Putin’den Wagner'e karşı ‘şok’ hamle!

Rusya Devlet Başkanı Putin ile Rus Paralı asker şirketi Wagner arasındaki kriz büyüyor. Geçen hafta Kremlin, Wagner‘in Başkanı Yevgeny Prigozhin'in Putin'e karşı darbe yapacağı duyumları üzerine harekete geçerek, Prigozhin'in yetkilerini kısmıştı. Dün de Wagner'le ilgili flaş bir gelişme yaşandı.

İngiliz Mirror gazetesinin haberine göre; Rusya'nın kötü şöhretli Wagner Grubu paralı askerlerine, Kremlin'in çok güçlendiklerinden korktuğu bir ortamda Ukrayna'daki operasyonlarını küçültmeleri emri verildi.

Birçoğu hüküm giymiş suçlulardan oluşan 50.000 kişilik ekip, doğu Ukrayna'daki acımasız çatışmalarda kilit rol oynamıştı.

Ancak kaynaklara göre, kurucu Yevgeny Prigozhin mahkum toplamayı bıraktı ve birliklerini haftalar içinde Ukrayna'daki savaş alanından çekecek.

Savaşa giden 300.000 kadar yeni asker arasında onların yerini düzenli askerler alacaklarına inanılıyor.

Wagner'in Ukrayna'daki pozisyonunun düşürülmesi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in kendi pozisyonu hakkında giderek daha fazla endişelenmeye başlamasının ardından emredildi.

Hem Prigozhin hem de Çeçen lider Ramzan Kadirov, Putin'in sözde müttefikleri olmalarına rağmen bölgede giderek güçleniyorlar.

İkili ve yakın zamanda rütbesi düşürülen Rus General Sergey Surovikin, Putin'e karşı olası komplocular olduğundan şüpheleniliyor.

Rusya uzmanı Bruce Jones ise, Daily Mirror'a şunları söyledi: "Başkan Putin ve Yevgeny Prigozhin, onlarca yıldır çok yakın temaslar ve müttefikler. Bu, Prigozhin'in düzenli kuvvetlerdeki üst düzey askeri figürleri açıkça eleştirmesi, hatta taciz etmesinden sonra bir yol ayrımı gibi görünüyor. Düzenli kuvvetlerin ve komutanlarının davranışlarına yönelik eleştirisinin, kendisini artık potansiyel bir rakip olarak gören Putin'e karşı dolaylı olarak hafife alındığına inanılıyor.” Yevgeny Prigozhin, Putin'in
konuşmasına katılmadı

Öte yandan Putin, Salı günkü (dünkü) konuşmasında Rusya'nın Ukrayna ile 24 Şubat'ta birinci yılına yaklaşan savaşından bahsetti. Konuşmaya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov gibi bir dizi Rus yetkilinin katıldığı görüldü.

Ancak paralı asker Wagner Grubu'nun lideri ve uzun süredir Putin'in müttefiki olan Yevgeny Prigozhin konuşmada olmaması dikkat çekti.

Fox News'in ulusal güvenlik muhabiri Jennifer Griffin ise, Salı sabahı attığ bir tweet'te , "Prigozhin'in bugünkü Putin konuşmasına katılmamış olması dikkate değer," diye yazdı

Bu arada Salı (dün) günü Prigozhin, Telegram kanalında Rus yetkilileri eleştiren bir mesaj yayınladı.

Amerikan Politico gazetesinin bildirdiğine göre Prigozhin, Rus yetkililerin Wagner Grubu'nu "yok etmeye" çalıştığını ve "bunun vatana ihanetle eş tutulabileceğini" kaydettiğini bildirdi.

Bir gün önce de Reuters, Prigozhin'in Telegram kanalında, savaşçıları için daha fazla cephane edinmek istiyorsa kendisine "özür dilemesi ve itaat etmesi" söylendiğini söylediği başka bir mesaj yayınladığını bildirdi.

Reuters'e göre Prigozhin, "Bu savaşı kazanmaya çalışmamıza müdahale edenler kesinlikle, doğrudan düşman için çalışıyorlar" dedi.

Bir düşünce kuruluşu olan Savaş Araştırmaları Enstitüsü, yakın zamanda Rusya'nın Ukrayna'daki saldırısına ilişkin bir değerlendirme yayınladı ve "Prigozhin, Rus askeri yetkililerinin onun taleplerini görmezden gelmesi ve yeni sınırlamalar getirmesi nedeniyle Wagner'in 'mühimmat' ve 'mermi sıkıntısı' yaşadığını iddia etti. “Prigozhin çok öngörülemez. Kremlin ondan korkuyor”

Öte yandan New York Times'ta 'Anton Troyanovski' imzalı yayımlanan, "Wagner'in Kurucusu Putin'in Desteğine Sahip, Ancak Kremlin'in Yan Gözü" başlıklı makalede ise 'Prigozhin' ile ilgili dikkat çeken açıklamalarda bulunuyor.

Anton Troyanovski'nin, Wagner Başkanı Yevgeny Prigozhin ile ilgili makalesi şöyle:

Bay Prigozhin, Wagner olarak bilinen bir paralı asker kuvveti kurarken, Rus hükümetiyle kazançlı yemek ve inşaat sözleşmeleri kazanmak için Başkan Vladimir V. Putin ile olan kişisel bağlarından yararlanarak yıllarca gizlilik içinde faaliyet gösterdi. Güçlerini Ukrayna'ya gönderdikten sonra, safları yeni alınan mahkûmlar tarafından artırıldı.

Şimdi Moskova, Putin'in Rusya'sının değişen dinamiklerini anlamaya çalışan analistlerle birlikte, Prigozhin'in bir sonraki hamlesi konusunda kafa karıştırıyor. Bazı analistler, yeni ününü daha geniş bir siyasi etkiye dönüştürmeye, hatta belki de Putin'i tehdit etmeye hazır olduğuna inanıyor. Diğerleri, Prigozhin'in güç üssünün ve halkın çekiciliğinin sınırlarını görüyor.

Putin'in Birleşik Rusya partisinin Parlamento üyesi ve uzun süredir Kremlin yanlısı bir siyasi operatör olan Oleg Matveychev, bir telefon görüşmesinde, "Politik emellerinin ne olduğunu anlamıyoruz," dedi. 

Prigozhin'in uzun yıllar gölgede kaldıktan sonra ortaya çıkışı, geçen Şubat ayında başlayan Ukrayna işgalinden bu yana Rusya'nın siyasi dönüşümünü birçok yönden tanımladı. Kaba sözler kusan, kanunları hiçe sayan ve Putin'den başka kimseye sadakat göstermeyen Prigozhin, savaş zamanı Rusya'sının bir sembolü haline geliyor: acımasız, utanmaz ve kanunsuz, paralı askerleri ise dünyanın en kanlı savaşlarından birinde binlerce kayıp veriyor.

Ancak Prigozhin'in yükselişinin önünde engeller var. Rusya'nın en büyük ikinci şehri olan şehrin siyaseti üzerinde kontrol sağlamaya çalışırken, ana üssü olan St. Petersburg'da halkın tepkisiyle karşılaşıyor. Wagner, Bakhmut savaşında ağır kayıplar verdi. Ve analistlerin, onun mahkumları işe alması ve yargısız infazları onaylamasının geniş bir çekiciliğe sahip olduğundan şüphe duyduğu Moskova'da, Prigozhin'in peşini açık sorular ve eleştiriler bekliyor. Perşembe günü, Prigozhin artık Rus hapishanelerinden eleman almadığını söyledi.

Görünüşe göre Kremlin bile Prigozhin'in siyasi yükselişini kontrol altında tutmaya çalışıyor. Putin yanlısı bir siyasi analist ve eski Kremlin danışmanı olan ve sık sık Rus devlet televizyonuna çıkan Sergei Markov, yetkililerin son haftalarda Moskova'nın konuşmacılarına alışılmadık bir direktif ilettiklerini söyledi: "Prigozhin ve Wagner'i aşırı derecede tanıtmayın."

Markov bir telefon görüşmesinde, "Yönetimden bir talepti ve sadece benim için değil," dedi ve talebi tam olarak kimin yaptığını belirtmeyi reddetti. "Görünüşe göre onu siyasi alana sokmak istemiyorlar çünkü o çok öngörülemez. Ondan biraz korkuyorlar."

Prigozhin, Kremlin'in başkent Kiev'i ilk ele geçirme girişiminin geçen yılın başlarında başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından, Wagner'in Ukrayna'daki varlığını genişleterek tartışmaya atladı. "Özel askeri şirket" o sırada hem Rus hükümeti adına hem de Prigozhin'in kendi ticari çıkarlarının hizmetinde Suriye ve Afrika'da büyük ölçüde faaliyet gösteriyordu.

Rusya'nın ön saflarda insan gücüne acil ihtiyacı olduğu bir sırada, Prigozhin geçen yaz asker aramak için ülkenin hapishanelerini gezdi. Rusya'nın güçlü güvenlik teşkilatına o kadar bariz bir şekilde tecavüz eden bir çaba ki, analistler bunun yalnızca Putin tarafından onaylanabileceğine inanıyorlardı .

Batılı yetkililer, son haftalarda Bakhmut için yapılan savaşta, Prigozhin'in binlerce mahkumu Ukrayna savunmasının ağzına attığını ve karşı tarafı yıpratmak için inatçı bir çabayla olağanüstü kayıplar verdiğini söylüyor.

Prigozhin, gücünü Ukrayna'nın savaş alanlarının ötesine taşımaya çalıştığında, sık sık geri çevrildi. Baş düşmanı St. Petersburg valisi Aleksandr Beglov'un vatana ihanetten yargılanmasını talep etti ve onu şehrin "sadece ceplerini doldurmayı düşünen asalak ve süngercilerinin" lideri olarak tanımladı .

Kendisi de Putin'in müttefiki olan Beglov, aylardır süren halk saldırılarını savuşturdu ve iktidarda kaldı.

Moskovalı bir siyasi analist olan Mihail Vinogradov, Prigozhin için "Onun bir yetkisi var, ancak açık çek değil" dedi.

Prigozhin'in Rusya'nın iç siyasetindeki belirsiz rolü, Kremlin'in Rusya'nın gelecekteki herhangi bir askeri başarısızlığı konusunda kitlesel hoşnutsuzluğa zemin hazırlamadan savaş yanlısı radikalleri ateşlemeye çalışırken, Putin'in yüksek riskli dengeleyici hareketini yansıtıyor.

Prigozhin, bu makale için yorum talebine yanıt vermedi ve Cuma günü bir Rus blog yazarıyla yaptığı röportajda "sıfır siyasi hırsı" olduğunu iddia etti. Ancak, basın ofisinin gazetecilerin sorularını ve yanıtlarını yayınladığı sosyal medya hesabında Prigozhin, kendisini Batı'ya yakınlaşmayı tercih eden yozlaşmış yetkililer ve oligarklarla mücadele eden popülist bir savaş zamanı lideri olarak gösteriyor.

Wagner savaşçılarından ikisi Aralık ayında, Rus ordusunun genelkurmay başkanı General Valery Gerasimov'u kendilerine yeterli mühimmat sağlamadığı için saygısız bir şekilde yeren bir video kaydetti. Prigozhin, "sıcak bir ofiste otururken ön taraftaki sorunları duymanın zor olduğu" uyarısında bulundu.

Geçen ay, Telegram mesajlaşma hizmetindeki bir mesajda Prigozhin, "zamanımızın bilgi belası" olan YouTube'a erişimi engellemeyi reddettikleri için yetkililere saldırdı. Putin'in başkanlık yönetimini suçladı ve burada birçok yetkilinin "tek bir şeyi düşündüğünü iddia etti: Keşke Rusya savaşı olabildiğince çabuk kaybederse Amerikalılar gelip işleri yoluna koysa."

Ancak, Prigozhin'in General Gerasimov'a karşı geniş açılımından sadece iki hafta sonra, Kremlin, generali Ukrayna'daki savaşın baş komutanı olarak atadı. Prigozhin'in YouTube'un peşine düştüğü gün, kıdemli bir milletvekili "YouTube'un engellenmesini tartışmıyoruz veya bildiğim kadarıyla tartışmayı planlamıyoruz" dedi .

Son haftalarda, Prigozhin, Adil Rusya olarak bilinen, teknik olarak muhalefette olan ancak savaşı yüksek sesle destekleyen Kremlin onaylı bir siyasi partiyle ittifak imasında bulundu. Parti lideri Sergei Mironov, geçen ay Wagner amblemi ile süslenmiş bir balyoz, bir yığın kuru kafa ve elle çizilmiş bir gülen yüzle poz verdi. Mironov, bunun bir Wagner savaşçısının Ukrayna tarafına katılmaya çalıştıktan sonra balyozla infaz edilmesini alenen onaylayan Prigozhin'den bir hediye olduğunu yazdı.

Adil Rusya'nın St. Petersburg bölümünün başkanı Marina Shishkina daha sonra istifa ettiğini söyledi ve partinin Prigozhin ile gelişen ittifakını eleştirdi.

Yerel bir haber kaynağı olan Fontanka'ya "Bu fikrin Petersburg'da fazla destek bulacağından şüpheliyim" dedi. “En azından karşınızdaki kişi bu desteği veremez.”

Bu ay, Prigozhin, Bakhmut üzerinden bombalı saldırı olarak tanımladığı olaydan sonra bir savaş uçağının kokpitinde çekilmiş bir videosunu yayınladı ve Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski'yi savaş uçağı düellosuna davet etti: “İlgileniyorsanız, biz' Gökyüzünde buluşacağız.” Ayrıca , daha önce Bay Girkin Wagner'e katılırsa "yüzüne işeyeceği" ve ardından "kaçmaya çalışacağı" konusunda uyarıda bulunduktan sonra, popüler bir savaş yanlısı blog yazarı olan Igor Girkin ile sosyal medya çekişmesini sürdürdü .

Prigozhin'in ilgi arayışı özellikle çarpıcı çünkü Wagner'i kurduğunu daha geçen sonbaharda kabul etti. Moskova'nın siyasi uzmanları için kilit sorular yanıtsız kalıyor: Prigozhin gerçekte ne istiyor ve Putin'in sıkı bir şekilde kontrol edilen siyasi sistemine nasıl uyum sağlayacak?

Moskova'da bir siyaset bilimcisi olan Aleksandr Kynev, "Prigozhin bir kamu politikacısı gibi davranıyor" dedi. "Ancak bugün Rusya'da kamu siyasetinde neredeyse hiç boş pozisyon yok."

Kremlin yanlısı siyasi analist Markov, Bay Prigozhin'in asıl amacının siyasi nüfuzun yararlı olduğu bir “iş imparatorluğu” yaratmak olduğunu gördüğünü söyledi.

Bay Putin için Prigozhin de yararlıdır, bir noktaya kadar. Wagner savaşçıları Kremlin kontrolündeki medyada sık sık cesur ve etkili olarak anılırken, Prigozhin'in savaş destekçileri arasında hızla yayılan son kokpit videosu gibi maskaralıkları devlet televizyonunda nadiren görülüyor.

Markov, Kremlin Prigozhin'in popülaritesini kontrol altında tutmaya çalışsa bile Putin'in kişisel desteğine sahip olduğunu söyledi.

"Prigozhin'i çok açık bir şekilde savunuyor" dedi. "Çünkü bürokraside pençesini ona uzatanların sayısı çok fazla."

Bazı analistler ayrıca, özellikle Ukrayna'da yeni Rus askeri başarısızlıkları olması durumunda, Prigozhin'in yine de Putin'e düşman olabileceğine inanıyor. Özel bir orduya erişimi ve kişisel, tavizsiz imajı göz önüne alındığında, Prigozhin, Kremlin için sorun yaratma konusunda benzersiz bir konuma sahip.

Carnegie Endowment for International Peace kıdemli üyesi Tatiana Stanovaya geçtiğimiz günlerde "Putin nispeten güçlü olduğu ve etki grupları arasındaki dengeyi koruyabildiği sürece, Prigozhin onun için güvende," diye yazdı . Ancak, devam etti, "savaş, en ufak bir zayıflık göstermesi durumunda pervasızlığı ve çaresizliği devlete karşı bir meydan okuma haline gelebilecek canavarları besliyor." Wagner Grubu'nun sahibi kim?

Yevgeni Prigozhin, Rus paralı asker grubunun sahibi.

‘Voa'nın haberine göre ise; 1981'de soygun ve saldırı suçlarından 12 yıl hapis cezası alan Prigozhin cezaevinden çıktıktan sonra Rusya'nın St. Petersburg kentinde restoran açtı. 1990'larda şehrin belediye başkan yardımcısı olan Putin'le o dönem tanıştı.

Putin'le bağlantılarını kullanarak catering şirketini büyüttü. Rus hükümetinden yüklü ihaleler aldı ve bu sayede Putin'in şefi unvanını kazandı. Medya dahil olmak üzere başka sektörlere de girdi.

Kurduğu trol fabrikası sebebiyle ABD'de 2016 yılındaki başkanlık seçimlerine müdahale suçundan hakkında iddianame hazırlandı.

Paralı asker oluşumları Rusya'da yasadışı olmasına rağmen Wagner Grubu 2022 yılında kayıtlı bir şirket olarak St. Petersburg kentinde yeni bir merkez açtı.

Daha önce Wagner Grubu'yla bağlantısı olduğunu reddeden Prigozhin Eylül ayında şirketin sahibi olduğunu kabul etti ve bu ay şirketin kurucusu, yönetici ve finansörü olduğunu açıkladı. Wagner hangi ülkelerde faaliyet gösteriyor?

İlk kez 2014 yılında Kırım'ın Rusya tarafından ilhak edilmesinin ardından Ukrayna'nın doğusunda çıkan çatışmalarda grubun adı duyuldu.

Rusya bu bölgede tam aksini gösteren deliller olmasına rağmen ayrılıkçılara silah ve asker gönderdiğini yalanladı.

Çatışmada özel güvenlik şirketi elemanlarını yani paralı askerleri kullanması Moskova'ya bu iddiaları yalanlama imkanı verdi.

Şirket adını ilk komutanı ve Rus ordusundan emekli bir yarbay Dimitri Utkin'in takma isminden alıyor.

Wagner personeli Ukrayna dışında iç savaşta Rusya'nın Cumhurbaşkanı Beşar Esad'ı desteklediği Suriye'de ve Halife Haftar'a bağlı güçlerin yanında Libya'daki çatışmalara katıldı.

Paralı asker grubunun Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali'de de faaliyet gösterdiği biliniyor.

2021 yılında Avrupa Birliği Rus paralı asker grubunu Afrika ülkeleri ve Ukrayna'da işkence ve yargısız infaz dahil ağır insan hakları ihlalleriyle suçladı.

Sosyal medyada paylaşılan bazı görüntülerde Wagner'e bağlı paralı askerlerin Suriyeli bir adama işkence yaptığı ve balyozla döverek öldürdükleri iddia edildi. Ukrayna'da nasıl bir rol oynuyor?

Rus askerlerinin bir dizi engelle karşılaştığı ve kayıp verdiği Ukrayna'da Wagner Grubu daha görünür hale geldi.

Şirketin sahibi Prigozhin Donetsk bölgesinde Soledar'ı Wagner'e bağlı paralı askerlerin ele geçirdiğini iddia etti.

Rus güçlerinin aylardır ele geçirmeye çalıştığı Bahmut kentindeki saldırıya da Wagner'in liderlik ettiğini söyledi.

Soledar'ın ele geçirilmesinin ardından Savunma Bakanlığı ve Wagner Grubu arasında bunun kimin başarısı olduğu konusunda anlaşmazlık yaşandı.

ABD'nin tahminlerine göre Wagner'in Ukrayna işgali başlamadan önce çoğu eski asker olan 5 bin personeli bulunuyordu. Ancak şu anda yaklaşık 50 bin personeli çatışıyor.

ABD Ulusal güvenlik Konseyi'ne göre Ukrayna'da çatışan personelinin yüzde 80'ini cezaevlerinden toplanan eski suçlular oluşturuyor.

Wagner'in çatışmada ayda 100 milyon dolar harcadığı ve Kuzey Kore'den roket ve füze dahil silah aldığı belirtiliyor. Wagner Grubu'na karşı hangi iddialar var?

Batı ülkeleri ve Birleşmiş Milletler uzmanları Wagner Grubu'na bağlı paralı askerleri Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Mali'de insan hakları ihlalleri yapmakla suçluyor.

İngiltere istihbaratı grubun Rusya'nın ordu için asker bulmakta zorlandığı için geçen yıl çok sayıda alım yapmaya başladığını belirtiyor. Rus ordusunun komuta kademesi Wagner hakkında ne düşünüyor?

Ukrayna'daki çatışmalar sırasında Wagner personeli oldukları iddia edilen bir grup asker, Rusya Genelkurmay Başkanı General Valery Gerasimov'u mühimmat sağlamadığı gerekçesiyle hedef aldıkları bir görüntü yayınlamıştı.

Şirketin sahibi Prigozhin son aylarda ordunun üst kademesini beceriksizlikle suçladı.

Putin ise Ukrayna'daki Rus kuvvetlerinin sorumluluğunu General Gerasimov'a vererek Rus askeri yetkiliye güvenini teyit etti.

ABD Maliye Bakanlığı'na bağlı Yabancı Varlıkların Kontrolu Ofisi (OFAC) 26 Ocak'ta Ukrayna işgali sebebiyle Rusya'ya yaptırımlar kapsamında, Rus savunma şirketleri ve Rus paralı asker grubu Wagner'le bağlantılı olduğu iddia edilen firmalara genişletilmiş yaptırım açıkladı.

Bu kapsamda merkezi Birleşik Arap Emirlikleri'nde bulunan Kratol Aviation adlı havacılık şirketi Wagner'e destek verdiği gerekçesiyle yaptırım listesine alındı.

Açıklamada ABD'nin “uluslararası suç örgütü” olarak yaptırım listesine aldığı Wagner'in bu şirket tarafından sağlanan uçakları Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Mali arasında personel ve ekipman taşımak için kullandığı belirtildi.

Avrupa Birliği de Prigozhin, Wagner'le bağlantılı bazı kişiler ve grupla bağlantılı Suriye'de faaliyet gösteren merkezi Rusya'daki enerji şirketlerini yaptırım listesine aldı.