Şam'daki yerel kaynaklar, ülkede rüşvet olgusunda artış olduğunu, çalışanların çoğunun açık bir şekilde rüşvet istediğini ve rüşvet fiyatlarını yükselttiğini belirtti.
Şam'ın merkezinde bulunan bir devlet bankasında yüzlerce vatandaş bankacılık işlemlerini gerçekleştirmek için geldi, çoğunun sıra numaralarının yazılı olduğu bir kağıt parçası alarak, numaralarının hoparlörden okunup, işlemlerini yapmak üzere numaralarının yazılı olduğu vezneye yönlendirilmek üzere beklemesi gerekiyordu.
Numaraları anons edilen kişilerin işlemlerinin yavaş tamamlanması, tüm veznelerin önünde onlarca insanın toplanmasına neler olurken, çalışanlar kendilerini haklı çıkarmak için internet yok, internet kesintisi, bilgisayar dondu gibi açıklamalarda bulunuyorlardı.
Durum böyleyken, her veznenin iki yanına, sıra alarak bekleyenlere denk, belki daha fazla sayıda kişinin geldiği ve işlemlerinin hemen tamamlandığı fark edildi. Söz konusu kişilerin hepsinin, işveren veya çalışana rüşvet olarak açık veya gizli olarak (kağıtlar arasına sıkıştırarak) en az 5 bin Suriye lirası olmak üzere bir miktar nakit para verdikleri dikkati çekti.
Sıranın dışından gelen bir kişi, iki bin lira banknotu verip ve görevlinin kabul etmesi için ısrar ettiğinde görevli “Nasıl gidiyor?” diyerek telefonla konuşmaya başladı. Müşteri ısrar etmeye devam ederken, 5 bin istediğini göstermek için elini kaldı. Adam isteğini yerine getirmeye razı olunca da aramayı hemen sonlandırdı. Sırasını bekleyenler bu durumu hoşnutsuzlukla karşılarken içlerinden biri Şarku'l Avsat'a üç saattir beklediğini ancak sırasının gelmediğini belirtti. Tüm çalışanların sıradan bir kişi, sıra dışından ise 10 kişinin işlemini yaptığını söyledi ve ekledi “Önceden de düzgün değillerdi, gelecekte de olmayacaklar, kimsede utanma kalmadı.”
Diğer yandan trafik polisi de rüşvet kabul ediyor, sürücüler bir ihlal yaptıklarında en az 100-200 lira en yüksek ise 500 lira alıyorlardı. Şimdi ise en basit ihlal için bile iki bin liradan azını kabul etmiyorlar, ciddi ihlallerde ise bu miktar 5-10 bin lirayı ulaşabiliyor.
Şarku'l Avsat bir araç sahibi ile bir trafik polisi arasında çıkan tartışmaya tanık oldu. Araç sahibi kırmızı ışıkta geçtikten sonra trafik polisi araca el koymakla tehdit edince araç sahibi birkaç bin lira alması ve susması için polisle paralığa girişti. Olay polisin 5 bin lirayı kabul etmesiyle sona erdi, araç sahibi ise tam ayrılmak üzereyken “Allah bunları kör etsin, doymuyorlar” ifadesini kullandı.
Görülmemiş fiyat artışlarının ve Suriye lirasının ABD doları karşısındaki rekor çöküşü nedeniyle (bir dolar yaklaşık 3 bin 500 Suriye lirasına eşit), ailelerin aylık gelirlerinin değerinin düşmeye devam etmesiyle Suriyelilerin çoğunun maruz kaldığı boğucu krizin gölgesinde, İç Ticaret ve Tüketiciyi Koruma Bakanlığı neredeyse her gün, fiyatları kontrol altına almak ve piyasalar üzerindeki kontrolü sıkılaştırmak için katı önlemler aldığını, ancak bu önlemlerin kesinlikle hiçbir etkisi olmadığına yönelik duyurular yapıyor.
Şam halkı, Şarku'l Avsat'a, marketlere ürünleri kontrole gelen müfettişlerin bile para almak için geldiğini ihlalleri kontrol için gelmediklerini belirtiyor. Şam'daki avukatlar ise Şarku'l Avsat'a yaptıkları açıklamalarda, savaş yıllarında cezaevlerinde tutuklu sayısının artmasıyla birlikte, herhangi bir tutuklu için serbest bırakma belgesinin imzalanmasının, hakimlere rüşvet olarak 5-10 milyon Suriye lirasına mal olduğunu belirtiyor.
Suriye'de hükümet yolsuzluğu elli yıldır vardı ancak, savaş yıllarında çok ciddi bir şekilde arttı. Devlete bağlı bir işe girmek rejime bağlılık ve yanında savaşmanın tazminatı olarak bir hibe ve ödül haline geldi. Söz konusu görevler, rejim şehitlerinin ailelerine ve görevden kuvvetlerden ayrılmak durumunda kalanlara verilir oldu. Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün 2020 yılı raporuna göre, Suriye dünya genelinde en çok yolsuzluk olan ülke listesinde 180 ülke içinde 178. sırada, yani bu değerlendirmede Somali ve Güney Sudan'ın ardından sondan üçüncü sırada yer alıyor.
Birleşmiş Milletler raporlarına ve diğer çeşitli araştırmalara göre, rejim kontrolü altındaki bölgelerde bulunan vatandaşların yüzde 94'ünden fazlası yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Kamu sektörü çalışanları maaş olarak ortalama 25 dolar alırken, özel sektör çalışanlarının maaşı 50 doları geçmiyor. Savaştan öncesinde bir devlet memurunun maaşı 600 dolar civarındaydı.
Devlet çalışanları için rüşvet, işin önemine göre miktarı artan veya azalan bir “yasadışı geçim kaynağını” teşkil ediyor ve birçoğu da bu “işine” sıkı sıkıya bağlı kalıyor. Komşuları, memurların aldıkları maaşın birkaç katını harcadıklarını öyle ki bazıların harcamalarının yarım milyon liraya bazılarının ise bir milyon liraya ulaştığını belirtiyorlar.
Kaynak: Şarkul Avsat
