Tarihi kayıtlara ve elde edilen bulgulara göre insanlık tarihindeki ilk devletler yaklaşık 5 bin yıl önce bugün Eski Mısır'da, Mezopotamya'da, Çin'in kuzeyinde, İndus Vadisi'nde ve diğer yerlerde ortaya çıktığı gösteriliyor. Neden görece kısa bir süre içinde hayat bu kadar dramatik bir şekilde değişti ve insanlar şehirler ve medeniyetler oluşturdu?
Bu soruyu yanıtlayan arkeologlar ve antropologlar, sosyal tabakalaşma, hükümdarların gücü, değişen kimlikler, değişen teknolojiler hakkında konuşuyorlar. Bu "insan faktörleri" sıralanırken çevredeki değişiklikler göz ardı edilebilir.
Nil Deltası çamurunda açılan çekirdekler, kum ve çamur katmanlarını çıkararak geçmişe bir bakış sağlıyor. Deltanın farklı zamanlarda nasıl göründüğünü gösteren bir dizi harita oluşturmak için delta boyunca birçok kuyu açmak yeterlidir.
İlginç bir şekilde, Mezopotamya, kuzey Çin ve dünyanın ilk devlet oluşumlarının ortaya çıktığı diğer yerlerde de çok benzer ekolojik değişiklikler meydana geldi. Dahası, peyzaj değişikliklerine insanlar neden olmadı, buzul sonrası deniz seviyesindeki yükselişin yavaşlaması ve stabilizasyonu neden oldu.
Doğal değişiklikler eski Mısır devletinin ortaya çıkmasına nasıl katkıda bulundu?
Deniz seviyeleri stabil hale geldikçe nehirler farklı davranmaya başladı, geniş bir bataklık alanından geçen küçük, dinamik akarsulardan daha geniş, açık, iyi drene edilmiş taşkın yataklarına doğru yavaş yavaş evrimleşti. Bu değişikliklerin etkileyip etkilemediğini ve etkiliyorsa ne şekilde olduğunu belirlemek daha zordur. İnsanların çevre ile nasıl etkileşime girdiğini incelemenin bir yolu, temel beslenme ihtiyaçlarını nasıl karşıladıklarını bulmaktır.
Sulak alan ortamının yaşamak için harika bir yer olması mümkündür, çünkü çok çeşitli yiyecek kaynakları için bolca yer vardır. Elbette, bataklık taşkın yataklarında çiftçilik yapmak hiç de kolay değil, ancak balık tutabilir, avlayabilir ve evcil hayvan tutabilirsiniz.
Ancak çevre değiştikçe, Nil Deltası giderek vahşi yaşam yiyecekleri açısından giderek daha az zengin hale geldi. Bilim insanları, deltanın birkaç yüz yıl içinde birincil beslenme potansiyelinin yaklaşık yüzde 45'ini kaybetmiş olacağını tahmin ediyor. Sonraki her nesil, kendini beslemenin gittikçe zorlaştığını görecekti.
Bariz çözüm, toprağın ekimini büyütmekti. Çiftçilik, belirli bir toprak parçasından elde edilebilecek yiyecek miktarını en üst düzeye çıkarmak için son derece etkili bir buluştur. Sığır yetiştiriciliğinden tarıma geçiş kolay olacaktır, çünkü delta sakinleri birkaç nesildir genellikle buğday ve arpa yetiştirmeyi, domuz ve sığır yetiştirmeyi bilenlerle sık sık temas kurmuşlardır.
Bölgede insanlar ne yedi?
Araştırmacılar, MÖ 4000-3000 arasında bölgede insanların ne yediklerini analiz ettiklerinde. Örneğin bataklık manzaralarda, delta sakinlerinin yiyecek avladığı ortaya çıktı. Daha sonra domuz yetiştirmeye ve çeşitli mahsuller yetiştirmeye başladılar. Bilim insanları, ne kadar yiyecek üretebileceklerini bile hesaplayabildiler.
Ama bunda bu kadar özel olan ne? Pek çok toplum son on bin yılda tarımı ciddiye aldı, ancak medeniyetler her yerde ortaya çıkmadı.
Belki de cevabın, Nil deltasının büyüklüğünün ve yukarı akıntıda olanların birleşimiyle bir ilgisi vardır. Deltanın tarımsal potansiyeli, o zamanlar rakip krallıklardan oluşan Mısır'ın geri kalanından en az yüzde 40 daha fazlaydı.
Tarihi kayıtlar, bulgular, Nil Deltası'ndaki doğal peyzajdaki değişikliklerin yalnızca yerel düzeyde tarım teknolojilerinin yayılmasına yardımcı olmakla kalmayıp, aynı zamanda ilk ulus devletin ortaya çıkmasında da rol oynamış olabileceğini öne sürüyor.
Benzer süreçler Mezopotamya ve Kuzey Çin'in yanı sıra benzer coğrafi, tarihi manzaralara sahip bölgelerde, balıkçılıktan tarıma geçiş ve diğer sosyo-kültürel eğilimlerde gerçekleşmiş gibi görünüyor.
Kaynak: Pravda
