AHMED SALİH - TİMETURK ÖZEL
Rusya'nın Ryazan bölgesinde 15 Ağustos'ta "Elastik" isimli barut fabrikasında yaşanan patlamada hayatını kaybedenlerin sayısı 14'e yükseldi. Olayda 135 kişi yaralanırken, bölgede 18 Ağustos tarihi yas günü ilan edildi.
Rusya Acil Durumlar Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, patlamanın fabrikanın atölyesinde meydana geldiği, çıkan yangın nedeniyle fabrikanın çevresindeki bazı evlerin hasar gördüğü bildirildi. Olay sonrası bölgede acil durum ekipleri tarafından geniş çaplı arama-kurtarma çalışmaları yürütüldü.
Ryazan Bölge Valisi Pavel Malkov, Telegram kanalından yaptığı açıklamada, 18 Ağustos'ta bölgedeki tüm kültürel, sosyal ve eğlence etkinliklerinin iptal edildiğini duyurdu. Yetkililer, yaralıların hastanelerde tedavi altında olduğunu ve bazı durumların ağır olduğunu belirtti.
Patlama ilk olarak 15 Ağustos'ta en az 5 kişinin hayatını kaybettiği, yaklaşık 100 kişinin de yaralandığı bilgisiyle paylaşılmıştı. Ancak acil durum ekiplerinin incelemeleri ve hastanelerden gelen güncellemeler sonrası ölü sayısı 14'e, yaralı sayısı ise 135'e yükseldi.
Olayın ardından yapılan resmi açıklamalar ve gözlemler
Patlamanın nedeni hâlihazırda araştırılıyor, fabrika güvenlik protokolleri gözden geçiriliyor.
Yangın nedeniyle fabrika çevresindeki bazı evler ve binalarda hasar oluştu, tahliyeler yapıldı.
Yetkililer olayın çevreye ve halk sağlığına etkilerini değerlendirmek üzere inceleme başlattı.
Türkiye ve dünyada benzer patlamalar
Türkiye (Kilis, 2023): Bir mühimmat deposunda meydana gelen patlamada 5 kişi yaşamını yitirdi, çok sayıda kişi yaralandı.
Türkiye (İstanbul, Nuri Killigil Milli Silah Fabrikası, 1949): Sabotaj sonucu patlayan fabrikada Nuri Killigil ve 28 çalışan hayatını kaybetti; Türkiye'nin ilk özel savunma sanayi fabrikalarından biri yok oldu.
Rusya (Amur, 2019): Bir barut fabrikasında patlama meydana geldi; 3 kişi öldü, 40 kişi yaralandı.
Çin (Tianjin, 2015): Limandaki kimyasal patlamada 173 kişi hayatını kaybetti, 800'den fazla kişi yaralandı.
Lübnan (Beyrut, 2020): Büyük bir amonyum nitrat patlamasında 200'den fazla kişi öldü, yaklaşık 6 bin kişi yaralandı.
ABD (Nashville, 2020): Bir depo patlamasında 3 kişi hayatını kaybetti, çevrede ciddi maddi hasar oluştu.
Cumhuriyet döneminden acı bir yaprak: Milli silah sanayini ortadan kaldıran patlama
Türkiye'nin ilk özel silah fabrikalarından biri olan Nuri Killigil Milli Silah Fabrikası, sabotaj sonucu havaya uçtu; kurucusu Nuri Killigil ve 28 çalışan hayatını kaybetti. Fabrikanın yok oluşu, Türk savunma sanayisinin gelişimini yıllarca sekteye uğrattı.
Türkiye'nin savunma sanayii tarihinin en önemli kilometre taşlarından biri olan Nuri Killigil Milli Silah Fabrikası, kurucusu ve dönemin önde gelen Türk milliyetçilerinden Nuri Killigil'in liderliğinde 1938 yılında Zeytinburnu'nda kuruldu. Dr. İlhami Pektaş'ın aktardığı bilgilere göre, fabrikada tabanca, matara, demir çubuk, gaz maskesi ve mermi üretimi yapılıyordu. Daha sonra üretim kapasitesini artırmak amacıyla fabrika Sütlüce'ye taşındı ve burada havan, havan mermisi ve çeşitli mühimmat üretimi gerçekleştirildi.
Nuri Killigil, sadece bir sanayici değil, aynı zamanda Türk tarihinin önemli askeri isimlerinden biriydi. Trablusgarp Savaşı'nda Atatürk ile birlikte İtalyan işgaline karşı savaşmış, I. Dünya Savaşı sırasında Azerbaycan'da Kafkas İslam Ordusu Kumandanı olarak Bakü'yü Ermeni Taşnaklar ve Rus işgalinden kurtarmıştı. Bu başarısı nedeniyle “Bakü Fatihi” olarak anılmıştı.
1944 yılı sonlarında Türkiye, II. Dünya Savaşı'nın ardından yaralarını sararken kendi savunma sanayisini kurma çabaları içindeydi. Bu dönemde Arap-İsrail Savaşı'nda Arap ordularına silah ve mühimmat sağlayan Nuri Killigil, Filistin halkının özgürlük mücadelesine destek verdi. Ancak bu faaliyetler, ABD ve İsrail'in o dönemdeki stratejik çıkarlarıyla çelişiyordu.
Fabrikaya düzenlenen sabotaj sonucu Nuri Killigil ve fabrikada çalışan 28 kişi yaşamını yitirdi. Patlama, Türkiye'nin silah sanayisinin gelişiminde önemli bir kırılma noktası olarak kayıtlara geçti. Fabrikanın yok edilmesinden sonra Türkiye uzun yıllar boyunca dışarıdan silah ve mühimmat almak zorunda kaldı.
Dr. Pektaş'a göre, Nuri Killigil'in girişimleri, milli savunma sanayisinin temellerini atan ilk özel sektör çabalarından birini temsil ediyor. “Savaş bize kendi sanayimizi ve silahımızı üretmemiz gerektiğini gösterdi” diyen Pektaş, Killigil'in vizyonunun sonraki yıllarda Türkiye'nin savunma sanayi politikalarına ilham verdiğini belirtiyor.
Tarihsel ve Küresel Bağlam
1938–1944 yılları: Türkiye, kendi savunma sanayisini kurma sürecinde, Nuri Killigil gibi girişimcilerin katkılarıyla ilk özel silah fabrikalarını hayata geçiriyor.
Arap-İsrail Savaşı (1947–1949): Türkiye dışındaki silah üretimi ve sevkiyatları, Filistin halkının hak mücadelesine destek amacı taşıyor.
Sabotaj ve fabrikaların yok edilmesi: Türkiye, savunma sanayisinde ciddi bir boşluk yaşayarak uzun yıllar dışa bağımlı hale geliyor.
Bu olay, Türkiye'nin savunma sanayisinin bağımsızlık ve kendi üretim kapasitesini artırma gerekliliğini bir kez daha ortaya koydu. Nuri Killigil'in mirası, bugün hâlâ Türkiye'de savunma sanayi girişimlerine ilham kaynağı olarak anılıyor.