İşte 4 Nisan 2021 tarihinde yapılacak olan Bulgaristan Parlamento Seçimleri ile ilgili Balkanlar Araştırmacısı Erdem Eren'in Timeturk için kaleme aldığı o yazı;
4 Nisan 2021'de Düzenlenecek Bulgaristan Parlamento Seçimleri Hk.
4 Nisan 2021'de Bulgaristan'da Parlamento Seçimlerinin düzenlenmesi planlanıyor. Bu seçimde GERB hükümetinin ve Başbakan Boyko Borisov'un devrilip devrilmeyeceği büyük bir merak konusu olarak öne çıkıyor. 4 Nisan seçimine gidilen süreçte Bulgaristan; son 4 yılda 3 seçim yaşadı. Bunlar; 2017 erken genel seçimleri, 2019 Avrupa Parlamentosu seçimleri ve 2019 yerel seçimleridir. Bu seçimler genel olarak incelendiğinde GERB'in Borisov'un güç kaybetmediği aksine güç kazandığı görülse de dünyadaki tüm ülkeleri ekonomik ve siyasal olarak etkileyen Covid-19 Pandemisinin Bulgaristan'da ne sonuca yol açacağını 4 Nisan seçimleri net olarak gösterecektir.
2017 Erken Genel Seçimleri
Başbakan Boyko Borisov'un Kasım 2016'da istifa etmesinin ardından Mart 2017 yılında düzenlenen erken genel seçimlerinde 6.5 milyon seçmen yer alsa da seçime katılım oranı yaklaşık %51 seviyesinde kaldı. Seçimlerde mevcut Başbakan Boyko Borisov'un partisi Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar Partisi (GERB) 1 Milyon 147 Bin 292 oy ve %32.55 oy oranıyla birinci parti olmuş ve 96 milletvekili kazanmıştı. İkinci parti ise Bulgaristan Sosyalist Partisi (BSP) olurken, 955 Bin 490 oy ve %27.02 oy oranı ile 79 milletvekili elde etmişti. Üçüncü sırada yer alan ırkçı ve aşırı milliyetçi partileri bir çatı altında toplayan Birleşik Vatanseverler Koalisyonu 27 milletvekiline %9.12 oy oranıyla hak kazanmıştı.
Ülkedeki Türk partisi olan Hak ve Özgürlükler Hareketi Partisi (HÖH) ise %8.94 oy oranıyla 26 milletvekili çıkarmayı başardı. Sonuncu ve beşinci parti ise petrol ve ilaç sektöründe faaliyet gösteren iş adamı olan Veselin Mareşki'nin %4.16 oy oranı ve 12 milletvekiliyle Volia/Volya (İrade) Partisi oldu. Ülkedeki diğer Türk partileri Sorumluluk, Özgürlük ve Hoşgörü için Demokratlar Partisi (DOST) ile Hürriyet ve Şeref Halk Partisi'nin (HŞHP) kurdukları DOST Birliği ise %2.95 oy oranıyla parlamento dışında kaldı. Ülkede hükümeti kurmak için 121 milletvekiline sahip olmak gerekirken, çoğunluğu sağlayan GERB hükümeti kurmuş ve Borisov yeniden Başbakan olmuştu.
2019 Avrupa Parlamentosu Seçimleri
26 Mayıs 2019'da Bulgaristan'da Avrupa Parlamentosu (AP) için seçimler düzenlenmiş, bu seçimler partilerin ülkedeki konumunu göstermesi bakımından da önemli bir gösterge olmuştur. Bulgaristan'ın AP'de 17 milletvekili hakkı bulunmakta olup, yaklaşık 6.3 milyon seçmenin bulunduğu ülkede seçime katılım oranı ise %32, geçerli oy sayısı ise 2 milyon olarak gerçekleşmiştir.
Seçimlerde GERB/SDS (Demokratik Güçler Birliği Partisi) İttifakı %31.07 oy oranıyla birinci parti olup Parlamentoda 6 milletvekili elde etmiştir. İttifak bu seçimde 607 Bin oy almayı başarmıştır. BSP ise %24.26 oyla ikinci olup 5 milletvekili hakkı kazanmış, seçimde 474 Bin oy alabilmiştir.
HÖH ise %16.55 oy oranıyla üçüncü parti olarak seçimden çıkmış ve 3 milletvekili çıkarmıştır. 2014 seçimlerinde ise 4 milletvekili çıkarabilmişti. VMRO seçimlerde %7.36 oy oranı ve 143 Bin oy ile 2, Demokratik Bulgaristan ise %6.06 oy oranı ve 118 Bin oy ile 1 milletvekiline hak elde etmiştir. HÖH seçimlerde 323 Bin oy alırken, ülkedeki diğer Türk partisi DOST ise sadece 7.130 oy alabilmiştir. Ülkedeki bir diğer önemli partilerden Volya Partisi (İrade) ise 70 Bin oy alabilmesine rağmen milletvekili çıkaramamıştır.
2019 Yerel Seçimleri
27 Ekim 2019'da ise ülkede yerel seçimler düzenlenmiş, seçimlere katılım %42 olmuştu. Seçime Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar Partisi (GERB), liberal demokrasiyi savunan Demokratik Güçler Birliği Partisi (SDS) ile ittifak halinde girdi. Seçim sonuçlarına göre Bulgaristan'daki 28 belediyenin; 15'ini GERB kazanmış, 2'sini GERB-SDS Koalisyonu kazanmış; GERB Başkent Sofya, Varna ve Filibe gibi üç büyük şehrin belediye başkanlıklarını elde etmişti. Ülkenin en ikinci büyük partisi BSP ise sadece 4 belediye alabilmiştir. Türk Partisi HÖH Kırcaali'ni kazanırken, geri kalan 6 belediyeyi bağımsız ve diğer ittifak adayları kazanmıştır.
2021 Seçimleri Hk. Tespitler
4 Nisan 2021 Parlamento Seçimlerine Bulgaristan'da 31 parti ile 8 koalisyonun katılacağı kesinleşti. 4 Nisan 2021 parlamento seçimlerine Ekim 2019 yerel seçimleri gibi Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar Partisi (GERB), liberal Demokratik Güçler Birliği Partisi (SDS) ile ittifak halinde girecek.
Ana muhalefet partisi olan Bulgaristan Sosyalist Partisi (BSP) ise “Evet Bulgaristan” Koalisyonu olarak seçime katılacak. NFSB Partisi ise Volya ile ittifak halinde seçimlere girecek. Aşırı milliyetçi ATAKA Partisi ile VMRO ise yalnız olacak. Seçimlerde ulusal %4 seçim barajı da devam edecek.
Anketlere göre GERB-SDS ittifakının az bir farkla önde olduğu, ikinci sırada ise BSP'nin geleceği öngörülüyor. Üçüncülük için ise HÖH ile Slavi Trifonoc'un Partisi “Var, Böyle Bir Halk!”'ın yarışacağı belirtiliyor. Ayrıca meclise; “Demokratik Bulgaristan”, “Uyan Bulgaristan! Mafya İktidardan Sökül” ve “VMRO”nun da gireceği savunuluyor. GERB'te BSP'de sandıktan birinci parti çıkarlarsa HÖH ile koalisyon kurulmayacağını açıkladı.
2020 yılında her ülke gibi Bulgaristan'da Pandemi etkisiyle ekonomik olarak olumsuz etkilendi ve Bulgaristan Ulusal İstatistik Kurumu verilerine göre Bulgaristan GSYİH'sı 2019 yılına göre 2020 yılında %4.2 azaldı. Ayrıca halk Pandemi döneminde yeterli desteği alamadığını iddia ederek Başbakan Borisov'u oldukça eleştiriyor. Bu eleştirinin seçimlere yansıyıp yansımayacağı ise tartışma konusu.
Bulgaristan'daki Türklerin Durumu
Bulgaristan'daki en geniş azınlık toplum olan Türkler nüfusun yaklaşık %10'unu oluştururken, ülkedeki Türklerin en çok oy alan partisi ise Halk ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) olup, 4 Nisan seçimlerinde HÖH'ün yine bu sıfatını koruyacağı düşünülüyor. HÖH 2017 seçimlerinde %9 oranında oy alırken, ülkedeki diğer Türk partisi olan Sorumluluk, Özgürlük ve Hoşgörü için Demokratlar Partisi (DOST) ise %4'lük seçim barajını aşamamıştı.
HÖH 2017 seçimlerinde toplamda yaklaşık 610 Bin oy alırken, bu oy 2019 Mayıs Avrupa Parlamentosu seçimlerinde 323 Bin oya düşmüştür. Ülkedeki 1,5 Milyona yakın Türk nüfusuna rağmen HÖH'ün bu nüfusun sadece beşte birinin oyunu alması ne derece azınlık temsilcisi olduğunu da tartıştırmaya açmaktadır. HÖH'ün Türk dış politikasında sorunlu bir yerinin olduğu da bilinen bir gerçek. Ancak Türk dış politikasında Bulgaristan'daki Türk azınlığın siyasal temsili noktasında oluşacak diplomatik boşluk kabul edilebilir noksanlık olarak da görülmemelidir.
Türkiye'de Sandık Sayısı Meselesi
Bulgaristan'daki her seçimde olduğu gibi 4 Nisan seçimlerinde de Türkiye'de ikamet eden Bulgaristan Türkleri için Türkiye'de oy verme işlemleri için sandıklar kurulacak. Hâlihazırda Türkiye'de yaklaşık 700 Bin seçmen bulunuyor. Ancak bunların yaklaşık 100 Bini oy kullanabiliyor. Bulgaristan Türkleri seçimler için İstanbul, Bursa ve İzmir'de açılacak sandık sayısının arttırılmasını talep ettiler. Bulgaristan açısından bakıldığında ülkedeki aşırı milliyetçiler Türkiye'de açılacak sandık sayısının 35 ile sınırlı kalmasını istiyor.
Mevcut hükümet partisi Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar Partisi (GERB) ortağı Birleşik Vatanseverler Koalisyonu'nda yer alan İç Makedon Devrimci Örtügü (VMRO) Türkiye'de açılacak sandık sayısının sınırlandırılmasını savunuyor. VMRO Genel Başkan Yardımcısı İskren Veselinov 2015 yılında milliyetçi partilerin çabalarıyla Türkiye'de sandık sayısının 35'e düşürülerek Türkiye'nin Bulgaristan politikası üzerindeki etkisinin azaldığını da iddia etti.
Bulgaristan Cumhurbaşkanı Rumen Radev, parlamento seçimleri öncesi yurtdışında yaşayan Bulgaristan vatandaşlarına ait sivil toplum kuruluşlarının temsilcileriyle istişare toplantısı gerçekleştirirken, toplantıya Türkiye'de ikamet eden Bulgaristan Türklerini temsilen Balkan Rumeli Türkleri Konfederasyonu (BRTK) Genel Başkanı Sabri Mutlu katılım sağladı. Mutlu'da görüşmede seçimler için Türkiye'de açılacak sandık sayısının yetersiz kaldığını savundu.
Bulgaristan'da yürürlükte olan Seçim Yasası uyarınca Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan ülkelerde 35'ten fazla seçim sandığı açılamıyor. Aşırı milliyetçilerin baskısıyla kabul edilen bu madde neticesinde Türkiye'de ikamet eden Bulgaristan Türklerinin seçimlere katılımı azaltılmaya çalışılıyor.
Sonuç olarak Bulgaristan hükümetiyle gerçekleştirilecek görüşmelerle bu maddenin değiştirilerek Türkiye'de kurulacak seçim sandığı sayısının arttırılması gerekiyor. Ek olarak kısa vadede ise Türkiye'deki Bulgaristan Türklerinin Bulgaristan seçimlerinde Bulgaristan'da da oy verebilmesi için seçimlere katılım noktasında ilgili lojistik-konaklama vb. ihtiyaçların iki devlet arasındaki koordinasyonla sağlanması en hızlı çözüm olabilir.
Sonuç Yerine
Bulgaristan seçimleri gelinen noktada Bulgaristan siyaseti için değişime açık görünüyor. Türk dış politikası açısından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Başbakan Boyko Borisov ile yakın ilişkileri olduğu açık bir gerçek. GERB hükümetinin devrilmesi sonucunda yeni hükümetin Türkiye ile ilişkilerinin nasıl olacağı büyük bir merak konusu olacaktır. Hâlihazırda Türk-Yunan ilişkilerinin geriliminin üst düzeyde olduğu bir dönemde Türk-Bulgar ilişkilerinin de bozulması yeni bir sorun başlığı olması bakımından hiç hoş olmayacaktır.
Bulgaristan seçimleriyle ilgili bir diğer ana sorun ise ülkedeki Türk azınlığın siyasal temsili, sorunlarının çözümü ve Türkiye ile ilişkileridir. Genel olarak bakıldığında ülkedeki Türk azınlığın Türk partilere ilişkin ciddi sorunları olduğu açık görünmektedir. Ancak bunun yanında bir diğer önemli sorun Türkiye ile bu partiler arasındaki ciddi ilişki ve iletişim kopukluğudur. Bu durumun kronik bir sorun olduğunu söylemek gerekiyor. Çünkü bu kopukluk ya da Türkiye'nin bu tür partiler üzerinde etken olamaması sadece Bulgaristan'a ait bir sorun değil.
Balkanlar özelinde başta Bulgaristan olmak üzere; Kuzey Makedonya, Kosova gibi ülkelerde çok sayıda Türk partisi siyaset yapmaya devam ediyor. Ancak hem bu ülkelerde Türkler siyasi temsil olarak bölünmüş durumda hem de Türkiye bu partilerin hepsini kontrol edip politikalarını ve karar alma mekanizmalarını yönlendirmede çeşitli problemler yaşıyor. Görünen o ki Türkiye'de bu problemleri çözmekten daha ziyade bu partilerle araya mesafe koymayı ya da tek bir partiden yana tavır almayı tercih ediyor. Ancak bu politikanın değiştirilmesi Türk azınlığın hepsine hitap eden siyasal temsil mekanizmasının Türkiye eliyle inşa edilmesi gerekmektedir. Bunun yanında Türkiye bu ülkelerde Türk seçmenin siyasal sisteme etkisini arttıracak seçim ittifakı modellerinin de altyapısı kurmalıdır.
