komşu ülkelere bağımlı halde bulunan Katar, gıda üretiminde attığı adımların yanı sıra, Umman, Türkiye, İran ve Pakistan gibi ülkelerle ticaretini artırarak ambargoya karşı koydu.
Bununla birlikte Suudi Arabistan'da Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın, Katar'ın büyük aşiretlerinden El-Murra aşiretinin Suudi Arabistan'da yaşayan kolunun yaşlı isimlerinden birini gizli kamera kaydında konuşturması ve bu görüntülerin "sızdırılmış" biçimde paylaşılması Katar'da tepkiye yol açtı.
Körfez içinde hâlâ önemini koruyan kabile, aşiret dinamiklerinin söz konusu diplomatik krizde kullanılmasına tepki göstererek aşiretlerin Katar içinde Al Sani ailesine desteğini yineledi.
Abluka ile haksızlığa uğradıklarını düşünen Katarlılar arasında da Emir Şeyh Temim bin Hamed Al Sani'ye destek görünür biçimde arttı.
Katar'da Şeyh Temim'in fotoğrafları, arabaların, dükkânların camlarını süslerken, yurt dışı ziyaretleri öncesi geniş katılımlı uğurlama görüntüleri de benzer şekilde Katar'da ablukaya karşı yükselen "seferberlik" ruhunun işaretleri olarak görülüyor.
KATAR ABLUKAYA DAYANIKLI ÇIKTI
Körfez bölgesi uzmanı Kristian Coates Ulrichsen, "Körfez Uluslararası Forumu" isimli platformda yayınlanan makalesinde şu değerlendirmelere yer verdi:
"Dört ülkenin sürpriz stratejisi Katar hükümetine şok uygulayarak taleplerini dayatma amacı taşıyordu. Ancak, iki yıl geride kaldı ve Katar'ın beklenenden daha dirençli çıkması ile bu yaklaşım boşa çıktı. Katar'ı bölgesel ve uluslararası olarak yalnızlaştırmaktansa, kriz Körfez'deki çatlakları uçurumlara dönüştürerek, kuşaklar boyu siyasi ve sosyal dokuya zarar verecek istenmeyen sonuçlar riski ortaya çıkardı. Irak'ın 1990'da Kuveyt'i işgalinde olduğu gibi Katar'ın ablukaya alınması da Körfez'in bölgesel ve uluslararası siyasetinde yıllar boyunca yankılanacak çağ kapatan bir olay."
