Dış Haberler Servisi
Meltem Suat - Timeturk Özel
Bu adım, IAEA Başkanı Rafael Grossi'nin birkaç gün önce yaptığı “İran'la teknik düzeyde müzakerelere hazırız” açıklamasını takip ediyor. Grossi, Singapur'da düzenlenen bir konferansta, “Öncelikle nasıl yeniden görüşmeye başlayacağımız üzerinde mutabakat sağlanmalı; teknik ekipler önce prosedür detaylarını tartışacak, sonraki aşamada daha üst düzey görüşmelere geçilecek” demişti.
İran'ın bugünkü daveti, geçtiğimiz ay İsrail ve ABD'nin nükleer tesislerine düzenlediği hava saldırılarıyla tırmanan gerilimin bir yumuşama işareti olarak yorumlanıyor. Tahran yönetimi, bu operasyonlarda altyapıya verilen zararın “nükleer programın barışçıl yönünü” tehlikeye atmadığını savunsa da, saldırıların stoklarındaki yaklaşık 400 kilogram yüksek zenginleştirilmiş uranyuma ne olduğunu açıklamayı zorlaştırdığı biliniyor.
Bağaei, IAEA'ya sunulacak “yeni iş birliği kılavuzu”nun dayanağını oluşturan yasa tasarısının Meclis'ten geçtikten sonra kurumun nükleer sahalara erişimini Ulusal Güvenlik Konseyi onayına bağladığını belirtti. Bu durum, teknik ekiplerin bazı tesisleri incelemesini engelleyebilir.
Bu kısıtlama, İran'ın 2015 Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JKYP/JCPOA) öncesi denetim rejimlerine dönme kaygısı uyandırıyor. 2018'de ABD'nin tek taraflı çekilmesi sonrası uygulanan yaptırımlar, Tahran'ı uranyum zenginleştirme oranını artırmaya ve IAEA'yla iş birliğini daraltmaya yönlendirmişti.
Haziran başında İsrail ve ABD, İran'ın stratejik nükleer tesislerine yönelik hava saldırıları düzenledi. Tahran kaynakları saldırılarda 935 kişinin öldüğünü açıklarken, siviller üzerindeki etkisi hakkında net bilgi bulunmuyor. Bu eylemler, bölgedeki gerilime “gölge çatışma” dinamizmi ekledi.
IAEA heyetinin iki temel hedefi olacak: İhlâl iddialarını görüşüp denetim sürecini yeniden başlatmak ve “yeni iş birliği kılavuzu”nu müzakere etmek. Ancak tesislere erişim kısıtlaması, sürecin şeffaflığını sınayabilir.
Avrupa Birliği, JCPOA'ya dönüş için İran'ın iş birliğine dönmesini talep ederken, ABD “denetim yükümlülüklerine” uyumu şart koşuyor. Öte yandan Suudi Arabistan ve BAE, ziyaretten sonra ekonomik diyaloğu arttırma niyetinde.
Bu ziyaret, nükleer gözetim mekanizmasının geleceği açısından kritik bir eşik. Timetürk özel haberimiz, bölgedeki gerilim ve diplomatik adımların seyri doğrultusunda süreci yakından takip ediyor.