Demokrasi krizde mi yoksa rönesansta mı?

“Pek çok demokrasi, otoriter tehditlere karşı savunmasızdır” diyen Alman yazar Michaell Meyer-Resende, makalesinde umutsuz olunmaması çağrısında bulunarak, ”Yine de demokratik canlanma teorisinde olumlu bir şeyler var” yorumunda bulundu.

Michaell Meyer-Resende'nin ‘EUobserver' gazetesinde yayımlanan, “Demokrasi krizde mi yoksa rönesansta mı?” başlıklı yazısından özet bölümler şöyle:

Bugünlerde kafanız karışabilir.

Bir yandan, demokrasinin krizde olduğunu ilan eden insan korosu, dünya çapında azalan demokrasi sayısına işaret ederek, yüksek sesle ve büyüyor.

Öte yandan, demokrasiler arasında Rusya'nın Ukrayna'ya boyun eğdirmeye yönelik acımasız girişimini yenmek için yeni keşfedilen bir amaç duygusuna işaret ederek, liberal dünya düzeninin yeniden doğuşundan söz ediliyor.

Kriz korosunun bazı üyelerinin sorunu, çok uzun süredir kurt gibi ağlamalarıdır. Siyaset bilimciler onlarca yıldır bir demokrasi krizinden bahsediyorlar. Ama artık bir noktaları var. Araştırma enstitüsü VDEM'e göre, dünya nüfusunun yüzde 70'i otokrasilerde yaşıyor. 2011'de bu oran ise yüzde 49'du.

Sorunun iki düzeyi vardır. Birincisi, bir zamanlar demokratikleşen ülkeler şimdi farklı bir yöne doğru ilerliyor. Türkiye'yi, Myanmar'ı, Macaristan'ı veya Tunus'u düşünün.

Diğeri ise, otokrasilerde kitlesel seferberliğin siyasi kurumları değiştirmede nadiren başarılı olması. Belarus, İran veya Cezayir'i düşünün.

Demokrasiden uzaklaşmak, demokrasiye doğru ilerlemekten daha kolay görünüyor. Pek çok otoriter hükümet derinden kök salmış görünürken, pek çok demokrasi otoriter tehditlere karşı savunmasızdır.
Ve yine de, demokratik canlanma teorisinde de bir şeyler var.

Başlangıç olarak, birçok demokraside insanlar sistemlerinin savunmasız olduğu gerçeğinin farkına vardılar. 6 Ocak 2021'deki Kongre saldırısından bu yana Amerikalılarla konuşun ve daha önce olmayan bir aciliyet ve görev duygusu bulacaksınız.

Bazı aşırılık yanlısı partilerin, aşırılık yaparak kendilerini seçilmez hale getirmeleri de mümkündür. Amerikalıların yüzde 30'unun hâlâ Donald Trump'ı desteklemesi derinden endişe verici olsa da, bu düzeyde bir destekle başka bir başkanlık seçimini kazanması pek olası değil.

Birçok Avrupa demokrasisinde, aşırılık yanlısı partiler oyların yüzde 20-30'unu temsil ediyor ve küçülmüyor olsalar da artık doğal büyüme projeleri değiller. Geçen hafta sonu, demokrasinin gerçeği haline gelen karışık tabloyu gösterdi.

Çek Cumhuriyeti'nde demokratik düşünceye sahip Petr Pavel, cumhurbaşkanlığı seçimlerini etkileyici bir farkla kazandı. Ancak komşu Avusturya'da aşırılık yanlısı FPÖ, önemli bir bölgesel seçimde oyların yüzde 24'ünü alarak İbiza skandalından kurtuldu.

Kısa ve orta vadede görünüm bu: gerilemeler ve ilerlemelerle birlikte demokratik kurallara uyulması için devam eden bir mücadele.

Elbette büyük olaylar bu bakış açısını değiştirebilir. Rusya, Ukrayna'ya karşı savaşında başarısız olursa, küresel otokrasi en azından bir süreliğine önemli bir destekçisini kaybeder.

Cesaret verici bir şekilde, uzun vadeli eğilimler demokrasiden yana olabilir. Cinsiyet eşitliği, ifade özgürlüğü ve üreme özgürlükleri gibi konularda dünyadaki birçok insanın tutumu daha açık ve liberal hale geliyor.

Peki, tavırlardaki eğilimin demokrasi adına işlemesi için ne yapılması gerekiyor?

Birincisi, demokrasiden nasıl bahsettiğimiz önemlidir. Konferans devresinde moda olduğu üzere sadece bir "demokrasi krizinden" şikâyet edersek, kaçınılmaz bir düşüş duygusu yaratarak sorunun bir parçası oluruz.

Demokrasiler, halk tarafından içeriden ve dışarıdan saldırıya uğruyor. Ve demokrasiyi savunmak ve desteklemek için harekete geçebiliriz. Mevcut demokratik gerileme eğilimi kaçınılmaz değildir. Tersine çevrilebilir.

İkincisi, daha önceki makalelerde savunduğum gibi, demokrasinin genişliği konusunda daha net olmamız gerekiyor. Pek çok siyasi görüşü içinde barındıran bir sistemdir. Diğer her görüşü aşırılık yanlısı olarak suçlayarak tartışma ve anlaşmazlıktan kaçınamayız.

Ancak Trump gibi politikacılar demokrasinin kurallarını tehdit ettiğinde bunu yapmalıyız. Özellikle siyasi muhafazakâr sağ, demokrasinin temel kurallarını unutma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığında çoğu zaman aşırı sağla flört ediyor.

Üçüncüsü, kamuoyu savaşını kazanmak için çok daha fazlası yapılmalıdır. Demokrasiye yönelik birçok saldırı, ideolojilerin, zihinsel çerçevelerin ve anlatıların inşasında yer almaktadır. Demokrasi savunucuları genellikle hazırlıksızdır. Abraham Lincoln'ün şu özdeyişini unutarak yasalara, teknik prosedürlere ve uzmanlığa güvenirler: "Kamu duyarlılığı varsa hiçbir şey başarısız olamaz; onsuz hiçbir şey başarılı olamaz."

Dördüncüsü, demokrasiye destek, demokrasiye yönelik hamleleri desteklemek veya onu saldırılara karşı savunmak şeklindeki iki senaryoya daha uyumlu olmalıdır. Savunmanın en iyi nasıl yapıldığı henüz çok net değil.

Açık olan, demokrasiye desteğin çevik olması gerektiğidir. Ani açılımlara olduğu kadar ani tehditlere de yanıt verebilmelidir. 

Beşincisi, Avrupa'da demokrasi konusundaki küresel tartışmaya dahil olmalıyız. Hindistan, Endonezya, Brezilya veya Güney Afrika gibi daha büyük olanlardan bazılarını isimlendirmek gibi, failliği, sesi ve çıkarları olan birçok demokrasi vardır. Onlarla konuşmamız gerekiyor.

Demokrasinin mevcut durumu ciddi, ama umutsuz değil.

1940'larda yalnız bir demokrasi grubu, görünüşte yenilmez bir diktatörlük takımyıldızının üstesinden geldi. AB'deki çoğumuz için bugün durum daha rahat. Ancak durum daha kötüye gitmesin diye demokrasiyi desteklemeye odaklanmalı ve kararlı olmalıyız.

Michael Meyer-Resende kimdir? Berlin'de siyasi katılımı destekleyen bir STK olan Democracy Reporting International'ın yönetici direktörüdür.

Not: Bu fikir yazısında ifade edilen görüşler yazara aittir