Amerikalı ünlü bilim adamı ve filozof Frances Fukuyama, Afganistan'dan çekilmenin Amerikan döneminin sonu olmayabilir, ancak küresel duruşun karşı karşıya olduğu zorluğun işareti olduğunu söyledi.
The Economist'te yazan Fukuyama, ABD destekli hükümetin çöküşünün ardından bu hafta Kabil'den çıkmaya çalışan çaresiz Afganların korkunç sahnelerinin, Amerika'nın dünyadan yüz çevirmesiyle dünya tarihinde önemli bir dönüm noktası olduğunu belirterek,"Gerçek şu ki, Amerikan döneminin sonu çok daha erken geldi. Ancak Amerika'nın zayıflığının ve gerilemesinin uzun vadeli nedenleri aslında uluslararası olmaktan çok yerel” dedi.
Amerikan hegemonyasının altın çağının, 1989'da Berlin Duvarı'nın yıkılmasından bu yana ve neredeyse 2007-2009 mali krizine kadar yirmi yıldan az sürdüğünü vurgulayan Fukuyama şunları söyledi:
“Amerika Birleşik Devletleri o dönemde askeri, ekonomik, siyasi ve kültürel birçok güç alanında baskındı. Amerikan küstahlığının zirvesi, tüm Ortadoğu'yu yeniden inşa etmeyi umduğu 2003'teki Irak işgaliydi.
Amerika Birleşik Devletleri'nin, ‘serbest piyasa ekonomisi' modelinin küresel finans üzerindeki etkisini hafife alırken bile, temel siyasi değişimi getirmede askeri gücün etkinliğini abarttığını savundu. On yıl, güçlerinin isyancılara karşı iki savaşa karışmasıyla ve ABD liderliğindeki küreselleşmenin yarattığı devasa eşitsizliklere eklenen uluslararası bir mali krizle sona erdi.
Bu dönemde tek kutupluluk derecesi tarihte nispeten nadirdi ve dünya, tarihi boyunca alışık olduğundan daha fazla çok kutupluluk durumuna dönüyordu, Çin, Rusya, Hindistan, Avrupa ve diğer merkezler Amerika'ya kıyasla güç kazanıyorlardı.
Afganistan'ın jeopolitik üzerindeki nihai etkisinin asgari düzeyde olması muhtemeldir. Amerika, 1975'te Vietnam'dan çekildiğinde daha önce küçük düşürücü bir yenilgiyi atlattı; ancak on yıldan biraz daha uzun bir süre içinde hegemonyasını hızla yeniden kazandı ve bugün Çin'in yayılmasını engellemek için Vietnam ile birlikte çalışıyor. Aynı zamanda Amerika, diğer birçok ülkenin erişemeyeceği birçok ekonomik ve kültürel avantaja sahip.”
Amerika'nın küresel konumuna çok daha büyük bir meydan okumanın yerel olarak mükemmel olduğunu savunan Fukuyama, “Amerikan toplumu derinden kutuplaşmış ve hemen hemen her konuda fikir birliğine varmak zor. Bu kutuplaşma, vergiler ve kürtaj gibi geleneksel siyaset meseleleri üzerinden başlasa da, o zamandan beri kültürel kimlik üzerinde sert bir mücadeleye dönüştü” dedi.
“Seçkinler tarafından marjinalleştirildiğini düşünen grupların tanınma talepleri, 30 yıl önce modern demokrasinin zayıf noktası olarak tanımladığım bir şeydi” diyen Fukuyama, “Normalde, küresel bir salgın gibi büyük bir dış tehdit, vatandaşlar için böyle bir tehdide ortak bir yanıt etrafında toplanma fırsatı olmalıdır; Ancak COVID-19 krizi, Amerikan toplumunda sosyal mesafe ve maske takma konusundaki bölünmeleri derinleştirdi. Ve şimdi koronavirüs aşıları, halk sağlığı önlemlerinden daha fazla politik gösterge olarak görülüyor” dedi.
"Soğuk Savaş boyunca ve 2000'lerin başlarına kadar Amerika'nın seçkinleri arasında dünya siyasetinde bir liderlik konumunu sürdürmenin gerekli olduğu konusunda güçlü bir fikir birliği vardı. Ancak Afganistan ve Irak'taki sonu gelmeyen ezici savaşlar barışı alt üst etti" diyen Fukuyama konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Başkan Joe Biden yönetiminin görevde geçirdiği yedi ay boyunca yaptığı en büyük siyasi felaket, bu yönetimin Afganistan'da meydana gelen hızlı çöküşle yüzleşmek için uygun şekilde planlama yapmaması.
Bay Biden, gelecekte Rusya ve Çin'in daha büyük zorluklarıyla yüzleşmeye odaklanmak için geri çekilmenin gerekli olduğuna inanıyor. Umarım bu konuda ciddidir. Barack Obama, Asya'ya bir “pivot” yaratmayı hiçbir zaman başaramadı çünkü Amerika, Orta Doğu'da isyan bastırmaya odaklanmaya devam etti. Bu nedenle, mevcut yönetimin jeopolitik rakipleri caydırmak ve müttefiklerle daha fazla ilişki kurmak için politika yapıcıların kaynaklarını ve dikkatini yeniden dağıtması gerekiyor.”
ABD'nin eski hegemonik konumunu geri kazanma ihtimalinin düşük olduğunu ve bunu yapmayı istememesi gerektiğini belirtene Fukuyama, “Ancak benzer düşünceye sahip uluslarla birlikte umulabilecek tek şey, demokratik değerlere dost bir dünya düzenini sürdürmektir. Bunu ne kadar yapabileceği Kabil'deki kısa vadeli eylemlere değil, memlekette bir kimlik duygusunun ve ulusal hedeflerin yeniden tesis edilmesine bağlıdır.” dedi.
