İsrail'de Başbakan Naftali Bennett önderliğindeki, birinci yılını geride bırakan çok parçalı koalisyon hükümeti çöküşün eşiğinde görünürken, uzmanlara göre ülke yeni bir erken genel seçim olasılığıyla karşı karşıya bulunuyor.
İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid'in, ABD Başkanı Joe Biden'ın göreve başladığından bu yana İsrail'e ilk ziyaretini gerçekleştireceği 13 Temmuz'a kadar görevde kalıp kalamayacağından bile emin olmaması, hükümetin içinde bulunduğu zor koşulların yeni bir göstergesi.
Lapid, bu hafta içinde gazetecilere yaptığı bir açıklama sırasında, ortağı olduğu koalisyon hükümetinin Biden'in ziyaret tarihine kadar görevde kalacağından emin olup olmadığına ilişkin bir soruyu, şöyle yanıtlamıştı:
“Emin miyim bilmiyorum ama emin olmak için elimden gelen her şeyi yapacağım. Siyasi yorumcu değilim, ancak bu hükümetin, Başkan Biden kırmızı halıda karşılanırken orada olacağını düşünüyorum.”
Mevcut hükümet, bir yıl önce, ilk kez bir Arap partisinin desteğini alan sağ, merkez ve sol partilerin heterojen bir karışımından oluşarak kurulmuştu.
Sağ parti Yamina'nın lideri Naftali Bennett, partisi İsrail Meclisindeki 120 sandalyeden sadece 7'sini kazanmasına rağmen Başbakan olarak hükümeti kurmuştu.
Koalisyon hükümeti işlevini yitirdi
Yamina Partisi'nden milletvekili Idit Silman'ın, "yeterince sağ siyaset izlemediği" gerekçesiyle nisan ayında koalisyondan ayrıldığını açıklamasıyla, muhalefet ve iktidar koalisyonunun Meclisteki sandalye aritmetiği 60'a 60 şeklinde eşitlendi.
Tel Aviv Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Emmanuel Navon, meclis çoğunluğunu kaybederek yasa geçiremeyen hükümetin artık “işlevini yitirmiş durumda” olduğunu belirtti.
AA muhabirine konuşan Navon, koalisyon hükümetinin ve muhalefetin önündeki olası senaryolara ilişkin, şunları kaydetti:
“Bu işlevini yitirmiş bir koalisyon. Artık meclisten yasa geçiremez durumda. Hükümetin teorik olarak yapabileceği, tüm yasaları askıya alıp yoluna devam etmek olabilir. Ama bunu nereye kadar sürdürebilirsin?
Azınlık hükümetini veya yetersiz çoğunluğa sahip koalisyon hükümetini yönetmek politik olarak neredeyse imkansız. Teknik olarak mümkün, ancak uzun süre devam etmesi bence oldukça düşük bir ihtimal.”
Navon, şöyle devam etti:
“Bennett koalisyonun kurtulması için, (koalisyonu oluşturan) Meretz ve Ra'am partilerindeki muhalif vekillerini hizaya getirmeleri gerekiyor. Ancak sorun, her iki partide de muhalif çok. Belki, o da belki, Meretz ve Raam partileri vekillerini hizaya getirebilirse, ancak bu şekilde Bennett hükümeti kurtulabilir.”
Öte yandan “muhalefetin de ortak bir sese sahip olmadığına” dikkati çeken İsrailli uzman, “Muhalif tüm üyeler bir araya getirilse de alternatif bir çoğunluk oluşturulamıyor. Çünkü Birleşik Arap Listesi'nin altı partisinin sağcılarla koalisyon kurmayacağı açık.” değerlendirmesinde bulundu.
Navon, hükümete karşı bir güven oylamasında muhalefetin rolüne ilişkin de, şunları söyledi:
“Meclis 2014 yılında Almanya'dakine benzer ‘yapıcı güvenoyu vermeme' adı verilen yasayı kabul etti. Buna göre muhalefet, sadece (güvenoyu vermeme yoluyla) hükümeti deviremez; Almanya'da olduğu gibi bir koalisyon alternatifi de sunmak zorundadır. Ancak böyle bir alternatif koalisyon yok.”
Erken seçim Netanyahu için bir “kumar” olur
Ana muhalefet lideri Binyamin Netanyahu'nun yeniden başbakan seçilmesi olasılığını da değerlendiren Navon, bunun yalnızca seçimlerle olabileceğini kaydetti.
Netanyahu'nun mecliste başka bir çoğunluk oluşturabileceği bir senaryo olmadığına işaret eden Navon, “Muhalefet birlik halinde değil. Birleşik Arap Partisi ile de bir hükümet kurmayacaktır. Bu yüzden yeniden başa geçmesinin tek yolu erken seçimler.” dedi.
İsrailli akademisyen, erken seçim durumunda Netanyahu'nun “seçimi kazanmak zorunda” olduğunu vurgulayarak, “Hatırlatmak gerekirse (Netanyahu) son 2 yılda art arda 4 seçimi kaybetmişti. 5'incisinde gerçekten kazanabilir mi bu kesin değil. O da aslında bunun farkında. Mecliste 61 (sandalyelik) çoğunluğu kazanması hiç de garanti değil. Bu onun için bir kumar olur. Eğer yine başarısız olursa bu kez partisi ona ‘yeter' diyebilir.” diye konuştu.
“Koalisyon er ya da geç dağılacak”
İşçi Partisi bloğu eski direktörü ve kamu politikaları uzmanı Tal Elovits de koalisyon hükümetinin er ya da geç dağılacağını düşünüyor.
Mecliste çoğunluğu kaybeden Bennett koalisyonunun çöküşün eşiğinde olup olmadığını değerlendiren Elovits, “Koalisyon sadece çöküşün eşiğinde değil, zaten çökmüş durumda görünüyor: Mecliste çoğunluğu kaybetti, ajandasını uygulayamıyor, yasa geçiremiyor.” ifadelerini kullandı.
Elovits, “koalisyondaki solcu ve Bibi (Binyamin Netanyahu) karşıtı kesimlerden (sağcı) vekillerin dörtte üçünün parti disiplinine göre hareket etmediğini” vurgulayarak, şunları kaydetti:
“Bu durumda koalisyon çoğu zaman işlevini yerine getiremiyor. Aynı bir yanardağ gibi; önce küçük bir patlama yaşıyor, sonra depremler oluşturup büyük lavlar püskürtüyor. Dolayısıyla koalisyon er ya da geç dağılacak. Bu hükümetin yönetime devam edeceğini düşünmek için oldukça iyimser olmak gerekiyor.”
Parlamentoyu feshetmek için “iki ana güç” olduğuna dikkati çeken İsrailli uzman, bunlardan birincisinin vekillerin önereceği yasa tasarıları olduğunu belirtti.
Elovitz, yasa tasarılarının parlamentodan geçmemesinin “kartopu etkisiyle artacağını ve hükümeti çöküşe götüreceğini” ifade ederek, 90 gün içinde seçimlerin yapılması kararı alınabileceğini kaydetti.
İkinci bir olasılığın ise güvenoyu vermemek olacağını söyleyen Elovitz, ancak homojen yapıdaki ve 52 sağcı üyesi bulunan muhalefet için bunun gerçekleşmesinin muhtemel olmadığını ifade etti:
“Bu durumda muhalefetin 61 veya daha fazla oy sağlaması gerekecek. Ardından bu güven oylamasını sunan kişi başbakan olur. Ama bu pratik olmaktan çok teorik ve gerçekleşme şansı son derece az.”
Elovitz, Bennett koalisyonunun geleceğine ilişkin, şu yorumu ekledi:
“Bu yüzden en sonunda Bennett ve Lapid bir odada oturup, çoğunluğa sahip olmadıklarını kabul ederek ‘seçimlere gitmemiz gerekiyor' demek ve bunu sağlamak durumunda kalacak.”
